Czarna rzepa to warzywo o intensywnym, ostrym aromacie, które zawiera znaczne ilości cennych składników odżywczych. Tym samym roślina może korzystnie wpływać na organizm człowieka, wzmacniając odporność i dbając o prawidłową pracę wątroby.
Spis treści
Jakie jeszcze właściwości może wykazywać czarna rzepa? W jaki sposób można wykorzystywać warzywo na co dzień?
Czarna rzepa - co to takiego?
Czarna rzepa, znana również jako czarna rzodkiew (łac. Raphanus sativus), to roślina należąca do rodziny kapustowatych, która może osiągać 90 cm wysokości. Jej liście są szorstkie i pierzasto rozdzielone, i układają się w kształt gęstej rozety. Łodyga pojawiająca się na późniejszym etapie rozwoju, wyróżnia się natomiast fioletowymi lub białym kwiatami. Owoc rośliny stanowi z kolei podłużna łuszczyna. Czarna rzepa to duży i bulwiasty korzeń, który z zewnątrz jest czarny, natomiast wewnątrz - biały i soczysty. Roślina wyróżnia się ostrym smakiem i zapachem.
Czarna rzodkiew preferuje klimat umiarkowany. Sprzyjają jej miejsca nasłonecznione, które wyróżniają się gliniastą i wilgotną glebą. Ze względu na krótki okres wegetacyjny, często stosowana jest również jako poplon. Wczesne odmiany czarnej rzodkwi sieje się zwykle na przełomie marca i kwietnia. Jej późne odmiany można natomiast zasiać w czerwcu lub lipcu. Uprawa czarnej rzepy była powszechna na Bliskim Wschodzie, w Europie i Azji Środkowej już w czasach Starożytnych. Zgodnie z panującym przekonaniem, czarna rzodkiew była wówczas serwowana robotnikom budującym piramidy w Egipcie, aby mieli siły do wykonywania nadludzkiego wysiłku.
Do Polski roślina dotarła prawdopodobnie podczas panowania dynastii Piastów. Choć czasy jej największej popularności minęły, nie należy zapominać, że dawniej stanowiła podstawowy składnik pożywienia. Walkę o względy wśród gospodyń przegrała jednak z ziemniakiem.
Aktualnie czarną rzepę w stanie dzikim można spotkać u wybrzeży Morza Śródziemnego. W Polsce znane są jednak wyłącznie odmiany uprawne rośliny.
Polecane produkty
Składniki odżywcze czarnej rzepy
Czarna rzodkiew zawiera wiele cennych składników odżywczych, które mogą wspierać prawidłową pracę i funkcjonowanie organizmu człowieka. Największą wartość odżywczą warzywo wykazuje jesienią i zimą. Czarna rzepa zawiera m.in.:
- Związki siarki, takie jak synigryna czy glukorafinina,
- fitoncydy z grupy glukozynolatów, które mogą wykazywać działanie bakteriobójcze,
- witaminy - witaminy z grupy B, witaminę C,
- składniki mineralne, m.in. potas, żelazo, wapń, magnez czy fosfor,
- olejki eteryczne,
- antocyjany,
- fitosterole, np. beta-sitosterol,
- glukobrassycynę i 4-metoksybrassycynę.
W 100 g warzywa, które zawiera 33 kcal, można znaleźć:
- 1,1 g białka,
- 0,3 g tłuszczu,
- 4,7 g węglowodanów,
- 3,5 g błonnika pokarmowego.
Czarna rzepa - właściwości
Czarna rzepa może pobudzać wydzielanie śliny, żółci oraz soku żołądkowego. Może także wykazywać silne właściwości moczopędne i odtruwające. Czarna rzodkiew może działać bakteriobójczo i przeciwgrzybicznie, eliminując z ustroju mikroorganizmy chorobotwórcze i drobnoustroje. Tym samym roślina może wzmacniać odporność organizmu.
Warzywo może również wspierać prawidłową pracę wątroby, wykazując działanie hepatoprotekcyjne. Może łagodzić stany zapalne i wspomagać wydzielanie żółci, a substancje czynne obecne w roślinie mogą uczestniczyć w regeneracji narządu.
Czarna rzepa może również dbać o układ pokarmowy, wspomagając proces trawienia, a także wykazując działanie rozkurczowe. Roślina może wspierać usuwanie nadmiaru gazów z organizmu poprzez przyspieszenie perystaltyki jelit. Jednocześnie może być pomocna w zaparciach i wzdęciach. Dodatkowo warzywo może wykazywać działanie hipolipidemiczne, przyczyniając się do obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego w surowicy krwi, a także zmniejszenia poziomu trójglicerydów. Co więcej, roślina może wpływać na wzrost stężenia frakcji HDL cholesterolu.
Substancje czynne obecne w czarnej rzodkwi mogą również pobudzać krążenie krwi, ułatwiać odkrztuszanie i działać przeciwreumatycznie. Ponadto warzywo może wykazywać hipoglikemiczne i przeciwcukrzycowe działanie. Czarna rzepa może również zmniejszać poposiłkowy ładunek glikemiczny. Właściwości rośliny mogą być związane z jej zdolnością do wzmacniania obrony antyoksydacyjnej i zmniejszania peroksydacji lipidów, a także mogą wynikać z działania poprawiającego hemostazę glukozy, promowania jej wychwytu i metabolizmu energetycznego, oraz zmniejszania wchłaniania glukozy w jelicie. Dane sugerują, że nie tylko korzeń czarnej rzepy może działać korzystnie wśród diabetyków, ale również jej nasiona i liście.
Czarna rzodkiew zawiera także związki o działaniu antyoksydacyjnym, co sprawia, że roślina może przyczyniać się do zmniejszenia stresu oksydacyjnego, zwalczania wolnych rodników oraz opóźniania procesów starzenia.
Zastosowanie - co zrobić z czarnej rzepy? Jak jeść?
Czarna rzepa wykorzystywana jest zarówno w kuchni, jak i w kosmetyce czy farmakologii.
W przemyśle kosmetycznym warzywo często stanowi składnik szamponów i odżywek do włosów. Wynika to z faktu, iż czarna rzepa może stymulować wzmożony porost włosów. Dodatkowo może wzmacniać cebulki włosów i sprawiać, że włosy są lśniące i bardziej odporne na przesuszenie i uszkodzenia.
W kuchni, z czarnej rzodkwi można przygotowywać natomiast różnorodne dania i potrawy. Warzywo wyróżnia się intensywnym i ostrym aromatem, nieco podobnym do czosnku, dzięki czemu świetnie sprawdza się jako składnik surówek i sałatek. Czarną rzepę można również wykorzystać jako farsz do pierogów czy jako bazę do zupy. Roślina dobrze smakuje także w formie gotowanej i pieczonej.
Z czarnej rzepy można przygotować także sok, który dostarczy do ustroju wiele cennych składników odżywczych, a także może pobudzić ukrwienie skóry i rozjaśnić cerę. Aby przygotować świeży sok z czarnej rzodkwi, wystarczy warzywo zetrzeć na tarce, a płyn odcisnąć przez gazę. Otrzymany sok można stosować doustnie lub zewnętrznie, do nacierania obolałych miejsc.
Z warzywa można także stworzyć prozdrowotną nalewkę. Aby ją przygotować, należy czarną rzepę zetrzeć na tarce, a otrzymany miąższ zalać alkoholem w proporcji 1:5. Następnie mieszankę należy przykryć i odłożyć w chłodne miejsce na 14 dni, a po upływie dwóch tygodni przefiltrować i przelać do naczynia. Nalewkę można stosować doustnie w niewielkich ilościach, lub zewnętrznie np. jako wcierkę do skóry głowy.
Czarna rzepa - skutki uboczne i przeciwwskazania
Ponieważ czarna rzepa ma intensywny, ostry smak i zapach, ostrożność powinny zachować osoby borykające się ze stanami zapalnymi żołądka lub nadkwaśnością. Dodatkowo, ponieważ wyciąg z czarnej rzodkwi może wykazywać działanie detoksykujące, warzywa nie powinny stosować osoby z przewlekłymi chorobami nerek. Roślina nie jest zalecana także osobom z niewydolnością serca czy z nieżytem jelita cienkiego.
Czarna rzepa to solidna porcja witamin i składników mineralnych. Spożywana w nadmiarze może jednak zwiększyć ryzyko rozwoju nadkwaśności żołądka. Dlatego też warto zachować umiar, włączając czarną rzodkiew do codziennej diety.
Bibliografia:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28906451/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30769862/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23495001/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23093836/
