Wapń

Wapń to pierwiastek chemiczny, który „jest potrzebny do utrzymania zdrowych zębów i kości”. To makroelement, który występuje powszechnie w żywności, zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.

Czym jest wapń?

Wapń to pierwiastek chemiczny o symbolu Ca. To składnik mineralny, który określany jest mianem makroelementu, ponieważ występuje w ludzkim organizmie w znacznej ilości.

Blisko 99% wapnia zlokalizowane jest w zębach i kościach, choć związek obecny jest również w płynach ustrojowych i tkankach miękkich. W kościach makroelement występuje w postaci związanej, z kolei w płynie komórkowym i pozakomórkowym pierwiastek obecny jest w formie wapnia zjonizowanego. Wchłanianie wapnia odbywa się natomiast w jelicie cienkim, a jego biodostępność jest zależna od innych związków.

Biodostępność wapnia

Wchłanianie wapnia w jelicie cienkim wspiera witamina D, która ułatwia transport związku do krwi i w dalszej kolejności do komórek organizmu. Ponadto pozytywnie na biodostępność pierwiastka wpływa także magnez oraz witamina K i laktoza. Z kolei związki takie jak kwas szczawiowy, kwas fitynowy, błonnik pokarmowy czy duże ilości tłuszczu i białka zwierzęcego, zmniejszają dostępność wapnia w organizmie.

W zachowaniu prawidłowej gospodarki wapniowej istotną rolę odgrywa także fosfor, a właściwie odpowiedni stosunek wapnia do fosforu, który powinien wynosić 1:1.

Wapń a wapno

W społeczeństwie często zamiennie używa się określenia wapń i wapno. Jest to jednak duży błąd, gdyż są to dwa zupełnie różne pojęcia.

Wapń to pierwiastek chemiczny o symbolu Ca, który stanowi składnik budulcowy w organizmie. Z kolei wapno to materiał budowlany i chemiczny - zawiesiny wapna stosuje się m.in. w sadownictwie do bielenia drzew. Wyróżnić można także wapień, który jest natomiast skałą osadową.

Wapń - źródła w diecie

Wapń kojarzy się przede wszystkim z mlekiem. I dobrze, bo to świetne źródło pierwiastka. Jednak związek znaleźć można również w innych produktach spożywczych. Do produktów bogatych w wapń zaliczyć można m.in.:

• pestki słonecznika,
• nasiona sezamu,
• mak,
• produkty mleczne m.in. sery podpuszczkowe dojrzewające,
• tofu,
• suszone figi,
• jarmuż,
• orzechy,
• karob,
• zielone warzywa.

Również wody mineralne stanowią cenne źródło makroelementu.

Właściwości i działanie wapnia

Wapń przyczynia się do prawidłowego krzepnięcia krwi, a także do utrzymania optymalnego metabolizmu energetycznego. Dodatkowo makroelement pomaga we właściwym funkcjonowaniu mięśni i utrzymaniu odpowiedniego przekaźnictwa nerwowego. To składnik mineralny, który wspiera prawidłowe funkcjonowanie enzymów trawiennych, a także uczestniczy w procesie podziału i specjalizacji komórek. Związek jest również potrzebny do zachowania zdrowych kości i zębów.

Zapotrzebowanie na wapń

Dzienne zapotrzebowanie na wapń zależy od wieku, płci i stanu fizjologicznego. Podczas pierwszych sześciu miesięcy życia należy dostarczać do organizmu niemowlęcia 200 mg pierwiastka dziennie, z kolei dzieci do trzeciego roku życia wykazują zapotrzebowanie na poziomie 700 mg/ dobę.

W wieku dojrzewania, ze względu na zwiększone potrzeby organizmu, odpowiednia dobowa podaż pierwiastka wynosi 1300 mg, z kolei wśród osób dorosłych zalecane dzienne spożycie wynosi 1000-1200 mg na dzień.

Na odpowiednią podaż wapnia powinny zwrócić również uwagę kobiety w ciąży i okresie laktacji, gdyż wówczas zwiększa się zapotrzebowanie na cenny makroelement.

Dobrze zbilansowana, prawidłowa dieta jest w stanie pokryć zapotrzebowanie na wapń i zapewnić wystarczającą podaż pierwiastka w organizmie, jednak w niektórych sytuacjach np. wśród osób starszych, gdy wchłanialność składnika w ustroju ulega zmniejszeniu, warto rozważyć stosowanie dodatkowej suplementacji.

Niedobór i nadmiar wapnia

Niedobór wapnia, zwany hipokalcemią, może być spowodowany zbyt niską podażą pierwiastka w diecie, ale również słabym wchłanianiem związku czy nadmiernym wydalaniem pierwiastka z moczem. Niedobór makroelementu może także być związany z zaburzeniami hormonalnymi. Z kolei nadmiar makroelementu, określany mianem hiperkalcemii, może wystąpić wśród osób z nadczynnością tarczycy, a także z pierwotną nadczynnością przytarczyc czy nadmiarem witaminy D.