Antyoksydanty

Antyoksydanty, znane także jako przeciwutleniacze, to związki chemiczne naturalnie występujące w przyrodzie lub otrzymywane syntetycznie, których głównym zadaniem jest neutralizacja wolnych rodników. To składniki, które mogą naturalnie występować w organizmie człowieka, a także mogą być dostarczane do ustroju wraz z pożywieniem - substancje można znaleźć przede wszystkim w warzywach i owocach, lub w postaci suplementów diety.

Antyoksydanty - co to?

Antyoksydanty, zwane również przeciwutleniaczami, to grupa związków chemicznych, które mogą naturalnie występować w przyrodzie, a także mogą być otrzymywane w sposób syntetyczny.

Przeciwutleniacze można podzielić na:

związki endogenne, które naturalnie występują w ludzkim organizmie - do takich substancji zaliczyć można m.in. glutation, czyli składnik syntetyzowany w komórkach ludzkiego organizmu przez witaminę C,
substancje egzogenne, które muszą być dostarczane do ustroju wraz z pożywieniem lub w formie suplementów diety - do takich składników można zaliczyć np. beta-karoten czy luteinę.

Czym są wolne rodniki i stres oksydacyjny?

Skoro antyoksydanty mogą neutralizować wolne rodniki, warto wiedzieć, czym one właściwie są. Wolne rodniki to atomy, jony bądź cząsteczki, które posiadają co najmniej jeden, niesparowany elektron. Dążąc do przyłączenia brakującego elektronu, są wyjątkowo reaktywne, a tym samym mogą atakować i uszkadzać inne komórki organizmu. Ponieważ wolne rodniki często atakują białka i nienasycone kwasy tłuszczowe, które wchodzą w skład błon komórkowych, a także cząsteczki DNA, są wyjątkowo niebezpieczne dla ustroju człowieka.

Skąd się biorą wolne rodniki? Cząsteczki te mogą powstawać w wyniku:

licznych reakcji metabolicznych,
zanieczyszczeń środowiskowych,
stosowania niezdrowej diety,
nieodpowiedniego trybu życia,
szkodliwego promieniowania,
braku snu,
palenia tytoniu,

a negatywne działanie wolnych rodników jest zwykle konsekwencją ich nadmiernej kumulacji w ustroju.

Działanie antyoksydantów może natomiast polegać na przekazaniu wolnemu rodnikowi brakującego elektronu, co może powodować neutralizację cząsteczki. W dalszej kolejności wolny rodnik może być natomiast usuwany z organizmu.

A co do tego wszystkiego ma stres oksydacyjny? Gdy w organizmie człowieka występuje nadmiar wolnych rodników, antyoksydanty mogą nie nadążać z ich neutralizowaniem i dezaktywacją. Wówczas może dojść do stresu oksydacyjnego, czyli braku równowagi pomiędzy działaniem reaktywnych form tlenu a neutralizowaniem niepożądanych związków.

Antyoksydanty w diecie - w czym są antyoksydanty?

Antyoksydanty to związki powszechnie występujące w żywności. Za źródła przeciwutleniaczy uznaje się produkty spożywcze takie jak:

warzywa,
owoce,
mleko i produkty mleczne,
produkty zbożowe z pełnego przemiału,
orzechy i nasiona,
suche nasiona roślin strączkowych,
kiełki zbóż,
czerwone wino,
zielona herbata,
jaja,
ryby.

W przypadku zwiększonego zapotrzebowania organizmu na antyoksydanty np. w wyniku nadmiernego, długotrwałego stresu czy w trakcie wykonywania intensywnych wysiłków fizycznych, oprócz stosowania zbilansowanej, bogatej w antyoksydanty diety, warto rozważyć także korzystanie z suplementów zawierających cenne przeciwutleniacze.

Najpopularniejsze i najsilniejsze antyoksydanty

Przeciwutleniacze to składniki powszechnie dostępne w żywności. Jakie są jednak najsilniejsze antyoksydanty naturalne, które występują w przyrodzie?

