Luteina na oczy - jak wspiera zdrowie wzroku i kiedy ją stosować?
Jednym ze składników, który od lat przyciąga uwagę naukowców, dietetyków i okulistów, jest luteina. To związek należący do grupy karotenoidów, naturalnie występujący w wielu roślinach, który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu sprawnie działającego narządu wzroku. Jako silny antyoksydant neutralizuje wolne rodniki, chroniąc siatkówkę oka i plamkę żółtą przed uszkodzeniem.
Gdzie występuje luteina, jakie ma właściwości i kto powinien rozważyć jej suplementację? Jakie produkty spożywcze włączyć do diety, aby zapewnić organizmowi odpowiednią ilość luteiny i wspomóc codzienną profilaktykę wzroku?
Spis treści
Czym jest luteina?
Luteina to nierozpuszczalny w wodzie, ciemnoczerwony barwnik karotenoidowy zaliczany do grupy ksantofili. To organiczny związek chemiczny, który w roślinach występuje w dwóch podstawowych postaciach: w formie wolnej oraz estryfikowanej kwasem palmitynowym. W ludzkim ustroju luteina jest obecna w osoczu, ale największe jej ilości znajdują się w plamce żółtej oka, gdzie wspiera funkcjonowanie fotoreceptorów i pomaga w utrzymaniu prawidłowego widzenia.
Ponieważ organizm człowieka nie potrafi samodzielnie syntetyzować luteiny, karotenoid ten musi być dostarczany z zewnątrz, wraz z codziennym pożywieniem lub w formie suplementów diety. Do naturalnych źródeł tego związku zalicza się głównie zielone warzywa liściaste i owoce.
Najwięcej luteiny zawierają:
- szpinak
- jarmuż
- brokuły
- natka pietruszki
- cukinia
- awokado
- jeżyny
- winogrona
- agrest
Do ważnych źródeł luteiny zalicza się też żółtko jaja, kukurydzę oraz pszenicę durum. Warto pamiętać, że składnik ten jest lepiej przyswajalny w obecności tłuszczu, dlatego równocześnie z luteiną zaleca się spożywanie pokarmów takich jak oliwa z oliwek, olej z awokado czy olej rzepakowy.
Na co pomaga luteina? Odpowiednia ilość antyoksydantu w codziennym jadłospisie jest niezwykle ważna, aby utrzymać oczy w dobrej kondycji i zmniejszyć ryzyko wystąpienia wielu groźnych chorób narządu wzroku. Składnika tego nie należy jej mylić z progesteronem - hormonem również określanym potocznie jako luteina, który odgrywa inną rolę w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, zaburzeniach cyklu miesiączkowego i utrzymaniu ciąży.
Jak działa luteina na oczy?
Jak wynika z dotychczasowych badań, działanie luteiny koncentruje się przede wszystkim w obrębie tkanek narządu wzroku, pełniąc istotną funkcję ochronną. Ten naturalny karotenoid działa jak biologiczny filtr przeciwsłoneczny: pochłania światło niebieskie, które jest jedną z głównych przyczyn uszkodzenia plamki żółtej.
Dodatkowo jako wyjątkowy silny antyoksydant luteina zabezpiecza komórki siatkówki przed stresem oksydacyjnym wywoływanym przez wolne rodniki, na których działanie szczególnie narażone są fotoreceptory. Co więcej, jest również ważna dla utrzymania prawidłowego poziomu wilgoci w oczach i zapobiegania zaburzeniom widzenia.
Regularne przyjmowanie luteiny może okazać się cennym wsparciem w zapobieganiu uszkodzeniom tkanek wywoływanym przez wolne rodniki i wspieraniu funkcjonowaniu narządu wzroku. Jak wskazują wyniki wielu badań, dostarczanie tego składnika do organizmu w odpowiedniej ilości ma bezpośrednie przełożenie na jego stężenie w osoczu krwi, a także zagęszczenie w obrębie plamki żółtej.
Kiedy warto brać luteinę?
Dieta uboga w luteinę może doprowadzić do spadku ilości tego związku w tkankach oka, a co za tym idzie, zwiększać ryzyko rozwoju schorzeń związanych z zaburzeniami procesu widzenia, takich jak zaćma (katarakta), retinopatia cukrzycowa, zapalenie śródbłonka naczyń czy zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem.
Z dotychczasowych analiz wynika, że luteina na wzrok przyjmowana w ilości minimum 6 mg dziennie redukuje ryzyko wystąpienia AMD o 57% w porównaniu do diet zawierających jedynie 0,5 mg luteiny.
Badania naukowców wykazały też, że dostarczanie do ustroju 5 mg luteiny i 1 mg zeaksantyny dziennie może mieć korzystny wpływ na ograniczenie występowania tzw. efektu zmęczonych oczu, który w większości przypadków stanowi rezultat długotrwałego wpatrywania się w ekran monitora komputerowego.
