Jaki cynk najbardziej przyswajalny?

Cynk to mikroelement niezwykle istotny dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Choć pierwiastek powszechnie występuje w żywności, wyróżnia się niską przyswajalnością z pożywienia, co sprawia, że część społeczeństwa może borykać się z niedoborami cynku. Wówczas pomocne mogą okazać się suplementy diety zawierające ten związek. Na rynku dostępne są jednak różne formy cynku - cynk chelatowany, glukonian cynku, pikolinian cynku i wiele innych... Którą postać pierwiastka wybrać? Czym różnią się poszczególne związki i jaki cynk jest najbardziej przyswajalny?

Czym jest cynk i jaką rolę odgrywa w organizmie człowieka?

Cynk to pierwiastek chemiczny o symbolu Zn. To związek zaliczany do mikroelementów - jego zawartość w organizmie człowieka jest niewielka, jednak dla prawidłowego funkcjonowania ustroju pierwiastek jest niezwykle ważny. Cynk to metal bardzo aktywny chemicznie, który bez problemu wchodzi w interakcje z innymi związkami.

Pierwiastek można znaleźć w strukturach niemal 200 różnych enzymów, gdzie wpływa nie tylko na ich budowę, ale również działanie. Co więcej, cynk uczestniczy w przemianie węglowodanów, białek i tłuszczów, a także bierze udział w procesach wzrostu i podziału komórek. Mikroelement może wpływać na stabilizację i ekspresję genów, a także na prawidłowe wydzielanie insuliny. Oddziałuje również na regulację ciśnienia tętniczego krwi i pracę serca, a dodatkowo może być niezbędny w procesie gojenia ran i mineralizacji kości. Cynk ma wpływ na kondycję skóry, włosów i paznokci, chroni komórki przed stresem oksydacyjnym, a także zwiększa produkcję plemników. Ponadto może warunkować prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i brać udział w naprawie DNA.

Źródła i biodostępność cynku

Cynk to pierwiastek dostarczany do ustroju przede wszystkim wraz z codzienną dietą. Za dobre źródła cynku uznaje się produkty, takie jak:

• owoce morza, a w szczególności ostrygi,
• jaja,
• kakao,
• ryż i kasza,
• olej lniany,
• nasiona, m.in. sezam, pestki dyni czy słonecznik,
• mięso i podroby,
• grzyby.

Chociaż cynk występuje w wielu różnych produktach spożywczych i jest powszechnie dostępny w żywności, przyswajalność pierwiastka z pożywienia wynosi zaledwie 20-40% i to pokarmy pochodzenia zwierzęcego wyróżniają się wyższą biodostępnością związku.

Ponadto przyswajalność cynku zależy od czynników, takich jak np. aktualne zapotrzebowanie organizmu na mikroelement czy też tryb życia. Niekorzystnie na wchłanianie cynku oddziałuje bowiem stres, a także zanieczyszczenia środowiska, używki i choroby układu pokarmowego. Negatywny wpływ na przyswajanie związku mogą wywierać również inne składniki diety, np. żelazo, wapń, szczawiany, fityniany czy błonnik pokarmowy. Pozytywnie na przyswajalność cynku mogą wpływać natomiast substancje, takie jak witamina B6, witamina A, cytryniany czy niektóre aminokwasy.

W przypadku niewystarczającej podaży cynku wraz z dietą pomocne mogą okazać się suplementy diety zawierające cynk, które umożliwią pokrycie występujących w ustroju niedoborów. Preparaty zawierające pierwiastek wyróżniają się bowiem większą biodostępnością i w łatwy sposób mogą dostarczyć do organizmu cenny mikroelement. Warto jednak pamiętać, aby suplement diety z cynkiem stosować wyłącznie po konsultacji lekarskiej i wykonaniu odpowiednich badań, a nie na własną rękę - zarówno niedobór cynku, jak i nadmiar związku w organizmie może bowiem zaburzać jego prawidłowe funkcjonowanie i przyczyniać się do występowania niepożądanych dolegliwości.

Polecane produkty

Dostępne formy cynku - jaki cynk wybrać?

Choć wydawać by się mogło, że każdy suplement diety bogaty w mikroelement zawiera po prostu cynk, nic bardziej mylnego. Różne preparaty mogą zawierać odmienne postaci cynku, ponieważ pierwiastek zwykle łączy się z innymi związkami, zwiększając biodostępność cynku. Pozostaje więc pytanie, czym różnią się poszczególne preparaty zawierające mikroelement i który cynk wybrać?

Cynk chelatowany

Za najlepiej przyswajalny cynk uznaje się pierwiastek w 100% postaci chelatu aminokwasowego. W preparacie cynk poddawany jest chelatowaniu, czyli nadawaniu cząsteczkom organicznym ładunku elektrycznego, co umożliwia przyciąganie większej ilości składnika mineralnego. Tym samym zwiększa się złożoność i stężenie cynku w cząsteczce, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia ilości pierwiastka i pozytywnie wpływa na absorpcję związku w ustroju.

