Adaptogeny – czym są i czy warto je stosować? Właściwości, zastosowanie i skuteczność suplementacji
Istnieje wiele roślin nazywanych adaptogenami, które pomagają organizmowi radzić sobie ze stresem, przywracają równowagę i wspierają jego normalne funkcjonowanie pod kątem fizjologicznym. W przeszłości były nazywane ziołami odmładzającymi lub tonikami. Obecnie są dostępne w formie suplementów diety i cieszą się coraz większą popularnością wśród osób poszukujących naturalnych sposobów na zwiększenie odporności organizmu na stres.
Czym są adaptogeny i kiedy warto je suplementować? Na czym dokładnie polega mechanizm działania adaptogenów? Jakie adaptogeny są najskuteczniejsze i najlepiej poznane? Czy adaptogeny mają dobre opinie lekarzy?
Spis treści
- Wstęp do adaptogenów
- Adaptogeny – czym są? Tradycja i współczesne zastosowanie
- Rodzaje adaptogenów – lista najpopularniejszych roślin
- Jak działają adaptogeny na organizm? Mechanizmy i efekty stosowania suplementów
- Właściwości prozdrowotne adaptogenów – dlaczego warto je stosować w jaki sposób pomagają organizmowi?
- Najskuteczniejsze adaptogeny – które wybrać?
- Jak stosować i łączyć adaptogeny, aby działały najlepiej?
- Adaptogeny – przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne
- Działanie adaptogenów – kluczowe wnioski
Wstęp do adaptogenów
Adaptogeny to nietoksyczne rośliny, które zwiększają naturalne zdolności adaptacyjne organizmu w sytuacjach stresowych - zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Ich historia zaczęła się w 1947 roku, kiedy rosyjski naukowiec Nikolay Vasilievich Lazarev po raz pierwszy użył pojęcia "adaptogen" w stosunku do niektórych substancji o unikalnym zdrowotnym działaniu.
Rośliny wykazujące właściwości adaptogenne od dziesięcioleci były wykorzystywane w tradycyjnej medycynie chińskiej do wspierania naturalnej równowagi organizmu i budowania odporności. Adaptogeny wspomagają naturalne mechanizmy obronne, normalizuje funkcje organizmu, a także poprawiają koncentrację, koordynację, pamięć i wytrzymałość.
Przykładami popularnych adaptogenów są m.in. żeń-szeń, ashwagandha, bakopa drobnolistna, eleuterokok kolczasty, lukrecja oraz targanek. Do tej kategorii zalicza się też grzyby adaptogenne, takie jak lakownica żółtawa (Reishi), soplówka jeżowata (Lion's Mane) oraz maczużnik chiński (Cordyceps Fr.).
Adaptogeny – czym są? Tradycja i współczesne zastosowanie
Rośliny adaptogenne są wykorzystywane od wieków w tradycyjnej medycynie, gdzie są cenione za swoje właściwości lecznicze i prozdrowotne.
Co to są adaptogeny? Adaptogeny to naturalne substancje, głównie pochodzenia roślinnego i grzybowego, których działanie opiera się na zasadzie regulacji reakcji organizmu na stres, co pozwala na wspieranie jego naturalnych mechanizmów obronnych. Adaptogeny wpływają na układ odpornościowy, wzmacniając go i zmniejszając negatywne skutki stresu. Dodatkowo oddziałują na metabolizm poprzez regulację poziomu kortyzolu.
Adaptogeny roślinne mogą być stosowane w różnych formach, w tym w postaci suplementów diety, herbat oraz jako składniki żywności funkcjonalnej.
Rodzaje adaptogenów – lista najpopularniejszych roślin
Adaptogeny na stres to substancje pochodzenia roślinnego, na których stosowanie decyduje się coraz więcej osób. Przyjmowanie adaptogenów może nie tylko wspierać organizm w walce z przewlekłym stresem, ale także zwiększać energię i wydolność oraz poprawiać pamięć i koncentrację. Oto lista najpopularniejszych roślin wykazujących działanie adaptogenne.
