Poliole – czym są i czy są zdrowe? Odpowiadamy!

Poliole to substancje uznawane za substytut cukru, które są chętnie wykorzystywane w przemyśle spożywczym. To związki nieulegające procesom metabolicznym zachodzącym w ludzkim organizmie, które charakteryzują się niską energetycznością i niskim indeksem glikemicznym, co sprawia, że cukrole wyróżniają się rosnącym zainteresowaniem nie tylko wśród osób stosujących dietę o obniżonej kaloryczności, ale także w gronie diabetyków. Co to poliole? Czy cukrole są zdrowe? Poliole szkodliwość - czy alkohole wielowodorotlenowe są bezpieczne?

Poliole - co to?

Poliole, znane również jako alkohole wielowodorotlenowe, cukrole czy alkohole cukrowe, to substancje chemiczne, których budowa przypomina strukturę alkoholu, jednak poliole zawierają więcej niż jedną grupę hydroksylową -OH w cząsteczce, charakteryzując się jednocześnie odmiennym metabolizmem. To grupa dodatków do żywności, uznawanych za zdrowsze zamienniki sacharozy, które stanowią ciekawą alternatywę dla klasycznego cukru stołowego.

Alkohole cukrowe to substancje słodzące, uważane za pochodne sacharydów, które są praktycznie nieprzyswajalne w ludzkim organizmie. To związki wyróżniające się niską kalorycznością, a jednocześnie niskim indeksem glikemicznym, które nie powodują wzrostu poziomu glukozy we krwi w takim stopniu, jak tradycyjnie wykorzystywany cukier.

Jakie są rodzaje polioli? Lista i przykłady

Alkohole wielowodorotlenowe można podzielić ze względu na liczbę grup -OH w cząsteczce na diole, triole itd. Do najpopularniejszych polioli można natomiast zaliczyć związki, takie jak np.:

• erytrytol, zawierający cztery grupy wodorotlenowe w cząsteczce, znany również jako E968;
• ksylitol, który jest uważany za pięciowęglowy alkohol polihydroksylowy, znany również jako cukier brzozowy czy też E967;
• sorbitol, który zawiera sześć grup -OH w cząsteczce i w żywności występuje jako E420;
• mannitol, uznawany za heksahydroksylowy alkohol, który jest oznaczany symbolem E421;
• glicerol, będący alkoholem trójwodorotlenowym.

Ponadto wśród cukroli można wyróżnić również związki, takie jak np. izomalt, maltitol, laktitol czy też perseitol.

Polecane produkty

Czy poliole są zdrowe? Sprawdź, co mówi nauka!

Poliole, uznawane za niskoenergetyczne substancje słodzące, w ostatnich latach podbijają rynek spożywczy i są coraz chętniej wykorzystywane jako zamiennik cukru w powszechnie dostępnych produktach, zwłaszcza w żywności funkcjonalnej, preparatach dla sportowców czy pokarmach rekomendowanych na diecie redukcyjnej.

Dotychczas uzyskane dane naukowe wskazują, że alkohole wielowodorotlenowe stanowią słodkie substancje o niskiej energetyczności, dostarczające do ludzkiego ustroju mniejsze ilości kalorii od tradycyjnego cukru, jednocześnie charakteryzując się niskim indeksem glikemicznym. Jakby tego było mało, poliole są nieco inaczej metabolizowane w organizmie człowieka niż sacharydy, co sprawia, że już na etapie wstępnych procesów trawienia zachodzących w jamie ustnej, cukrole nie ulegają fermentacji, jednocześnie nie przyczyniając się do rozwoju próchnicy. Niektóre badania naukowe wskazują również, iż alkohole polihydroksylowe mogą wykazywać potencjał przeciwbakteryjny, zapobiegając namnażaniu bakterii w ustroju.

Jakby tego było mało, istnieją analizy sugerujące, że alkohol wielowodorotlenowy, jakim jest sorbitol, może zwiększać wchłanianie żelaza oraz witaminy B12 w organizmie człowieka, z kolei substancje słodzące, takie jak np. izomalt czy maltitol mogą przyczyniać się do wzrostu ilości bifidobakterii w układzie pokarmowym człowieka, wykazując właściwości prebiotyczne.

Poliole a cukrzyca – co warto wiedzieć przed spożyciem?

Poliole cieszą się szczególnym zainteresowaniem wśród diabetyków, a także w gronie producentów żywności przeznaczonej dla osób chorujących na cukrzycę i zmagających się z insulinoopornością. Wynika to z faktu, iż indeks glikemiczny tradycyjnego cukru stołowego wynosi ok. 68, z kolei IG dla alkoholi wodorotlenowych jest niewielki i, w zależności od rodzaju związku, wynosi od 0 do 35.

Przeprowadzone badania naukowe informują również, że poliole nie zwiększają poziomu cukru we krwi, a tym samym nie przyczyniają się do gwałtownego skoku glukozy, co jest związane z niskim stopniem wchłaniania substancji słodzących z jelita cienkiego do krwioobiegu i może korzystnie oddziaływać na funkcjonowanie organizmu diabetyka. Dlatego też poliole są uznawane za składniki bezpieczne dla osób zmagających się z cukrzycą, które mogą wchodzić w skład diety niskowęglowodanowej.

Czy poliole tuczą? Fakty i mity

Poliole wyróżniają się niską kalorycznością, co sprawia, że są chętnie wykorzystywane jako dodatki do żywności rekomendowanej na diecie redukcyjnej, a także podczas odchudzania.

Choć energetyczność substancji słodzących uznawanych za substytut cukru jest znacznie niższa niż w przypadku sacharozy, warto zwrócić uwagę na fakt, iż poliole charakteryzują się niższym stopniem słodkości niż cukier, co sprawia, że w wielu przypadkach, aby uzyskać ten sam poziom słodkości, należy zastosować znacznie większe ilości cukroli. Tym samym, choć słodzik zawiera mniej kalorii niż sacharoza, zwiększenie jego podaży może przyczynić się do uzyskania efektu podobnego jak w przypadku korzystania z tradycyjnego cukru stołowego.

Wybierając odpowiednią substancję słodzącą, warto więc zwrócić uwagę na kaloryczność dostępnych polioli. Najniższą wartością energetyczną wyróżnia się erytrytol, który dostarcza do ustroju 0 kcal w 1 g produktu, dlatego też podczas odchudzania i redukcji masy ciała warto w pierwszej kolejności sięgać po preparaty zawierające właśnie ten rodzaj alkoholi wielowodorotlenowych.

Poliole na keto - czy warto z nich korzystać?

Poliole odgrywają istotną rolę na diecie ketogenicznej, stanowiąc pożądane substytuty cukru, które zapewniają słodki smak potraw i produktów, a jednocześnie nie dostarczają do ustroju znacznych ilości węglowodanów, sprzyjając utrzymaniu stanu ketozy.

Przestrzegając zaleceń diety ketogenicznej, warto jednak zwrócić uwagę na umiarkowaną podaż alkoholi wielowodorotlenowych do ustroju, aby nie przekroczyć limitu węglowodanów dostarczanych do organizmu wraz z posiłkami zawierającymi poliole. Ponadto każdorazowo należy obserwować indywidualne reakcje ustroju na spożywane substancje słodzące i zaprzestać korzystania ze związków, które negatywnie oddziałują na pracę organizmu.

Poliole w ciąży – czy trzeba na nie uważać?

Alkohole polihydroksylowe są powszechnie wykorzystywane w produktach spożywczych jako substancje zwiększające słodkość żywności, które jednocześnie nie powodują znacznego wzrostu ich kaloryczności. To składniki, które mogą stanowić wartościowe alternatywy dla sacharozy czy syropu glukozowo-fruktozowego, jednak czy z polioli można korzystać podczas ciąży?

Dotychczas przeprowadzone analizy sugerują, że umiarkowane ilości alkoholi wielowodorotlenowych uwzględnianie w diecie kobiety spodziewającej się dziecka są bezpieczne i nie powinny negatywnie oddziaływać na rozwijający się płód. Istnieją również dane, które wskazują, że uwzględnianie polioli takich jak ksylitol podczas ciąży może pozytywnie wpływać na dziecko znajdujące się w łonie matki, zapobiegając późniejszej próchnicy u potomstwa.

Poliole - zastosowanie

Alkohole cukrowe najczęściej są wykorzystywane jako zamienniki cukru, co sprawia, że poliole mogą być stosowane w żywności dla sportowców, a także w pokarmach dla diabetyków czy zwolenników diety ketogenicznej. Jednocześnie niskoenergetyczne substancje słodzące coraz chętniej są używane w produktach spożywczych o obniżonej kaloryczności i mogą stanowić cenne wsparcie wśród osób stosujących dietę redukcyjną.

Poliole, takie jak np. izomalt, mogą być wykorzystywane również ze względu na działanie wypełniające. Substancje z grupy cukroli mogą też korzystnie oddziaływać na teksturę powszechnie dostępnych artykułów spożywczych, a to wszystko sprawia, że alkohole wielowodorotlenowe można znaleźć m.in. w:

• sosie sojowym,
• płatkach śniadaniowych,
• słodyczach,
• dżemach, konfiturach i marmoladach,
• polewach i lukrach.

Poliole są stosowane także podczas produkcji past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej, jak również w trakcie produkcji gum do żucia. Substancje często wchodzą w skład farmaceutyków, suplementów diety oraz preparatów witaminowych i prebiotycznych.

Szkodliwość polioli – jak uniknąć niepożądanych skutków ubocznych?

Poliole stosowane w rozsądnych ilościach są uznawane za bezpieczne związki, które bez obaw mogą być uwzględniane w codziennej diecie człowieka. Dotychczas nie ustalono dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI) substancji zaliczanych do grupy alkoholi wielowodorotlenowych, jednak mimo to, rekomenduje się ostrożność i umiar podczas sięgania po cukrole, co wynika z faktu, iż nadmierna podaż związków może negatywnie oddziaływać na funkcjonowanie ludzkiego organizmu, przyczyniając się do występowania skutków ubocznych.

Przeprowadzone obserwacje wskazują, że nadmierne spożycie polioli może wywoływać efekt przeczyszczający, powodując występowanie niepożądanych objawów ze strony układu pokarmowego, wśród których warto wymienić symptomy takie jak wzdęcia, biegunki czy bóle brzucha. Aby zapobiec problemom trawiennym, warto substancje z grupy cukroli wprowadzać do diety stopniowo, obserwując indywidualne reakcje organizmu.

Dodatkowo warto zwrócić uwagę na fakt, iż poliole, z wyjątkiem erytrytolu, są uznawane za związki fermentujące zaliczane do żywności typu FODMAP, które mogą zwiększać ciśnienie osmotyczne w przewodzie pokarmowym, jednocześnie przyczyniając się do nasilenia niepożądanych objawów ze strony jelit, co może być szczególnie istotne wśród osób zmagających się z zaburzeniami pracy jelit i problemami trawiennymi, które cierpią m.in. na SIBO czy zespół jelita drażliwego. Dlatego też konsumenci przestrzegający zasad diety low FODMAP powinni zrezygnować z konsumpcji alkoholi wielowodorotlenowych, sięgając ewentualnie po produkty zawierające wyłącznie erytrol.

Podsumowanie – kluczowe informacje o poliolach w pigułce

Poliole, znane również jako alkohole cukrowe, to związki chętnie wykorzystywane w przemyśle spożywczym. Na liście dozwolonych substancji stosowanych w żywności można znaleźć m.in. erytrytol, ksylitol czy mannitol, a niska kaloryczność składników oraz ich niski indeks glikemiczny i fakt, że cukrole nie powodują próchnicy, sprawia, że zastępowanie cukru substancjami z grupy polioli staje się coraz chętniej i coraz częściej praktykowanym zjawiskiem.

Alkohole cukrowe stanowią obiecujący zamiennik cukru, jednak warto pamiętać, aby korzystać z polioli jedynie w umiarkowanych ilościach, ponieważ nadmiar związków dostarczanych do organizmu może negatywnie wpływać na funkcjonowanie ludzkiego ustroju, powodując m.in. działanie przeczyszczające.

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22899692/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31210053/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19087388/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35696228/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30721958/