Witaminy ADEK to składniki rozpuszczalne w tłuszczach, które mogą być niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Jednocześnie zarówno ich niedobór, jak i nadmiar w ustroju, może przyczynić się do zaburzenia pracy organizmu i występowania niepożądanych objawów.
Czym mogą charakteryzować się witaminy ADEK? Dlaczego ich odpowiednia podaż jest tak ważna?
Czym są witaminy?
Witaminy to grupa organicznych związków chemicznych zaliczanych do substancji egzogennych – witaminy muszą być dostarczane do ustroju wraz z codzienną dietą, gdyż organizm nie jest zdolny do ich samodzielnej syntezy.
Witaminy to składniki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nie pełnią funkcji odżywczych ani energetycznych, jednak mogą być odpowiedzialne za regulację wielu procesów zachodzących w ustroju.
Podział witamin dotyczy zwykle ich rozpuszczalności. Tym samym można wyróżnić:
- Witaminy rozpuszczalne w wodzie, takie jak witaminy z grupy B czy witamina C,
- Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - do tej grupy zaliczyć można witaminę A, D oraz witaminę E i K.
Polecane produkty z witaminami ADEK
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - co warto o nich wiedzieć?
Wśród witamin rozpuszczalnych w tłuszczach można wyróżnić:
- Witaminę A,
- witaminę D,
- witaminę E,
- witaminę K.
Jak sama nazwa wskazuje, do ich prawidłowego przyswojenia, konieczna jest obecność tłuszczu, w którym są rozpuszczalne. Dlatego też spożywając produkty bogate w witaminy ADEK, np. rybę czy szpinak, warto połączyć je ze źródłem tłuszczu np. z oliwą z oliwek.
W porównaniu do witamin rozpuszczalnych w wodzie, witaminy ADEK mogą wyróżniać się większą stabilnością. Tym samym w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach np. podczas obróbki termicznej, straty mogą być znikome. Może być to jednocześnie zaleta i wada tych związków. Dlaczego?
Dzięki temu, że witaminy ADEK nie ulegają rozpadowi w trakcie obróbki cieplnej, większa ich ilość jest dostarczana do organizmu. Jednak dzięki tej właściwości, znacznie łatwiej jest przedawkować witaminy rozpuszczalne w tłuszczach niż witaminy rozpuszczalne w wodzie.
Ponadto witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mogą być magazynowane w organizmie, a ich nadmierna kumulacja, czyli hiperwitaminoza, może być szkodliwa dla człowieka. Dlatego też, szczególnie w trakcie suplementacji witamin ADEK, warto zachować szczególną ostrożność, aby nie doprowadzić do nadmiernej podaży składników w ustroju.
Charakterystyka witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
Witaminy ADEK mogą być niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zarówno ich niedobór, jak i nadmiar może negatywnie wpływać na pracę ustroju i przyczyniać się do występowania niepożądanych dolegliwości. Czym jednak charakteryzują się poszczególne witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i jakie role odgrywają w organizmie człowieka?
Witamina A
Witamina A to tak naprawdę pojęcie odnoszące się do kilku związków chemicznych zaliczanych do grupy karotenoidów - retinolu i jego pochodnych oraz beta-karotenu. Ponieważ najwięcej uwagi naukowcy poświęcają retinolowi, często pojęcia "retinol" i "witamina A" używane są zamiennie.
Witamina A może odpowiadać za proces prawidłowego widzenia, a także może wzmacniać układ odpornościowy. Ponadto składnik może wpływać na tempo gojenia się ran oraz na kondycję skóry, włosów i paznokci. Związek może również zwiększać zdolności regeneracyjne komórek i regulować wzrost tkanki nabłonkowej.
Witaminę A można znaleźć w powszechnie dostępnych produktach spożywczych, takich jak np. jaja, masło, mleko, ryby, dynia, marchew czy szpinak.
Witamina D
Można wyróżnić kilka form witaminy D jednak najczęściej można spotkać dwie postaci związku - witaminę D2, znaną również jako ergokalcyferol, a także witaminę D3, określaną mianem cholekalcyferolu.
