Cynk

Cynk, choć zaliczany jest do pierwiastków śladowych, pełni wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka. Pierwiastek jest katalizatorem wielu reakcji i składnikiem enzymów. Wpływa na działanie układu immunologicznego, na wzrok, płodność i prawidłowy wzrost. Choć zapotrzebowanie na ten składnik nie jest duże, odpowiednia podaż mikroelementu jest niezwykle istotna, a niedobór, jak i nadmiar, skutkuje wieloma, poważnymi konsekwencjami.

Czym jest cynk?

Cynk to składnik mineralny, który zaliczany jest do pierwiastków śladowych, zwanych również mikroelementami.

Mikroelementy to związki, których zawartość w organizmie człowieka wynosi mniej niż 0,01%, a dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek nie przekracza 100 mg.

Wchłanianie cynku zachodzi w jelitach, głównie w jelicie cienkim. To pierwiastek zdrowia, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Około 90% mikroelementu znajduje się w kościach i mięśniach, a pozostała ilość jest magazynowana w płynach ustrojowych i innych tkankach organizmu.

Funkcje i rola cynku w organizmie

Cynk jest składnikiem ponad 300 enzymów, także tych, które biorą udział w syntezie białka czy kwasów nukleinowych. Ponadto pierwiastek jest katalizatorem wielu reakcji, uczestniczy w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów. Wpływa także na syntezę i funkcjonowanie hormonów steroidowych, a co więcej, może zapewniać stabilność błon komórkowych.

Mikroelement umożliwia także odczuwanie smaku i zapachu. Dba o pracę układu odpornościowego. Chroni też organizm przed wolnymi rodnikami. Uczestniczy w procesach replikacji i transkrypcji materiału genetycznego, bierze również udział w ekspresji i stabilizacji genów.

Cynk odgrywa istotną rolę w utrzymaniu homeostazy ustroju, wpływa na przyswajanie witamin, reguluje także gospodarkę kwasowo-zasadową. Uczestniczy w procesach krzepnięcia krwi, dba też o prawidłowe działanie narządu wzroku. Może wspierać prawidłowe wydzielanie insuliny, a tym samym wpływa na właściwe funkcjonowanie trzustki.

Pierwiastek odpowiada także za metabolizm alkoholu i redukcję toksycznego działania metali ciężkich. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie narządów rozrodczych. Cynk warunkuje też rozwój płodu i utrzymanie ciąży. Jest niezbędny do prawidłowego wzrostu i rozwoju oraz do budowy kości. Oddziałuje także na ośrodkowy układ nerwowy i pozytywnie wpływa na zdolność zapamiętywania i koncentrację.

Źródła cynku w pożywieniu

Cynk występuje w wielu produktach spożywczych dlatego, aby zapewnić odpowiednią podaż pierwiastka, należy dbać o zdrową i zbilansowaną dietę.

Źródłem pierwiastka są zarówno produkty pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Lepszą przyswajalnością wyróżnia się jednak cynk z produktów odzwierzęcych.

Mikroelement znajdziemy m.in. w produktach takich jak:

• wątróbka,
• jaja,
• sery podpuszczkowe,
• mięso,
• kasza gryczana,
• pestki dyni,
• ciemne pieczywo,
• otręby pszenne,
• nasiona roślin strączkowych,
• owoce morza.

Zapotrzebowanie na cynk

Zapotrzebowanie na cynk zależy od wielu czynników m.in. od stopnia przyswajalności pierwiastka z diety, interakcji z innymi związkami czy stanu fizjologicznego.

Zwiększone zapotrzebowanie na mikroelement może zaobserwować w czasie ciąży i laktacji, a także wśród dzieci w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju.

Zgodnie z Normami Żywienia, zalecane dzienne spożycie pierwiastka wynosi 8 mg wśród kobiet i 11 mg w grupie mężczyzn. W okresie ciąży wartość ta równa jest 12 mg, z kolei w czasie laktacji - 13 mg. Młodzież powinna dostarczać każdego dnia do organizmu od 8 do 11 mg cynku, w zależności od płci i wieku.

Niedobór cynku

Przyczyny niedoboru cynku w organizmie

Niedobór cynku może wynikać z zaburzeń wchłaniania pierwiastka w ustroju. To z kolei może być spowodowane zanieczyszczeniami środowiska, stresem, stosowaniem używek czy też źle zbilansowaną dietą.

Przyczyną niedoborów cynku w organizmie są także choroby przewodu pokarmowego, które upośledzają i zaburzają wchłanianie cennych składników w jelitach. Zwiększone zapotrzebowanie na pierwiastek, które nie zostaje pokryte, również przyczynia się do występowania niepożądanych objawów.

Na niedobór cynku narażone są głównie osoby, które nadużywają alkoholu, a także osoby starsze czy wegetarianie.

Objawy i skutki niedoboru cynku w organizmie

Wśród dzieci niedobór cynku może wpłynąć na zahamowanie wzrostu i opóźnienie rozwoju psychomotorycznego, a także na obniżenie odporności organizmu na infekcje.

Z kolei wśród dorosłych można zaobserwować następujące objawy:

• wypadanie włosów,
• zaburzenia smaku i węchu,
• zmniejszoną odporność organizmu - większą podatność na infekcje wirusowe i bakteryjne,
• pogorszenie pamięci i sprawności intelektualnej,
• pogorszenie apetytu i utratę masy ciała,
• obniżenie poziomu testosteronu,
• zmiany trądzikowe,
• zaburzenia funkcjonowania tarczycy,
• nerwowość i drażliwość,
• zmiany rumieniowe skóry,
• kurzą ślepotę,
• upośledzenie gojenia się ran.

Obniżone stężenie cynku wśród kobiet w ciąży może przyczynić się do wystąpienia zaburzeń rozwoju płodu, powstania wad układu nerwowego, a także sprzyjać porodowi przedwczesnemu i niskiej masy urodzeniowej dziecka.

Nadmiar cynku w organizmie

Nadmiar, tak samo, jak i niedobór pierwiastka w organizmie, ma duże znaczenie i może przyczynić się do wystąpienia niepożądanych objawów.

Przyczyny nadmiaru cynku

Dostarczanie cynku wraz z dietą do organizmu nie przyczynia się raczej do spożywania jego nadmiernych ilości.

Najczęściej przyczyną przedawkowania pierwiastka jest nieprawidłowo stosowana suplementacja.

Objawy nadmiaru cynku

Do ostrych objawów zatrucia można zaliczyć nudności, biegunkę, bóle brzucha, osłabienie, bóle głowy, utratę apetytu.

Długotrwałe, nadmierne dostarczanie cynku do organizmu może przyczynić się do obniżenia odporności immunologicznej organizmu, zmniejszenia stężenia frakcji HDL cholesterolu ("dobrego cholesterolu"), a także negatywnie wpłynąć na metabolizm żelaza i miedzi.

Suplementacja cynkiem - dla kogo zalecana?

Cynk nie zawsze jest dostarczany do organizmu w odpowiedniej ilości. Wśród osób narażonych na niedobory tego składnika warto rozważyć stosowanie suplementów diety zawierających cenny mikroelement.

Należy pamiętać, że alkohol, błonnik, fityniany i szczawiany zmniejszają jego przyswajalność, z kolei białko zwierzęce zwiększa jego biodostępność.

Preparaty cynku nie powinny być przyjmowane razem z suplementami bogatymi w selen, gdyż pierwiastki te działają antagonistycznie, co skutkuje brakiem oczekiwanych rezultatów suplementacji.