Ashwagandha
Ashwagandha (Withania somnifera L.) znana także jako witania ospała lub żeń-szeń indyjski to roślina kserofityczna występująca głównie na obszarze południowo-wschodniej Azji. Do jej głównych składników aktywnych należą alkaloidy oraz laktony steroidowe (witanolidy). Ponadto w jej korzeniu potwierdzono obecność takich związków, jak somniny, tropiny, witananiny, izopeletieryny, fitosterole i kwasy tłuszczowe. Badania wykazują, że stosowanie ekstraktu z liści W. somnifera zmniejsza wytwarzanie wolnych rodników, a także obniża poziom kortyzolu i łagodzi skutki stresu. Żeń-szeń indyjski wykazuje też pozytywne działanie na zaburzenia funkcji poznawczych. Może być stosowany jako adaptogen dla dzieci.
Różeniec górski
Do znanych adaptogenów roślinnych należy też różeniec górski (Rhodiola rosea). To roślina należącą do rodziny gruboszowatych, która w tradycyjnej medycynie rosyjskiej i azjatyckiej była stosowana jako środek zwiększający psychiczną i fizyczną wydolność organizmu. Z badań naukowych wynika, że najbardziej charakterystycznymi związkami aktywnie biologicznymi dla tego gatunku są pochodne alkoholu cynamonowego - fenylopropanoidy. Ponadto roślina zawiera związki fenolowe, flawonoidy, garbniki, triterpeny oraz kwasy organiczne (galusowy, chlorogenowy, hydroksycynamonowy).
Żeń-szeń
Inną popularną rośliną wspomagającą przystosowanie się organizmu do trudnych warunków zewnętrznych jest żeń-szeń (Panax ginseng). To adaptogen bogaty w naturalne substancje określane mianem ginsenozydów. Związki te wspierają zdolność organizmu do homeostazy i regeneracji, poprawiają odporność na stres, a także pozytywnie oddziałują na funkcje poznawcze, takie jak pamięć, koncentracja i myślenie.
Cytryniec chiński
Do znanych substancji roślinnych wykazujących korzyści zdrowotne na organizm człowieka należy też cytryniec chiński (Schisandra). Surowcem leczniczym są jego owoce. Głównymi metabolitami biologicznie aktywnymi, charakterystycznymi dla tego gatunku, są lignany dibenzocyklooktadienowe, często nazywane lignanami typu schisandra. Ważną rolę w składzie owoców odgrywają też monoterpeny, seskwiterpeny, polisacharydy oraz pierwiastki, takie jak magnez, wapń, mangan, żelazo, miedź i chrom.
Gotu kola
Cenioną rośliną stosowaną w medycynie ajurwedyjskiej w celu utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia jest wąkrota azjatycka, znana także jako gotu kola (Centella asiatica). Surowcem leczniczym pozyskiwanym z wąkroty azjatyckiej są zarówno liście, jak i korzeń. W ich składzie znajdują się głównie takie związki, jak triterpenoidy, flawonoidy, monoterpeny, aminokwasy, garbniki oraz fitosterole. Gotu kola wykazuje głównie działanie antyoksydacyjne oraz przeciwdepresyjne.
Bacopa Monnieri
Bakopa drobnolistna (Bacopa monnieri) to małe, pnące ziele, które występuje w Indiach, Nepalu, Wietnamie, Chinach oraz na Sri Lance. Do głównych składników biologicznie aktywnych obecnych w tym gatunku zalicza się saponiny steroidowe, alkaloidy, białka, aminokwasy, związki fenolowe i flawonoidy. Bakopa zawiera też węglowodany, fitosterole oraz kwas betulinowy. Dzięki bogactwu składników wykazuje właściwości przeciwutleniające, przeciwstresowe i poprawiające pamięć.
Maca (pieprzyca peruwiańska)
W badaniach nad adaptogenami bardzo często pojawia się też korzeń maca, znany jako pieprzyca peruwiańska lub żeń-szeń peruwiański. To gatunek rosnący w trudnym terenie, wysoko w górach Andach. Za właściwości adaptogenne tej rośliny odpowiadają głównie takie związki, jak sterole, alkaloidy, fitosterole, flawonoidy, saponiny i witaminy. Korzeń maca obfituje też w białka, aminokwasy, składniki mineralne, witaminy i kwasy tłuszczowe.
