Koenzym Q10 to silny przeciwutleniacz, który najbardziej znany jest z właściwości spowalniających procesy starzenia skóry. Jednak związek wykazuje znacznie szersze spektrum działania. Koenzym Q10 to substancja witaminopodobna, która jest naturalnie wytwarzana w organizmie człowieka. Stanowi niezbędny składnik mitochondrium i odpowiada za wytwarzanie energii w każdej komórce ciała.
Spis treści
- Koenzym Q10 - co to jest?
- Koenzym Q10 - gdzie występuje? - Źródła ubichinonu
- Jaką rolę odgrywa koenzym Q10 w organizmie człowieka?
- Koenzym Q10 - Właściwości prozdrowotne i działanie
- Niedobór koenzymu Q10 w ustroju
- Czy warto suplementować koenzym Q10? Który koenzym Q10 wybrać?
- Koenzym Q10 - stosowanie. Jak długo stosować koenzym Q10?
- Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania koenzymu Q10
Jakie właściwości może wykazywać koenzym Q10? Gdzie występuje? Czy stosowanie koenzymu Q10 jest bezpieczne? Który koenzym Q10 wybrać?
Koenzym Q10 - co to jest?
Koenzym Q10 to substancja naturalnie wytwarzana przez organizm człowieka, a w zasadzie przez wszystkie organizmy tlenowe. To niezbędny składnik mitochondrium, czyli organelli komórkowych odpowiedzialnych za wytwarzanie energii. Jednocześnie koenzym Q10 bierze udział w wytwarzaniu ATP i przemianach metabolicznych. To związek witaminopodobny, należący do grupy kofaktorów, który odpowiada za działanie niektórych enzymów.
Koenzym Q10 zwany jest również witaminą Q lub ubichinonem. Druga z nazw związana jest z budową substancji - koenzym Q10 pod względem strukturalnym, jest zaliczany do grupy chinonów, czyli związków pierścieniowych posiadających dwie grupy ketonowe. Przedrostek "ubi-" oznacza natomiast "wszechobecny", co związane jest z występowaniem związku w licznych organizmach żywych.
Koenzym Q10 występuje w największych ilościach w tkankach, które zużywają najwięcej energii – mięśniu sercowym, nerkach, śledzionie, trzustce i wątrobie. Strukturą przypomina witaminę E i K. Nie rozpuszcza się w wodzie, za to dobrze rozpuszcza się w tłuszczach. Czysty koenzym Q10 ma postać żółtych kryształów. Jest substancją odporną na promieniowanie UV i temperaturę nieprzekraczającą 50 stopni Celsjusza.
Koenzym Q10 bywa nazywany witaminą Q, jednak nie jest to poprawne nazewnictwo. W przeciwieństwie do witamin koenzym Q10 powstaje w niewielkich ilościach naturalnie w organizmie człowieka - jest wytwarzany w wątrobie z aminokwasów, takich jak fenyloalanina i tyrozyna.
Polecane produkty z koenzymem Q10
Koenzym Q10 - gdzie występuje? - Źródła ubichinonu
Koenzym Q10 w niewielkich ilościach wytwarzany jest naturalnie w ludzkim organizmie. Korzystnie na biosyntezę związku może wpływać obecność witamin z grupy B, a szczególnie ryboflawina, pirydoksyna, kwas foliowy i kobalamina.
Związek można dostarczać do organizmu człowieka również wraz z codzienną dietą. Gdzie znajdziemy koenzym Q10? Przede wszystkim w produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Za cenne źródła ubichinonu uznaje się pokarmy, takie jak:
- ryby, w szczególności tłuste ryby morskie,
- mięso i podroby.
Ciekawostką jest, iż największe ilości związku można znaleźć w mięsie z renifera.
Ponadto koenzym Q10 może być dostarczany do ustroju również wraz z produktami pochodzenia roślinnego. Ubichinon można znaleźć m.in. w:
- pełnoziarnistych produktach zbożowych,
- warzywach, np. w szpinaku, brukselce czy pietruszce,
- owocach, np. w winogronach,
- orzechach, m.in. w orzechach laskowych, włoskich czy ziemnych,
- olejach, np. w oleju rzepakowym.
Poziom koenzymu Q10 w organizmie maleje wraz z wiekiem. Obniżanie stężenia związku w ustroju może występować już od około 30 roku życia i systematycznie się zwiększać. Dlatego też ważne jest, aby ubichinon dostarczać do organizmu również z zewnątrz, wraz z pożywieniem lub w razie konieczności, w formie suplementów diety.
Jaką rolę odgrywa koenzym Q10 w organizmie człowieka?
Koenzym Q10 to kofaktor w łańcuchu oddechowym wewnętrznej błony mitochondrialnej. Odpowiada za transport elektronów w procesie wytwarzania energii, a dokładniej ATP – wysokoenergetycznego związku, który dostarcza energię do komórek. Ponieważ większość funkcji komórkowych zależy od odpowiedniej podaży ATP, koenzym Q10 jest niezbędny dla właściwego funkcjonowania ludzkich tkanek i narządów.
Ponadto związek stanowi jeden z najważniejszych antyoksydantów lipidowych, który może zapobiegać powstawaniu wolnych rodników, uszkodzeniom białek, peroksydacji lipidów i mutacjom DNA. Koenzym Q10 może stabilizować błony komórkowe dzięki interakcjom z białkami błonowymi, zwiększając ich odporność na szkodliwe czynniki zewnętrzne.
Dodatkowo substancja może odgrywać znaczącą rolę we wzmacnianiu układu odpornościowego i poprawie sprawności fizycznej. Ponieważ komórki, tkanki i mięśnie zaangażowane w funkcje odpornościowe są wysoce zależne od dostępności energii, wymagają odpowiedniej podaży koenzymu Q10 dla optymalnego funkcjonowania.
Działanie koenzymu Q10 opiera się na jego ciągłej zdolności przechodzenia z formy zredukowanej, czyli z ubichinolu, do postaci utlenionej, czyli ubichinonu. Proces ten może być niezbędny zarówno w produkcji energii, jak i w funkcjach antyoksydacyjnych. Ubichinol może działać jako przeciwutleniacz i ulegać przemianie w ubichinon, który pod wpływem odpowiednich enzymów, może powracać do formy zredukowanej, czyli ubichinolu. Badania nad koenzymem Q10 wykazały, że posiada on właściwości zarówno prooksydacyjne, jak i antyoksydacyjne. Bezpośrednie działanie antyoksydacyjne może wykazywać ubichinol.
Koenzym Q10 - Właściwości prozdrowotne i działanie
Na co koenzym Q10? Jakie działanie może wykazywać ubichinon? Związek wykazuje duży potencjał biologiczny. Uczestniczy w wytwarzaniu energii niezbędnej do pracy każdej komórki ciała, a co więcej, wykazuje aktywność antyoksydacyjną. To właśnie z tego względu koenzym Q10 może wykazywać prozdrowotne właściwości, szczególnie wśród schorzeń związanych z działaniem wolnych rodników.
Koenzym Q10 może neutralizować wolne rodniki i reaktywne formy tlenu. Jednocześnie może zmniejszać stres oksydacyjny i przyczyniać się do opóźnienia procesów starzenia. Ubichinon może chronić DNA i białka w organizmie człowieka. Jakie jeszcze właściwości może wykazywać?
Koenzym Q10 a działanie na serce i układ krązenia
Zgodnie z wynikami badań, stosowanie koenzymu Q10 może pozytywnie wpływać na pracę układu sercowo-naczyniowego. Ubichinon może zmniejszać uszkodzenia oksydacyjne i poprawiać pracę serca, a także przywracać optymalny poziom produkcji energii, a tym samym może zmniejszać ryzyko rozwoju niewydolności krążenia i serca.
Ponadto związek może wykazywać działanie hipotensyjne, przyczyniając się do obniżenia ciśnienie skurczowego i rozkurczowego krwi, jednak korzystny wpływ koenzymu Q10 zaobserwowano jedynie wśród osób zmagających się z nadciśnieniem tętniczym. Nie wykazano korzystnego wpływu substancji na ciśnienie krwi wśród pozostałych badanych.
Istnieją również dane sugerujące, iż koenzym Q10 może wpływać na obniżenie poziomu trójglicerydów w surowicy krwi oraz zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego.
