Selen na co pomaga? Właściwości, działanie i znaczenie dla zdrowia
Znasz to uczucie, kiedy masz wszystko pod kontrolą? Zdrowie dopisuje, energia Cię nie opuszcza, a koncentracja nie zawodzi? Wiele z tych rzeczy zawdzięczasz pierwiastkom, o których na co dzień się nie mówi. Jednym z nich jest selen. Choć w organizmie człowieka występuje w mikroskopijnych ilościach – odgrywa kluczową rolę w jego prawidłowym funkcjonowaniu: wspiera odporność, chroni przed stresem oksydacyjnym i ma ogromne znaczenie w profilaktyce chorób przewlekłych. Na co pomaga selen i jakie ma właściwości? W jakich produktach spożywczych występuje w największej ilości? Czy nadmiar selenu może być toksyczny dla organizmu?
Spis treści
- Czym jest selen i jaką rolę pełni w organizmie?
- Selen – właściwości
- W czym jest selen? Źródła selenu w diecie
- Niedobór selenu – objawy
- Nadmiar selenu – objawy
- Jak zapobiegać niedoborowi selenu?
- Suplementacja selenu – jaki wybrać i jak dawkować?
- Wszystko co musisz wiedzieć o selenie! Podsumowanie
- Bibliografia
Czym jest selen i jaką rolę pełni w organizmie?
Selen to pierwiastek śladowy, który odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Pomimo tego, że występuje w ustroju w śladowych ilościach, jest niezbędny do prawidłowego przebiegu wielu procesów.
Jeśli zastanawiasz się, jaka jest rola selenu w ludzkim organizmie, musisz wiedzieć, że pierwiastek ten:
- wspiera pracę hormonów tarczycy i ich aktywację (czyli przekształcanie T4 w T3);
- aktywuje makrofagi, limfocyty i wspomaga produkcję przeciwciał;
- wchodzi w skład enzymów, takich jak peroksydaza glutationowa, które neutralizują szkodliwe wolne rodniki i chronią komórki przed stresem oksydacyjnym;
- działa protekcyjnie na neurony, zmniejszając uszkodzenia DNA i peroksydację lipidów;
- tworzy kompleksy z toksycznymi metalami ciężkimi, takimi jak rtęć czy kadm, usprawniając detoksykację organizmu.
W ustroju człowieka znajduje się od 10 do 15 mg selenu. Pierwiastek ten jest obecny głównie w mięśniach, nerkach, wątrobie, tarczycy oraz w przysadce mózgowej. Metabolizm selenu jest złożony i zależy przede wszystkim od formy, w jakiej jest dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Mikroelement ten może być przyswajany zarówno w formie organicznej, jak i nieorganicznej.
Selen - właściwości
Selen to jeden z najsilniejszych antyoksydantów, jaki zna natura. Do jego najważniejszych właściwości należy ochrona komórek przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Dzięki temu działa jak tarcza ochronna, zmniejszając ryzyko rozwoju wielu schorzeń przewlekłych, nowotworów, a nawet choroby Alzheimera.
Odpowiednie spożycie selenu jest też ważne w kontekście prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Z licznych doniesień naukowych wynika, że pierwiastek ten może wspierać odporność i wspomagać łagodzenie stanów zapalnych, w tym towarzyszących takim chorobom jak reumatoidalne zapalenie stawów czy przewlekłe zapalenie jelita grubego. Dzięki właściwościom immunomodulacyjnym ma też istotny wpływ na poziom wytwarzania ciał odpornościowych, makrofagów oraz limfocytów B i T.
Selen reguluje też gospodarkę hormonalną oraz jest niezbędny do produkcji i metabolizmu hormonów tarczycy. Znajdująca się w tym gruczole peroksydaza glutationu chroni go przed stresem oksydacyjnym, zmniejszając ilość wodorotlenku wodoru generowanego podczas syntezy hormonów tarczycowych. Ponadto selen ma istotny wpływ na wygląd – odpowiedni poziom tego mikroelementu w ustroju sprzyja utrzymaniu dobrej kondycji skóry, włosów i paznokci.
W czym jest selen? Źródła selenu w diecie
Zalecane dzienne spożycie selenu dla osób dorosłych oszacowano na 45–55 μg selenu na dobę. Dobrze zbilansowana dieta stanowi najlepszy sposób na utrzymanie optymalnego poziomu mikroelementu niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania enzymów, tarczycy i układu immunologicznego. W czym jest selen i w jakich produktach występuje w największej ilości?
Pierwiastek ten znajduje się przede wszystkim w:
- orzechach brazylijskich (jeden–dwa dziennie pokrywają dzienne zapotrzebowanie),
- rybach morskich (tuńczyk, dorsz, łosoś),
- owocach morza,
- mięsie i jajkach,
- produktach zbożowych pełnoziarnistych,
- suchych nasionach roślin strączkowych.
Dobrym źródłem selenu są też warzywa – najwyższą zawartością tego mikroelementu odznaczają się brokuły, biała kapusta, czosnek, cebula, szparagi. Warto jednak pamiętać, że zawartość selenu w jedzeniu zależy od jego ilości w glebie – a ta bywa bardzo zróżnicowana. Co więcej, selen z produktów roślinnych jest przyswajany w około 90%, lepiej niż z produktów odzwierzęcych.
Niedobór selenu – objawy
Zbyt niski poziom selenu może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Niedobór tego pierwiastka może przyczyniać się do zmniejszonej proliferacji limfocytów, upośledzać aktywność komórek NK, a także powodować zaburzenia metabolizmu jodu i syntezy hormonów tarczycy.