Polecane adaptogeny
Jak działają adaptogeny na organizm? Mechanizmy i efekty stosowania suplementów
Adaptogeny zwiększają tolerancję organizmu na czynniki stresogenne, takie jak stres fizyczny i psychiczny, a także wspierają jego naturalne procesy regeneracyjne. Substancje te działają na poziomie układu nerwowego, wspomagając jego funkcjonowanie i poprawiając zdolności poznawcze, takie jak pamięć, koncentracja i myślenie.
Ponadto, adaptogeny wykazują właściwości antyoksydacyjne, które pomagają w neutralizowaniu wolnych rodników i redukowaniu stanów zapalnych w organizmie. Ich stosowanie może również przyczynić się do poprawy wydolności fizycznej i psychicznej, co jest szczególnie ważne w przypadku osób aktywnych fizycznie lub osób narażonych na duży stres.
Właściwości prozdrowotne adaptogenów – dlaczego warto je stosować w jaki sposób pomagają organizmowi?
Adaptogeny są bogate w substancje aktywne, które wykazują szerokie spektrum działania prozdrowotnego, w tym właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i immunomodulujące. Obecnie przyjmuje się, że wszystkie adaptogeny działają antystresowo, wywierając normalizacyjny wpływ na procesy fizjologiczne organizmu. Dodatkowo substancje te mogą wspierać prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, co jest istotne w zapobieganiu chorobom.
Najskuteczniejsze adaptogeny – które wybrać?
Do najskuteczniejszych adaptogenów należą ashwagandha i żeń-szeń, które są szeroko stosowane w suplementacji diety. Każdy z nich ma unikalne właściwości i mechanizmy działania, co pozwala na wybór odpowiedniego produktu do indywidualnych potrzeb.
Ashwagandha jest znana ze swoich właściwości antystresowych i wspierających układ nerwowy, natomiast żeń-szeń jest ceniony za swoje działanie immunomodulujące i przeciwzapalne.
Do znanych adaptogenów zalicza się też różeniec górski i cytryniec chiński, które są wykorzystywane do poprawy wydolności fizycznej i psychicznej, a także do wspierania naturalnej równowagi organizmu.
Jak stosować i łączyć adaptogeny, aby działały najlepiej?
Adaptogeny najczęściej są stosowane przez osoby aktywne fizycznie oraz narażone na duży stres. Chętnie sięgają po nie również konsumenci poszukujący naturalnych sposobów wspierania swojego zdrowia i samopoczucia. Ich regularne przyjmowanie może przyczynić się do poprawy wydolności fizycznej i psychicznej oraz przywrócenia naturalnej równowagi organizmu.
Adaptogeny mogą być również stosowane przez osoby cierpiące na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, oraz choroby autoimmunologiczne. Przed rozpoczęciem stosowania adaptogenów należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby wybrać odpowiedni produkt i wykluczyć ewentualne przeciwwskazania.
Adaptogeny – przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne
Pomimo potwierdzonych wielu korzystnych właściwości nie każdy powinien przyjmować adaptogeny. Szczególną ostrożność podczas ich stosowania powinny zachować osoby przyjmujące leki na cukrzycę, hormony i środki przeciwdepresyjne, a także kobiety w ciąży i podczas karmienia piersią. Każdy adaptogen może mieć swoje specyficzne przeciwwskazania, dlatego przed rozpoczęciem suplementacji należy sprawdzić informacje zawarte w ulotce lub zasięgnąć porady lekarza.
Działanie adaptogenów – kluczowe wnioski
Biorąc pod uwagę zarówno właściwości adaptogenów, jak i ich wielokierunkowy wpływ na zdrowie człowieka, decydując się na ich suplementację, można spodziewać się wielu korzyści. Substancje te mogą pomóc w przystosowaniu się organizmowi do stresu i utrzymaniu bardziej stabilnej równowagi (homeostazy). Adaptogeny mogą też przyczyniać się do zwiększenia energii, wytrzymałości i witalności, a także do poprawy ogólnego samopoczucia, uwagi i koncentracji. Przy ich stosowaniu należy jednak zachować ostrożność, ponieważ mogą one wchodzić w interakcje z lekami i nie są zalecane dla wszystkich grup osób.
Bibliografia