Astaksantyna - organiczny związek chemiczny z grupy ksantofili, którego źródłem są przede wszystkim algi morskie Haematococcus Pluvialis.
Witamina C - witamina rozpuszczalna w wodzie, którą można znaleźć przede wszystkim w świeżych owocach i warzywach, takich jak cytryny, czarna porzeczka, natka pietruszki czy papryka.
Witamina A - związek zaliczany do witamin rozpuszczalny w tłuszczach, który można dostarczać do organizmu wraz z produktami spożywczymi, takimi jak mleko i przetwory mleczne, jaja, podroby, szpinak czy marchew.
Witamina E - składnik należący do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, który można dostarczać do ustroju wraz z codzienną dietą - za źródła witaminy E uznaje się m.in. oleje roślinne, orzechy laskowe czy kiełki i zarodki nasion zbóż.
Selen - składnik mineralny uznawany za mikroelement, który można znaleźć przede wszystkim w orzechach brazylijskich, a także w rybach i owocach morza, jajach oraz suchych nasionach roślin strączkowych.
Cynk - mikroskładnik, który można dostarczać do ustroju człowieka wraz z żywnością - za źródła cynku uznaje się kaszę gryczaną, pestki dyni, a także podroby i sery podpuszczkowe.
Luteina - organiczny związek chemiczny zaliczany do ksantofili, który można znaleźć w zielonych warzywach, takich jak szpinak czy brokuły, a także w żółtku jaja, papryce i marchwi.
Resweratrol - naturalnie występujący w przyrodzie związek polifenolowy, który można znaleźć w winogronach, truskawkach, czerwonym winie i żurawinie.
Kwercetyna - naturalny barwnik, należący do grupy flawonoidów, który można dostarczać do organizmu człowieka wraz z produktami pochodzenia roślinnego, takimi jak winogrona, czarny bez, jabłka, dzika róża czy aronia.
Koenzym Q10 - związek chemiczny zwany też ubichinonem, który stanowi substancję witaminopodobną. Koenzym Q10 może być naturalnie wytwarzany w ludzkim organizmie, a także dostarczany do ustroju z żywnością - za źródła składnika uznaje się pokarmy, takie jak suche nasiona roślin strączkowych, tłuste ryby i zbożowe produkty pełnoziarniste.

Antyoksydanty - suplementacja

Przeciwutleniacze występują w żywności, jednak osoby, które wyróżniają się zwiększonym zapotrzebowaniem na cenne składniki, np. sportowcy wykonujący intensywne wysiłki fizyczne, osoby narażone na długotrwały stres czy ciężką pracę fizyczną mogą rozważyć stosowanie preparatów bogatych w przeciwutleniacze. Antyoksydanty w tabletkach stanowią bowiem wygodny i szybki sposób na dostarczenie do ustroju wartościowych związków.

Poszukując najlepszego suplementu diety zawierającego antyoksydanty, warto zwrócić uwagę na skład wybranego preparatu. Dobrym wyborem są bowiem produkty, które stanowią źródło pożądanej substancji lub kilku wartościowych związków, a jednocześnie nie dostarczają do ustroju zbędnych dodatków i wypełniaczy.

Antyoksydanty w kosmetykach

Choć wiele mówi się o antyoksydantach obecnych w żywności, warto również wspomnieć o tym, że przeciwutleniacze coraz częściej i chętniej są wykorzystywane także w kosmetykach. W preparatach przeznaczonych do pielęgnacji skóry najczęściej znaleźć można witaminy antyoksydanty takie jak witamina C oraz witamina E i A, jednak do wykorzystywanych w przemyśle kosmetycznym przeciwutleniaczy można zaliczyć także składniki, takie jak kwercetyna, koenzym Q10, ekstrakt z zielonej herbaty czy ekstrakt z pestek winogron.