Kolagen

Kolagen to jedno z najważniejszych białek w ludzkim organizmie. Stanowi główny składnik substancji międzykomórkowej. Występuje w skórze, mięśniach, a nawet w rogówce oka. Ze względu na swoje wszechstronne właściwości, wykorzystywany jest w wielu dziedzinach życia, począwszy od suplementów diety, na niciach chirurgicznych skończywszy.

Czym jest kolagen?

Kolagen to naturalny polimer, białko strukturalne, które stanowi ważny składnik wszystkich organizmów zwierzęcych.

Włókna kolagenowe są budulcem m.in. skóry, chrząstek czy mięśni. Synteza związku odbywa się głównie w fibroblastach, a w jego skład wchodzą wyłącznie aminokwasy endogenne. Z kolei podstawową jednostką strukturalną kolagenu jest potrójna helisa zwana tropokolagenem.

Związek wytwarzany jest naturalnie przez organizm człowieka i stanowi około 30% wszystkich ludzkich białek. Jest też jednym z głównych składników tkanki łącznej oraz swoistym spoiwem, które łączy ze sobą różne komórki.

Kolagen naturalny wyróżnia się specyficzną budową i szerokim spektrum działania. Struktura związku jest złożona i nie stanowi on pojedynczego białka. W organizmie człowieka istnieje wiele typów kolagenu, które różnią się między sobą cechami strukturalnymi i funkcjonalnymi. Rozkładając go na czynniki pierwsze, można wyróżnić składniki takie jak glicyna, która stanowi 33% składu aminokwasowego, prolina (10%) oraz inne aminokwasy takie jak 4-hydroksyprolina (10%), 3-hydrksyprolina (> 0,5%), 5-hydroksylizyna (1%).

Istotne jest, że wraz z upływem lat zmniejsza się ilość naturalnej produkcji kolagenu.

Typy kolagenu

Dotychczas w tkankach człowieka odkryto 29 typów kolagenu, które różnią się między sobą pełnionymi funkcjami, strukturą, a także lokalizacją i obecnością w tkankach.

Typ I kolagenu jest najlepiej poznany i stanowi do 90% wszystkich włókien kolagenowych. Znajduje się w kościach, skórze, a także rogówce oka.

Dobrze zbadany jest także kolagen typu II, który występuje wyłącznie w chrząstce i tworzy wspólne włókna z kolagenem typu XI.

Pozostałe typy związku możemy znaleźć m.in. w mięśniach szkieletowych, jelitach, nerkach czy macicy.

Źródła kolagenu

Produkty zawierające kolagen to między innymi żywność taka jak:

• podroby,
• kurze łapki,
• żelatyna spożywcza,
• galaretki.

Kolagen można pozyskać również z kości, skór czy ścięgien zwierzęcych.

Choć są to dobre źródła kolagenu, nie należy ich stosować w zbyt dużych ilościach. Są to produkty, które stanowią źródło nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, a tym samym, zamiast poprawić naszą kondycję zdrowotną, mogą ją (spożywane w nadmiarze) pogorszyć.

Kolagen znajdziemy także w roślinach strączkowych i kiełkach pszenicy. Ponadto źródłem związku jest mięso ryb. Co ciekawe, pod względem budowy, kolagen morski jest bardzo zbliżony do kolagenu powstającego naturalnie w ludzkim organizmie.

Działanie i właściwości kolagenu

Głównym zadaniem białek kolagenowych jest utrzymanie strukturalnej integralność tkanek i narządów. Związek ten wypełnia przestrzenie między komórkami, a także dba o wytrzymałość mechaniczną tkanek. Jednocześnie tworzy warstwę ochronną wokół narządów wewnętrznych, takich jak nerki czy wątroba. Co więcej, kolagen uczestniczy w procesach regeneracyjnych i w procesie krzepnięcia krwi, a tym samym może przyspieszać gojenie się ran oraz zrastanie kości po złamaniach.

Nie bez powodu kolagen nazywany jest również białkiem młodości. Substancja może pozytywnie oddziaływać na stan skóry, włosów i paznokci. Może wpływać także na procesy odnowy komórkowej, dbać o odpowiedni poziom nawilżenia i elastyczność skóry, a tym samym o jej wygląd, kondycję i sprężystość. Włókna kolagenowe mogą spowalniać procesy starzenia się skóry i opóźniać proces tworzenia zmarszczek.

