Selen

Selen to mikroelement, który w przyrodzie występuje w znikomych ilościach. Wbrew pozorom, jest to jednak niezwykle ważny pierwiastek, który dba o właściwe funkcjonowanie enzymów i pomaga usuwać wolne rodniki z ustroju. Jakby tego było mało, selen wspiera prawidłową pracę tarczycy i wzmacnia układ odpornościowy.

Niedobór pierwiastka negatywie wpływa na cały organizm człowieka, jednak również nadmiar mikroelementu może okazać się toksyczny. Dlatego tak ważna jest odpowiednia podaż selenu, która pokryje zapotrzebowanie na ten składnik mineralny.

Selen - co to jest?

Selen to pierwiastek chemiczny z grupy niemetali, zaliczany do mikroelementów. Składnik ten występuje bowiem w organizmie w mikroskopijnych ilościach, a zapotrzebowanie na niego nie przekracza 100 mg na dobę.

Selen został odkryty w 1817 roku przez szwedzkiego chemika, jednak badania nad pierwiastkiem na dobre rozpoczęto dopiero na początku XX wieku.

W przyrodzie selen uczestniczy w naturalnym obiegu, który rozpoczyna się w glebie, a szczególnie w skałach wulkanicznych. Następnie jest transportowany do atmosfery i trafia do zbiorników wodnych, a dalej do roślin, zwierząt i ludzi.

Jednak gleby w Polsce są ubogie w ten mikroelement, dlatego też warto do codziennej diety włączyć selen organiczny, aby pokryć zapotrzebowanie na składnik mineralny.

Właściwości selenu

Selen wchodzi w skład dwóch ważnych aminokwasów, takich jak selenocysteina i selenometionina, które są niezbędne do syntezy enzymów wykazujących właściwości antyoksydacyjne. Pierwiastek wpływa także na prawidłowe funkcjonowanie innych enzymów oraz pomaga usuwać wolne rodniki z ustroju i zmniejszać stres oksydacyjny.

Ponadto mikroelement pozytywnie wpływa na wytwarzanie limfocytów B i T oraz makrofagów, a tym samym może wzmacniać układ odpornościowy.

Dodatkowo pierwiastek oddziałuje na wytwarzanie hormonu FT3 i na regulację poziomu antyTPO. Można więc uznać, iż selen wspiera pracę tarczycy poprzez udział w produkcji hormonów niezbędnych do jej prawidłowego działania.

Niski poziom selenu w organizmie może wiązać się z pogorszeniem nastroju, dlatego niezwykle ważna jest codzienna, odpowiednia podaż pierwiastka. Co więcej, mikroelement wykazuje działanie przeciwzapalne i wspomaga usuwanie metali ciężkich z organizmu, a tym samym może być pomocny wśród osób cierpiących na choroby przewlekłe np. reumatoidalne zapalenie stawów.

Źródła selenu w żywności

Selen organiczny znajdziemy w produktach spożywczych takich jak:

• orzechy brazylijskie,
• łosoś,
• tuńczyk,
• małże,
• ziarna zbóż,
• mięso,
• jaja,
• mleko,
• czosnek,
• suche nasiona roślin strączkowych.

Warto zaznaczyć, iż spożycie 100 g łososia umożliwia pokrycie średniego dobowego zapotrzebowania na selen w 95%, natomiast 100 g wołowiny czy indyka pokrywa 50% potrzeb człowieka na ten mikroelement.

Selen organiczny jest dobrze przyswajalny z pożywienia. Białko, witamina C, witamina E i A dodatkowo wspomagają jego wchłanianie w ustroju.

Zapotrzebowanie na selen

Zgodnie z Normami Żywienia opracowanymi przez Instytut Żywności i Żywienia, zapotrzebowanie osoby dorosłej na selen wynosi 55 ug/dobę.

Wśród młodzieży wartość ta wynosi od 40 do 55 ug każdego dnia i zależna jest od wieku. Wśród kobiet w ciąży i laktacji obserwuje się natomiast wzrost zapotrzebowania na ten mikroskładnik. Dobowa podaż selenu powinna w tych grupach wynosić odpowiednio 60 ug i 70 ug.

Niedobór selenu w organizmie

Utrzymanie selenu na odpowiednim poziomie w organizmie człowieka nie jest łatwym zadaniem, a na niedobory pierwiastka narażone są przede wszystkim osoby, u których zdiagnozowano problemy z wchłanianiem z przewodu pokarmowego czy osoby po usunięciu części jelita cienkiego.

Ponadto niedobór selenu może wystąpić wśród cierpiących na mukowiscydozę, reumatoidalne zapalenie stawów, choroby immunologiczne czy choroby naczyń krwionośnych.

Do najczęściej występujących objawów niedostatecznej podaży pierwiastka można zaliczyć:

• pogorszenie kondycji włosów, skóry i paznokci,
• nudności i wymioty,
• problemy z płodnością,
• bóle mięśni,
• zwiększoną podatność na infekcje.

Niedobór selenu prowadzi też do endemicznych, występujących na terenie Chin, chorób takich jak choroba Keshan, czyli kardiomiopatia młodzieńcza czy choroba Kashin-Back, czyli dystrofia chrząstek stawowych.

Długotrwały niedobór selenu może przyczynić się do nieprawidłowego działania tarczycy oraz może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych.

Nadmiar selenu w organizmie

Selen należy do pierwiastków toksycznych, a nadmierna jego podaż może przyczynić się do wystąpienia działań niepożądanych, m.in. do rozwoju choroby zwanej selenozą.

Nadmiar mikroelementu może indukować stres oksydacyjny w komórkach, a także zwiększać ryzyko rozwoju cukrzycy typu II czy obrzęku płuc.

Do objawów nadmiernego spożycia selenu można zaliczyć:

• nadmierne wypadanie włosów,
• zaburzenie procesów trawiennych,
• kwaśny posmak w ustach,
• brak apetytu,
• nudności i wymioty,
• biegunkę.

Suplementacja selenu

Podczas stosowania suplementów diety bogatych w selen należy zachować ostrożność, aby nie doprowadzić do nadmiernej podaży mikroelementu i wywołania niepożądanych działań.

Preparaty bogate w selen warto przyjmować wraz ze źródłami białka, witaminy A, C i E, co zwiększy wchłanianie pierwiastka w organizmie.

Warto też uważać podczas przyjmowania selenu przy jednoczesnym stosowaniu leków przeciwzakrzepowych, takich jak np. warfaryna czy heparyna. Pierwiastek wraz z wymienionymi lekami może nasilać ryzyko krwawień.