Koenzym Q10 a cukrzyca
Stosowanie koenzymu Q10 może pozytywnie wpływać na organizm człowieka borykającego się z cukrzycą. Substancja może bowiem przyczyniać się do obniżenia stężenia glukozy na czczo, a także do zmniejszenia poziomu hemoglobiny glikowanej.
Dodatkowo, wśród osób cierpiących na zespół metaboliczny, koenzym Q10 może pozytywnie oddziaływać na wskaźnik insulinooporności (HOMA-IR).
Koenzym Q10 a płodność
Płodność kobiet może zmniejszać się wraz z wiekiem, co może być związane ze zmniejszaniem ilości i pogorszeniem jakości komórek jajowych. To z kolei może być spowodowane zmniejszeniem ilości koenzymu Q10 w ustroju, a tym samym ze zminimalizowaniem zdolności organizmu do ochrony komórek jajowych przed uszkodzeniem. Dane sugerują, że suplementacja ubichinonu może pozytywnie oddziaływać na kondycję komórek jajowych, a nawet przyczynić się do cofnięcia zaistniałych zmian. Dodatkowo związek może korzystnie wpływać na płodność wśród kobiet i przyczyniać się do zwiększenia wskaźnika ciąż wśród pań cierpiących na bezpłodność.
Suplementacja koenzymem Q10 może wspierać również męską płodność. Ponieważ plemniki są wrażliwe na procesy utleniania, związek poprzez działanie antyoksydacyjne może neutralizować wolne rodniki tlenowe i wspierać plemniki. Substancja może poprawiać jakość nasienia oraz ruchliwość i ilość plemników.
Koenzym Q10 a uroda - wpływ związku na skórę, włosy i paznokcie
Koenzym Q10 często wykorzystywany jest jako nutrikosmetyk, a także jako składnik kosmetyków i preparatów do pielęgnacji. I trudno się dziwić, gdyż zgodnie z wynikami licznych badań, ubichinon może korzystnie oddziaływać na kondycję skóry. Z tego względu często jest określany mianem "eliksiru młodości".
Koenzym Q10 może zmniejszać uszkodzenia skóry spowodowane czynnikami wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi, poprzez zwiększenie produkcji energii w komórkach skóry i ochronę antyoksydacyjną. Ponadto związek może poprawiać elastyczność i jędrność skóry, zmniejszać widoczność i głębokość zmarszczek, a także zwiększać odporność komórek naskórka na działanie stresu oksydacyjnego związanego z promieniowaniem UV.
Ubichinon może również zmniejszać utlenianie melaniny, a stosowany na włosy może opóźniać proces ich starzenia i siwienia. Dodatkowo związek może uaktywniać produkcję keratyny, a tym samym wzmacniać strukturę włosa i wspierać jego odbudowę oraz regenerację. Substancja może również pozytywnie oddziaływać na płytkę paznokciową, przyczyniając się do zwiększenia jej wytrzymałości.
Pozostałe, cenne właściwości koenzymu Q10
Badania naukowe wskazują również, że koenzym Q10 może:
- zmniejszać migrenowe bóle głowy dzięki poprawie funkcji mitochondriów i zmniejszaniu stanu zapalnego,
- zmniejszać uszkodzenia oksydacyjne komórek mięśni, poprawiając wydolność wysiłkową i opóźniając moment wystąpienia zmęczenia,
- wykazywać silne działanie przeciwzapalne i obniżać w ustroju stężenie cząsteczek prozapalnych, takich jak białko C-reaktywne (CRP) czy interleukiny 6 (IL-6),
- chronić komórki mózgu przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i redukować szkodliwe działanie związków, które mogą przyczyniać się do rozwoju wielu poważnych schorzeń.
Wiele osób zastanawia się również czy koenzym Q10 wpływa na odchudzanie? Dotychczasowe badania naukowe nie potwierdzają takowego działania. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy koenzym Q10 nie ma wpływu na redukcję masy ciała.
Niedobór koenzymu Q10 w ustroju
Choć koenzym Q10 w pewnym stopniu jest naturalnie syntetyzowany w organizmie człowieka, a ponadto występuje w wielu powszechnie dostępnych produktach spożywczych, niekiedy może dojść do niedoboru ubichinonu w ustroju.
Najczęściej zbyt niski poziom koenzymu Q10 w organizmie człowieka wynika z nadmiernego stresu oksydacyjnego i zaburzenia syntezy ubichinonu. Szczególnie narażone na niedobór związku są osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną, a także sportowcy uprawiający intensywne treningi i osoby żyjące w zanieczyszczonym środowisku.
Niedobór koenzymu Q10 w organizmie może prowadzić do dysfunkcji łańcucha oddechowego i zaburzenia procesów wytwarzania ATP, a także do spowolnienia metabolizmu na poziomie komórkowym i odnowy biologicznej komórek. Tym samym zbyt niski poziom związku w ustroju może przyczynić się do przyspieszenia procesów starzenia. Niedobór koenzymu Q10 może także prowadzić do:
- zaburzenia pracy układu krążenia,
- osłabienia i zmęczenia,
- pogorszenia funkcjonowania układu odpornościowego,
- zmniejszenia wydolności fizycznej.
Czy warto suplementować koenzym Q10? Który koenzym Q10 wybrać?
Dla kogo koenzym Q10? Stosowanie suplementów diety zawierających koenzym Q10 może być pomocne szczególnie wśród osób aktywnych fizycznie wykonujących regularnie intensywne ćwiczenia i treningi, a także wśród osób żyjących w zanieczyszczonym środowisku i wykonujących ciężkie prace fizyczne. Przyjmowanie preparatów z ubichinonem może być rekomendowane także wśród osób starszych, wśród których naturalna synteza koenzymu Q10 jest na najniższym poziomie, a także wśród tych, którym zależy na poprawie kondycji skóry.
Na rynku dostępne są preparaty zawierające ubichinon przeznaczone do stosowania doustnego, jak i zewnętrznego. Koenzym Q10 może występować w preparatach jednoskładnikowych lub wieloskładnikowych. Który koenzym Q10 wybrać? Który jest najlepszy?
Ponieważ koenzym Q10 doskonale rozpuszcza się w tłuszczach, najlepszym rozwiązaniem wydaje się przyjmowanie suplementów diety zawierających ubichinon w towarzystwie tłuszczu. Substancja często dostępna jest w formie kapsułek z lecytyną sojową, co może pozytywnie wpływać na jej przyswajalność i tempo wchłaniania w organizmie. Decydując się na preparaty zawierające wyłącznie koenzym Q10, warto natomiast pamiętać, aby przyjmować go wraz z posiłkiem bogatym w tłuszcze. Dodatkowo rozważając wybór najlepszego preparatu zawierającego ubichinon, warto zwrócić uwagę na ilość substancji aktywnej w produkcie i skład preparatu. Najlepszym wyborem jest bowiem suplement diety, który wyróżnia się wysoką zawartością związku oraz krótkim składem, bez zbędnych wypełniaczy i substancji dodatkowych.
Koenzym Q10 - dawkowanie. Jak długo stosować koenzym Q10?
W badaniach naukowych najczęściej wykorzystuje się dawki od 90 do 1200 mg ubichinonu/dobę.
Szacuje się, że wraz z jadłospisem każdego dnia dostarczamy do ustroju średnio 3-6 mg koenzymu Q10. Powszechnie dostępne suplementy diety zawierają zwykle od 30 do 200 mg związku. Rekomenduje się, aby osoby młodsze decydujące się na suplementację ubichinonem, przyjmowały niższe dawki niż osoby starsze. Dokładna porcja preparatu powinna być jednak dobrana do indywidualnych potrzeb konsumenta i zgodna z zaleceniami producenta.
Ponieważ koenzym Q10 uznaje się za bezpieczną i nietoksyczną substancję, preparaty zawierające związek można stosować długoterminowo. Suplementacja ubichinonem powinna trwać minimum 4 tygodnie.
Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania koenzymu Q10
Preparaty zawierające ubichinon są zwykle dobrze tolerowane i rzadko można zaobserwować występowanie niepożądanych skutków ubocznych. Niekiedy może dojść do bólu głowy, bezsenności, wysypki, zawrotów głowy czy problemów trawiennych.
Ostrożność powinny zachować osoby przyjmujące leki hipotensyjne, a także hipoglikemizujące. Dodatkowo nie zaleca się przyjmowania koenzymu Q10 przez osoby stosujące warfarynę, czyli lek przeciwzakrzepowy, gdyż ubichinon może wchodzić w interakcje z farmaceutykiem.
Bibliografia:
