Flawonoidy co to? Najważniejsze informacje, źródła i właściwości flawonoidów
Flawonoidy stanowią obszerną grupę związków występujących w roślinach. Ich wielokierunkowa aktywność biologiczna sprawia, że są obecnie przedmiotem licznych badań naukowych. Do tej pory poznano ponad 6000 różnych surowców flawonoidowych, do których należą między innymi flawony, flawonole, izoflawony, chalkony oraz antocyjany, które wykazują silne działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i antyoksydacyjne.
Co to są flawonoidy i jakie mają właściwości? W jakich produktach spożywczych występuje najwięcej tych substancji? Jak spożycie flawonoidów wpływa na zdrowie? Kiedy warto rozważyć stosowanie preparatów zawierających flawonoidy?
Spis treści
- Czym są flawonoidy i jakie mają właściwości prozdrowotne
- Rodzaje flawonoidów – charakterystyka i budowa chemiczna
- Flawonoidy – właściwości i działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i profilaktyczne
- Źródła flawonoidów w diecie – gdzie znajdziesz ich najwięcej
- Jak spożycie flawonoidów wpływa na układ krążenia
- Flawonoidy w kosmetyce – zastosowanie, działanie i właściwości flawonoidów na skórę
- Flawonoidy w suplementach diety i preparatach
- Jak flawonoidy współdziałają z witaminami, minerałami i lekami
- Co mówią badania o flawonoidach i ich działaniu
- Flawonoidy – dlaczego warto uwzględniać je w diecie i suplementacji
Czym są flawonoidy i jakie mają właściwości prozdrowotne
Flawonoidy to organiczne związki chemiczne, które najczęściej są obecne w liściach i kwiatach roślin. Rzadziej występują w owocach, korze, drewnie oraz nasionach. Związki te są barwnikami roślinnymi, a ich kolor może być mniej lub bardziej intensywny, od jasnożółtego i kremowego, poprzez pomarańczowy, aż po odcienie czerwieni i fioletu. Jako przykłady krajowych flawonoidów można wymienić: kwiatostan głogu, ziele fiołka trójbarwnego, ziele nawłoci, liść brzozy.
Pierwsze substancje należące do flawonoidów zostały odkryte w 1930 roku. Sądzono wówczas, że wyizolowana z pomarańczy rutyna należy do nowej klasy witamin i określono ją jako witaminę P. Z biegiem czasu okazało się, że związek ten jest flawonoidem. Do dzisiaj zidentyfikowano kilka tysięcy flawonoidów, które wykazują działanie ochronne i prewencyjne w przypadku wielu schorzeń.
Rodzaje flawonoidów – charakterystyka i budowa chemiczna
Flawonoidy to grupa związków o zróżnicowanych strukturach fenolowych, które wykazują szeroką aktywność biologiczną. Są zbudowane z dwóch pierścieni aromatycznych połączonych trójwęglowym mostkiem, tworząc charakterystyczny szkielet o nazwie C6-C3-C6. Biogeneza tych substancji jest złożonym procesem, gdyż powstają one z prekursorów metabolizmu podstawowego w toku przemian dwóch szlaków: kwasu malonowego oraz kwasu szikimowego.
Z względu na różnice w budowie strukturalnej wśród związków flawonoidowych można wyróżnić następujące substancje:
- flawanony (hesperedyna, hesperetyna, naryngina),
- flawanole (katechina, epikatechina, epigallokatechina),
- flawonole (kwercetyna, morina, kemferol),
- flawony (luteolina, apigenina, diosmetyna),
- izoflawony (genisteina),
- antocyjany (pelargonidyna, cyjanidyna).
Ponadto do związków flawonoidowych zalicza się także chalkony, proantocyjany, glikozydoestry flawonoidowe oraz biflawonoidy (np. ginkgetyna). W świecie roślin flawonoidy występują zarówno w formie wolnej (jako aglikony), jak i w postaci β-glikozydów.
Polecane suplementy diety
Flawonoidy – właściwości i działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i profilaktyczne
Związki flawonoidowe są barwnikami, które nadają warzywom i owocom różne barwy - od żółtej w cytrusach, po fioletową w czarnych porzeczkach i winogronach. Oprócz tego chronią rośliny przed szkodliwym działaniem promieniowania UV, a także pełnią funkcję hormonów roślinnych i regulatorów wzrostu. W jaki sposób wpływają natomiast na organizm człowieka?
Pozytywne działanie flawonoidów wynika głównie z ich właściwości antyoksydacyjnych. Z badań naukowych wynika, że im więcej w cząsteczce znajduje się grup hydroksylowych, tym silniejsza neutralizacja wolnych rodników. Związki te wykazują zdolność do wychwytywania i wymiatania reaktywnych form tlenu, a także do ograniczania ich powstawania w komórkach.
Ponadto niektóre flawonoidy wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne, mogąc oddziaływać na komórki układu odpornościowego. Podobieństwo budowy tych związków (zwłaszcza z grupy izoflawonów) do estrogenów powoduje, że mają też działanie estrogenne, przez co mogą przyczyniać się do zmniejszania objawów towarzyszących menopauzie.