Ponadto związek dba o prawidłowe funkcjonowanie i kondycję stawów oraz może zapobiegać sztywnieniu ścięgien i więzadeł. Może poprawiać też przebieg procesów metabolicznych, funkcjonowanie układu trawiennego i krwionośnego, m.in. przyczyniając się do poprawy krążenia i transportu krwi w naczyniach krwionośnych.

Dodatkowo kolagen może zwiększać wchłanianie składników mineralnych i gęstość kości. Może zmniejszać również aktywność enzymów, które są odpowiedzialne za stany zapalne.

Niedobór kolagenu

Kolagen jest nieustannie tworzony i degradowany w przestrzeni zewnątrzkomórkowej. W syntezie kolagenu istotną rolę odgrywają m.in. insulina, estrogeny i hormony tarczycy.

Jednak wraz z wiekiem zdolność do odbudowy kolagenu maleje. Już po 25 roku życia zmniejsza się poziom kolagenu w organizmie. Po 50 roku życia z kolei gwałtownie spada synteza związku.

Do niedoboru kolagenu może prowadzić także wzmożona aktywność fizyczna, stres, zaburzenia hormonalne czy obciążenia mechaniczne.

Niedobór związku może dawać różne objawy. Między innymi może przyczyniać się do:

• pogorszenia kondycji włosów i paznokci,
• utraty jędrności i elastyczności skóry,
• pojawienia się zmarszczek i bruzd,
• wydłużenia czasu gojenia się ran,
• sztywności i bolesności stawów,
• zmęczenia,
• wystąpienia trudności z poruszaniem się,
• zwiększenia podatności na złamania.

Nadmiar kolagenu

Nadmiar kolagenu wynika najczęściej z zaburzeń naturalnych przemian tego białka w organizmie. Może przyczynić się do wystąpienia niekorzystnych zmian w tkance łącznej i tkance chrzęstnej.

Nadmiar może objawiać się obecnością bliznowców, czyli łagodnych rozrostów włóknistych skóry, które powstają na skutek jej uszkodzenia.

Przy bliznowaceniu kumuluje się w nadmiernej ilości przede wszystkim kolagen typu III.

Suplementacja kolagenem

W suplementacji wykorzystuje się czysty kolagen oraz jego hydrolizaty. Substancja zalecana jest przede wszystkim osobom starszym, a także tym, którzy borykają się z problemami związanymi z nieprawidłowym funkcjonowaniem stawów i kości. Również wśród sportowców, którzy narażeni są nieustannie na uszkodzenia i urazy mechaniczne, zalecana jest dodatkowa suplementacja kolagenu.

Na rynku dostępne są różne rodzaje i formy związku. Suplementy kolagenowe dostępne są m.in. w tabletkach, w proszku czy kapsułkach, a wybór właściwego to kwestia indywidualna. Szczególnie polecany jest suplement diety bazujący na kolagenie morskim, który ma podobną strukturę do kolagenu ludzkiego. Kolagen rybi wyróżnia się także wysoką przyswajalnością.

Ponadto popularnością cieszy się także hydrolizat kolagenu, czyli białko kolagenowe, które zostało poddane hydrolizie i uległo rozłożeniu na mniejsze peptydy. Hydrolizowany kolagen jest łatwiej wchłaniany w jelitach i wyróżnia się lepszą rozpuszczalnością, co wykorzystywane jest często w suplementach przeznaczonych do picia.

Warto także zwrócić uwagę, aby przyjmować kolagen wraz z witaminą C i kwasem hialuronowym, gdyż te składniki dodatkowo stymulują produkcję kolagenu.

Odpowiednia dawka suplementu zależy od rodzaju przyjmowanego produktu oraz indywidualnych potrzeb konsumenta. Zawsze należy przyjmować preparaty kolagenowe zgodnie z zaleceniami producenta umieszczonymi na opakowaniu.

Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania kolagenu

Suplementy diety zawierające kolagen są dobrze tolerowane.

Niepożądane objawy mogą pojawić się głównie wśród osób, które nie stosują się do zaleceń producenta i spożywają nadmierne ilości preparatu. Wówczas można zaobserwować skutki takie jak bóle mięśni, ogólne osłabienie czy nudności.

Nie należy przyjmować suplementów kolagenowych w przypadku uczulenia czy nadwrażliwości na niektóre składniki odżywcze preparatu.