Kto powinien przyjmować tabletki z luteiną? Suplementację mogą rozważyć osoby z genetyczną skłonnością do zwyrodnienia plamki żółtej, spożywające na co dzień mało świeżych warzyw i owoców, a także odczuwające zaburzenia koncentracji i zmęczenie oczu. Preparaty z luteiną i zeaksantyną mogą też stanowić dobry wybór w przypadku seniorów w trakcie terapii chorób oczu oraz z obniżonym stężeniem poziomem luteiny w plamce żółtej.
Jakie suplementy z luteiną wybrać?
Na rynku można znaleźć duży wybór preparatów z luteiną w formie tabletek, kapsułek lub kropel. Suplementy diety najczęściej zawierają od 10 do 40 mg luteiny. Za najbardziej wartościowe są uznawane produkty zawierające luteinę w postaci wolnej (nie estryfikowanej). Przy wyborze suplementu warto zwrócić uwagę na zawartość tłuszczu, który ułatwia spożywanie i wchłanianie luteiny w ustroju.
Szczególnie popularnym duetem polecanym dla zdrowia oczu jest luteina i zeaksantyna. Te dwa naturalne antyoksydanty chronią organizm przed wolnymi rodnikami i przed szkodliwym działaniem światła niebieskiego, pomagając wspierać zdrowie narządu wzroku i zapobiegać zwyrodnieniom plamki żółtej. Działanie luteiny i zeaksantyny można wspomagać przez obecność innych składników odżywczych w diecie, zwłaszcza takich jak witamina C, witamina E oraz nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3.
Polecana suplementy na oczy
Jak należy dawkować luteinę?
Suplementy z luteiną mogą być stosowane w celu wspierania zdrowia oczu i zapobiegania zwyrodnieniom plamki żółtej. Zdaniem ekspertów, przeciętna dieta, dostarczająca średnio 1–3 mg barwnika karotenoidowego, to zdecydowanie za mało, aby utrzymać narząd wzroku w dobrej kondycji przez długi czas. Minimalna porcja luteiny przyjmowana w ramach profilaktyki zdrowia oczu powinna oscylować wokół 6–10 mg dziennie.
Przy wspomaganiu leczenia chorób siatkówki dawkę można zwiększyć do 20 mg luteiny na oczy na dobę. Wysokie dawki luteiny na wzrok (powyżej 30–40 mg) powinny być przyjmowane pod nadzorem lekarza, szczególnie w przypadku pacjentów zmagających się ze schorzeniami przewlekłymi, a także kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią.
Jakie mogą być skutki uboczne luteiny na oczy?
Luteina jest uznawana za bezpieczny składnik suplementów diety, jednak jej przyjmowanie w niewłaściwych ilościach może przyczynić się do wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych. Dostarczanie karotenoidu do organizmu w nadmiarze może spowodować między innymi karotenemię – zaburzenie objawiające się żółtym zabarwieniem skóry z powodu podwyższonego poziomu karotenów we krwi.
Spożywanie luteiny w zbyt dużych dawkach może też wiązać się z bólami brzucha, zawrotami głowy, reakcjami alergicznymi oraz zaburzeniem czynności nerek lub wątroby. Dlatego tak ważne jest, aby przed rozpoczęciem stosowania preparatów zawierających luteinę skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Luteina w ciąży i podczas karmienia – czy jest bezpieczna?
Odpowiednia suplementacja luteiną w ciąży może wspierać rozwój wzroku i układu nerwowego u dziecka. Znajduje się ona również w mleku kobiecym. Jej suplementacja w okresie laktacji jest uznawana za bezpieczną, o ile przestrzegane są zalecenia producenta. Należy unikać stosowania luteiny w bardzo dużych ilościach bez konsultacji lekarskiej, szczególnie przy wcześniejszych poronieniach nawykowych czy skłonności do skurczy macicy.
Jak luteina wpływa na wzrok? Podsumowanie
Luteina to jeden z najlepiej przebadanych składników chroniących plamkę żółtą i siatkówkę oka. Jej regularne spożywanie wspiera ostrość widzenia, zmniejsza objawy zmęczenia oczu i przeciwdziała skutkom światła niebieskiego. W połączeniu z zeaksantyną stanowi niezawodne narzędzie profilaktyki zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem. Dla osób narażonych na pracę przy komputerze, seniorów i pacjentów z obciążeniami genetycznymi, luteina dostępna w postaci tabletek, kapsułek i kropel może stanowić naturalną ochronę, wspierając prawidłowe widzenie i funkcjonowanie narządu wzroku.
Bibliografia