Oracja cynkowa

Oracja cynkowa to modyfikacja cynku chelatowanego, schelatowana do kwasu orotowego. Spośród wszystkich form cynku jest to najbardziej neutralna postać pierwiastka, co sprawia, że związek bez problemu przenika przez błony komórkowe i tym samym wyróżnia się wysoką biodostępnością.

Pikolinian cynku

Dzięki substancji pomocniczej dodanej do cynku, jaką jest kwas pikolinowy, pikolinian cynku wyróżnia się wysoką przyswajalnością (choć mniejszą niż chelatowany cynk czy oracja cynkowa). Związek wyróżnia się również atutem, jakim jest obojętność pikolinianu cynku dla żołądka. To sprawia, że forma pierwiastka może być bez obaw wykorzystywana przez osoby borykające się z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego.

Tlenek cynku

To nieorganiczna postać cynku, której przyswajalność warunkują indywidualne predyspozycje organizmu - wśród niektórych osób tlenek cynku wyróżnia się wysoką biodostępnością, a wśród innych - niemal zerową. To postać mikroelementu, która często wykorzystywana jest w filtrach przeciwsłonecznych czy też w preparatach przeznaczonych do miejscowego stosowania na podrażnienia, czy oparzenia skóry.

Siarczan cynku

To nieorganiczna forma pierwiastka, która nie jest chelatowana, a jej przyswajalność, podobnie jak w przypadku tlenku cynku, zależy od konkretnego organizmu. Choć jest to związek łatwo rozpuszczalny w wodzie, trudno jednoznacznie stwierdzić, czy jest to postać godna regularnego stosowania. Wiele źródeł uznaje ją za najmniej wchłanialną formę związku. Warto również zaznaczyć, że siarczan cynku może działać drażniąco na błonę śluzową żołądka, przyczyniając się do występowania niepożądanych dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Glukonian cynku

Najczęściej wykorzystywaną w suplementach diety postacią pierwiastka jest glukonian cynkowy. To związek pozyskiwany na skalę przemysłową podczas fermentacji glukozy. Niestety biodostępność cynku w tej formie jest bardzo mała, a jej wartość - znikoma. Jedyną zaletą glukonianu cynku jest fakt, iż związek wyróżnia się długą datą przydatności, dzięki czemu może być długo przechowywany.

Octan cynku

Popularnością wśród suplementów pierwiastka cieszą się również organiczne sole cynku, takie jak octan cynku, cytrynian cynku czy też wodoroasparginian cynku. To postaci, które powstają w wyniku połączenia węglanu cynku lub cynku metalicznego z odpowiednim związkiem, m.in. z kwasem octowym. Wyróżniają się lepszą przyswajalnością niż glukonian cynkowy, jednak i tak wchłaniają się w znikomej ilości w ludzkim organizmie.

Choć dane naukowe wskazują, że octan cynku może być pomocny w skróceniu czasu trwania przeziębienia, substancja może również przyczyniać się do występowania niepożądanych skutków ubocznych, dlatego też nie jest rekomendowaną formą cynku w celu szybkiego podniesienia poziomu pierwiastka w ustroju.

Mleczan cynku

Mleczan cynku jest wytwarzany przez całkowitą neutralizację kwasu mlekowego cynkiem o wysokiej czystości. To dobrze rozpuszczalny związek organiczny, który wyróżnia się lepszą przyswajalnością niż nieorganiczne formy cynku. Ze względu na przeciwdrobnoustrojowe działanie, często wykorzystywany jest w produktach przeznaczonych do pielęgnacji zębów.

Jaki cynk najbardziej przyswajalny?

Cynk to składnik mineralny, który z pożywienia wchłania się w niewielkim stopniu. Dlatego też po konsultacji lekarskiej w przypadku stwierdzenia niedoborów pierwiastka w organizmie, warto rozważyć stosowanie suplementacji cynkiem.

Choć dostępne na rynku preparaty nie różnią się znaczącą między sobą, decydując się na stosowanie suplementu diety, warto wybrać preparat zawierający najbardziej przyswajalną formę pierwiastka. Bez wątpienia najlepszym wyborem jest więc cynk chelatowany lub oracja cynkowa.

Warto pamiętać, aby nie przyjmować suplementów diety na własną rękę - przedawkowanie cynku dostarczanego do ustroju wraz z codzienną dietą jest mało możliwe, natomiast nadmierna podaż pierwiastka w przypadku błędnego korzystania z suplementów diety jest jak najbardziej prawdopodobna. Może wówczas dojść do występowania niepożądanych dolegliwości. Możliwe skutki uboczne to np. bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty i biegunka. Ponadto długotrwałe dostarczanie do organizmu wysokich dawek cynku może skutkować zaburzeniem pracy nerek czy wątroby, a także powodować osłabienie odporności. Warto więc sięgać po suplementy cynku jedynie wówczas, gdy to konieczne, a przyjmując preparaty - stosować się do zaleceń lekarza lub producenta.

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28515951/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28480298/
3. https://pubs.rsc.org/en/content/articlelanding/2016/fo/c6fo00706f/unauth#!divAbstract
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21462113/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3630857/