Źródła flawonoidów w diecie – gdzie znajdziesz ich najwięcej
Do produktów bogatych we flawonoidy zalicza się przede wszystkim warzywa (cebula, papryka, pomidory, brokuły), a także owoce (cytrusy, jabłka, jagody, aronia, winogrono). Ponadto związki te występują także w:
- niektórych zbożach,
- algach (chlorella, spirulina),
- nasionach roślin strączkowych (np. soja),
- przyprawach,
- kakao,
- zielonej herbacie,
- czerwonym winie.
Źródłem flawonoidów w diecie człowieka mogą być też leki i suplementy, w szczególności na bazie głogu, kwiatów bzu czarnego czy wyciągów z cytrusów (np. ekstraktu z grejpfruta). Substancje te wchodzą też w skład wielu preparatów stosowanych w leczeniu chorób serca i naczyń krwionośnych (np. rutyna, hesperydyna, diosmina).
Jak spożycie flawonoidów wpływa na układ krążenia
Aktywność biologiczna flawonoidów sprawia, że coraz częściej są wykorzystywane jako naturalne wsparcie w terapii chorób sercowo-naczyniowych. Związki te razem z witaminą C uelastyczniają i wzmacniają naczynia krwionośne, obniżają ciśnienie krwi, a także hamują powstawanie stanów zapalnych. Dodatkowo wykazują korzystny wpływ na czynność płytek krwi. Ze względu na powyższe działanie flawonoidy mogą mieć istotne znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia.
Flawonoidy w kosmetyce – zastosowanie, działanie i właściwości flawonoidów na skórę
Surowce flawonoidowe znajdują również zastosowanie przy produkcji kosmetyków. Związki te mogą nie tylko neutralizować szkodliwe działanie wolnych rodników, ale także łagodzić objawy reakcji alergicznych, wspomagać odbudowę naturalnej bariery ochronnej skóry, a także opóźniać procesy starzenia. Dzięki temu, że przeciwdziałają utlenianiu kwasu askorbinowego, zapobiegają też kruchości i uszkodzeniu naczynek krwionośnych.
Flawonoidy w suplementach diety i preparatach
Flawonoidy obecne w suplementach diety w postaci tabletek lub kapsułek mogą stanowić wartościowe uzupełnienie jadłospisu w te aktywnie biologicznie związki. Można je znaleźć między innymi w preparatach zawierających naturalne wyciągi roślinne z liści miłorzębu, czarnego bzu, głogu. Z dotychczasowych analiz naukowych wynika, że regularna suplementacja surowcami flawonoidowymi może poprawiać funkcjonowanie organizmu poprzez obniżenie poziomu glukozy i stabilizację ciśnienia krwi, co przekłada się na mniejsze ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego, cukrzycy oraz chorób sercowo-naczyniowych.
Jak flawonoidy współdziałają z witaminami, minerałami i lekami
Flawonoidy w preparatach i suplementach często występują w połączeniu z witaminą C. Związki te działają synergicznie, wzmacniając ściany naczyń krwionośnych, poprawiając stan skóry, a także wspierając terapię i profilaktykę chorób serca. Takie zestawienie potęguje też właściwości antyoksydacyjne kwasu askorbinowego, zapewniając tym samym lepszą ochronę przed szkodliwym działaniem reaktywnych form tlenu i stresem oksydacyjnym. Substancje flawonoidowe działają też ochronnie na witaminę E, zwiększają wchłanianie tego związku z przewodu pokarmowego.
Co mówią badania o flawonoidach i ich działaniu
Obecny stan wiedzy na temat aktywności biologicznej związków flawonoidowych wskazuje jednoznacznie, że ich korzystny wpływ na organizm człowieka wynika głównie z właściwości przeciwutleniających. Istnieje wiele analiz wskazujących, że regularne spożywanie tych związków może przyczynić się do obniżenia ryzyka umieralności z powodu chorób układu krążeniowego. Ponadto surowce te mogą wpływać na procesy odpowiadające za reakcje alergiczne, hamując uwalnianie histaminy z komórek odpornościowych i stabilizując odpowiedź alergiczną organizmu.
Flawonoidy – dlaczego warto uwzględniać je w diecie i suplementacji
Wielokierunkowe działanie flawonoidów sprawia, że mogą być one wykorzystywane nie tylko w prewencji, ale także w terapii wielu różnych schorzeń. Najwięcej flawonoidów zawierające owoce i warzywa, ale ich cenne źródło stanowią też algi, zielona herbata, czerwone wino. W celu uzupełnienia poziomu tych związków w organizmie można rozważyć suplementację. Pamiętaj jednak, że suplementy powinny stanowić jedynie dodatek do codziennej diety i nie mogą zastępować zdrowego odżywiania. Dlatego, chcąc wzbogacić jadłospis we flawonoidy, spożywaj jak najwięcej naturalnych produktów roślinnych, a Twój organizm na pewno Ci za to podziękuje.
Bibliografia