Objawy niedoboru selenu:
- przewlekłe zmęczenie i osłabienie mięśni,
- spadek odporności – nawracające infekcje,
- nadmierne wypadanie włosów, łamliwe paznokcie,
- niedoczynność tarczycy, choroby autoimmunologiczne (np. Hashimoto),
- pogorszenie koncentracji i samopoczucia.
Skutki niedoboru selenu mogą obejmować także wzrost ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i uszkodzenia mięśnia sercowego.
Ponadto niewystarczający poziom tego mikroelementu w ustroju może negatywnie wpływać na męską płodność, zmniejszając ruchliwość plemników i zakłócając prawidłowy przebieg procesu spermatogenezy. Dlatego tak ważne jest, aby dbać o optymalny poziom selenu w organizmie, zwracając uwagę na jego różnorodne źródła w diecie, a w razie potrzeby, stosując suplementację.
Nadmiar selenu – objawy
Długotrwałe spożywanie selenu w ilości 400 μg na dobę może doprowadzić do rozwoju selenozy. W przypadku zatrucia selenem mogą wystąpić takie objawy jak metaliczny posmak w ustach, nudności, biegunka, bóle brzucha.
Pozostałe objawy nadmiaru selenu w organizmie człowieka to:
- wypadanie włosów i łamliwość paznokci,
- zmiany skórne,
- drażliwość,
- bóle stawów,
- osłabienie i zmęczenie,
- w skrajnych przypadkach – zaburzenia neurologiczne.
Przedawkowanie selenu może powodować toksyczność, indukować stres oksydacyjny i prowadzić do poważnych uszkodzeń narządów, w tym do marskości wątroby oraz obrzęku płuc.
Niekorzystnym skutkiem długotrwałej suplementacji selenem jest też zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy, autoimmunologicznego zapalenia tarczycy oraz choroby Keshan – endemicznej choroby mięśnia sercowego. Aby uniknąć jego nadmiaru, bardzo ważne jest kontrolowane przyjmowanie selenu i przestrzeganie zaleceń – dla dorosłych to ok. 45–55 µg dziennie, a dla kobiet w ciąży i karmiących 60–70 µg.
Polecane suplementy diety z selenem
Jak zapobiegać niedoborowi selenu?
By zapobiegać niedoborowi selenu warto zadbać o zdrową i różnorodną dietę, bazującą na naturalnych, nieprzetworzonych produktach. W przypadku trudności z dostarczeniem odpowiedniej ilości tego pierwiastka wraz z pożywieniem, można rozważyć suplementację selenem.
Ponieważ przyswajalność selenu w organizmie zależy od wielu czynników, warto pamiętać o kilku zasadach:
- suplementów selenu nie należy łączyć z dużymi dawkami cynku lub witaminy C, gdyż mogą one utrudniać jego wchłanianie,
- podczas suplementacji selenem zaleca się ograniczenie przyjmowania związków chelatujących, ponieważ mogą wiązać się z pierwiastkiem i zaburzać jego działanie,
- uważnie czytać składy suplementów – nie każdy selen to ten sam selen,
- wchłanianie selenu poprawiają witaminy A, C, E, a także niektóre aminokwasy (cysteina i metionina).
Podczas długotrwałej suplementacji bardzo ważne jest regularne monitorowanie stężenia selenu w organizmie. Jego poziom można ocenić przy pomocy badania laboratoryjnego polegającego na pobraniu krwi z żyły łokciowej pacjenta.
Suplementacja selenu – jaki wybrać i jak dawkować?
Gdy Twoja codzienna dieta nie pokrywa zapotrzebowania organizmu na selen, możesz rozważyć suplementację, zwłaszcza gdy zmagasz się z chorobą tarczycy, niską odpornością lub stosujesz dietę eliminacyjną. Za najlepiej przyswajalną formę tego pierwiastka jest uznawany selen organiczny w postaci L-selenometioniny, który odznacza się wysoką biodostępnością i dobrą tolerancją.
Zalecana dzienna ilość selenu dla zdrowych dorosłych osób to 45–55 µg dziennie. W ciąży i podczas karmienia zapotrzebowanie wzrasta do 60–70 µg. Suplementacja selenu wymaga ostrożności ze względu na toksyczność przy nadmiarze. Dlatego podczas stosowania preparatów z tym mikroelementem, należy zachować ostrożność – przyjmowanie zbyt dużych dawek może prowadzić do niepożądanych skutków ubocznych.
Wszystko co musisz wiedzieć o selenie! Podsumowanie
Selen to pierwiastek, który nie tylko wspiera zdrowie, ale często jest kluczowym elementem w utrzymaniu równowagi hormonalnej, silnej odporności oraz dobrego samopoczucia. Aby uniknąć jego niedoboru, warto dbać o zrównoważoną dietę, zwłaszcza że selen występuje zarówno w pokarmach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Do produktów bogatych w ten pierwiastek zalicza się przede wszystkim ryby, owoce morza, jajka, orzechy, warzywa i produkty zbożowe.
Jeśli chcesz mieć pewność, że Twój organizm dostaje dokładnie tyle selenu, ile potrzebuje, wybierz sprawdzone rozwiązania. Suplementy z selenem marki OstroVit to jakość, której możesz zaufać. Wysoka przyswajalność, odpowiednie dawki i formy, które wspierają Twój organizm bez ryzyka przedawkowania. Czasem to właśnie te najmniejsze pierwiastki mają największe znaczenie.
Zależy Ci na prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy, silnym układzie odpornościowym i wsparciu organizmu w walce z wolnymi rodnikami?Niech selen stanie się Twoim wielkim sprzymierzeńcem w walce o zdrowie i dobre samopoczucie!
Bibliografia