Witamina D może odpowiadać za regulację pracy neuronów, a także może determinować prawidłowy rozwój układu kostnego. Składnik może wspierać regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz wspomagać pracę układu odpornościowego. Witamina D może uczestniczyć w procesie podziału komórek, a co więcej, może wpływać na poziom glukozy i regulować wydzielanie insuliny.
Do źródeł witaminy D można zaliczyć przede wszystkim tłuste ryby morskie, ale również mleko i produkty mleczne oraz jaja. Składnik można czerpać również z promieni słonecznych, dlatego też w słoneczne dni warto korzystać z możliwości syntezy skórnej związku.
Witamina E
Witamina E to tak naprawdę zbiór związków rozpuszczalnych w tłuszczach, który może wykazywać właściwości antyoksydacyjne. Za najbardziej aktywną biologicznie postać witaminy E uznać można alfa-tokoferol.
Witamina E może zmniejszać stres oksydacyjny i zwalczać wolne rodniki. Składnik określany jest często mianem "witaminy młodości", gdyż może również opóźniać procesy starzenia, a także widocznie poprawiać kondycję skóry. Związek może chronić krwinki czerwone przed rozpadem oraz może wzmacniać ściany naczyń krwionośnych. Ponadto witamina E może być niezwykle istotna wśród kobiet w ciąży - może odpowiadać za prawidłowy rozwój układu nerwowego i wzroku dziecka.
Witaminę E można znaleźć w produktach, takich jak np. orzechy laskowe, oleje roślinne, nasiona słonecznika, pestki dyni czy migdały.
Witamina K
Witamina K to składnik, który może być związany przede wszystkim z procesem krzepnięcia krwi - witamina K może uczestniczyć w syntezie protrombiny i trombiny oraz może oddziaływać na aktywność tromboplastyny. Ponadto związek może wspierać utrzymanie prawidłowej gospodarki wapniowej w organizmie i może uczestniczyć w metabolizmie układu kostnego. Witamina K może też wykazywać przeciwzapalne oraz antybakteryjne właściwości.
Do żywieniowych źródeł witaminy K można zaliczyć produkty, takie jak m.in. brokuły, szpinak, brukselka czy orzechy i oleje roślinne.
Niedobór witamin ADEK w organizmie
Zapotrzebowanie na witaminy ADEK, w porównaniu do innych składników diety, jest bardzo niewielkie, jednak niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach może przyczynić się do występowania niepożądanych objawów i rozwoju wielu chorób. Jakie mogą być konsekwencje niewystarczającej podaży witamin ADEK w organizmie człowieka?
Niedobór witaminy A
Hipowitaminoza związana ze zbyt niskim spożyciem witaminy A może przyczynić się m.in. do:
- pogorszenia widzenia po zmierzchu,
- wysychania spojówki oka,
- zwiększenia podatności na infekcje,
- pogorszenia kondycji włosów i paznokci,
- nadmiernego rogowacenia naskórka,
- zaburzenia pracy tarczycy,
- zaburzeń pracy układu nerwowego.
Niedobór witaminy D
Niedostateczna podaż witaminy D może przyczynić się do występowania objawów, takich jak m.in.:
- demineralizacja kości,
- obniżenie odporności organizmu,
- bóle mięśni i kości,
- choroby przyzębia,
- brak apetytu,
- apatia,
- stany zapalne skóry,
- zwiększenie ryzyka osteoporozy.
Niedobór witaminy E
Niedobór witaminy E w ustroju może objawiać się m.in.:
- pogorszeniem wzroku,
- problemami z koncentracją,
- pogorszeniem kondycji włosów, skóry i paznokci,
- obniżenie odporności organizmu,
- anemią,
- bolesnością mięśni,
- bezpłodnością.
Niedobór witaminy K
Hipowitaminoza związana z niedoborem witaminy K może z kolei spowodować występowanie objawów, takich jak:
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- anemia,
- pogorszenie odporności organizmu,
- spowolnienie gojenia się ran.
Suplementy diety zawierające witaminy ADEK
Aby zapobiegać występowaniu niedoborów witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, warto zmodyfikować swój codzienny jadłospis i wprowadzić do niego produkty, które mogą stanowić wartościowe źródła witaminy A, D, E i K.
Wsparciem w zwalczaniu niskiego poziomu witamin ADEK mogą okazać się również odpowiednio dobrane suplementy diety.
Suplementacja witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach polega na przyjmowaniu monopreparatów, czyli poszczególnych, pojedynczych witamin, lub też opiera się na stosowaniu kompleksowego multipreparatu, który dostarcza do ustroju jednocześnie wszystkie witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.
Podczas przyjmowania suplementów diety zawierających witaminy ADEK warto pamiętać o tłuszczu w posiłku. Ponieważ witaminy ADEK to składniki rozpuszczalne w tłuszczach, jego obecność jest być obowiązkowym elementem suplementacji. Towarzystwo tłuszczu korzystnie wpływa na przyswajalność witamin i ich wykorzystanie przez organizm człowieka. Dlatego też dobrym rozwiązaniem jest spożywanie suplementów diety zawierających witaminy ADEK w trakcie posiłku lub tuż przed jego spożyciem.
Warto jednak pamiętać, iż w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach nie obowiązuje powiedzenie "im więcej, tym lepiej". Nadmiar witamin ADEK w ustroju jest być równie niebezpieczny dla człowieka co ich niedobór i może przyczynić się do występowania niepożądanych objawów oraz może skutkować zaburzeniem pracy całego organizmu.
Nadmiar witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
Witaminy ADEK to składniki, których nadmiar jest gromadzony w organizmie człowieka, co może sprawiać, że ich zbyt wysokie spożycie może negatywnie wpływać na organizm człowieka i przyczynić się do rozwoju niepożądanych objawów.
Do czego prowadzi hiperwitaminoza?
Nadmiar witaminy A
Nadmiar witaminy A w ustroju jest związany przede wszystkim ze spożywaniem zbyt dużych ilości suplementów diety bogatych w ten składnik lub podrobów, i może przyczyniać się m.in. do nadpobudliwości i drażliwości.
Zbyt wysokie spożycie witaminy A może również objawiać się bólami głowy, brakiem apetytu, występowaniem zmian skórnych, a także bólem stawów i kości. Regularne przekraczanie zalecanej dziennej porcji witaminy A może przyczynić się do uszkodzenia wątroby i pogorszenia pracy śledziony.
Nadmiar witaminy D
Nadmierna podaż witaminy D w porównaniu do innych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, wyróżnia się niską toksycznością, jednakże również może prowadzić do występowania niepożądanych objawów, m.in. do nudności i wymiotów, bólu głowy czy też zaburzeń koncentracji i ogólnego osłabienia organizmu.
Długotrwałe przyjmowanie zbyt dużych dawek suplementów diety zawierających witaminę D może zwiększyć ryzyko zaburzeń pracy serca oraz wystąpienia kamicy pęcherzyka żółciowego.
Nadmiar witaminy E
Witamina E również wyróżnia się niską toksycznością, jednak jej nadmierna podaż może przyczynić się do osłabienia organizmu, zaburzeń jelitowych, a także bólów głowy i zaburzenia procesu widzenia.
Długotrwała, zbyt wysoka podaż witaminy E może zwiększać ryzyko wystąpienia niewydolności serca oraz udaru krwotocznego.
Nadmiar witaminy K
Nadmierna podaż witaminy K w ustroju może prowadzić do anemii i nadmiernej potliwości. Może również przyczynić się do wystąpienia żółtaczki i stanów zapalnych jelit, a w dłuższej perspektywie może prowadzić do pogorszenia funkcjonowania lub uszkodzenia wątroby.
Witaminy ADEK - znaczenie prawidłowej suplementacji
Odpowiednia podaż witamin rozpuszczalnych w tłuszczach wydaje się kluczowa dla prawidłowej pracy organizmu człowieka. Zarówno niedobór, jak i nadmiar tych składników prowadzi do zaburzeń funkcjonowania ustroju i przyczyniać się do występowania niepożądanych dolegliwości. Dlatego też, choć stosowanie suplementów diety zawierających witaminy ADEK może być niezwykle pomocne w przypadku zbyt niskiej podaży tych składników, zawsze warto zachować umiar i ostrożność, aby nie dopuścić do hiperwitaminozy.
Warto więc stosować się do zaleceń producenta umieszczonych na opakowaniu preparatu, odnośnie jego prawidłowego dawkowania, lub kierować się wskazaniami lekarza, aby zadbać o organizm, a nie mu zaszkodzić.
Bibliografia:
