Kwas masłowy - źródła, właściwości, działanie i zastosowanie

Kwas masłowy to kwas tłuszczowy, który powstaje w organizmie człowieka, gdy bakterie jelitowe rozkładają niestrawione węglowodany. Maślan pełni w organizmie funkcję ochronną i może łagodzić nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego występujące u osób z chorobami zapalnymi jelit. Zbyt mała ilość kwasu masłowego w organizmie może prowadzić do problemów gastrycznych, dlatego tak ważna jest odpowiednia dieta i suplementacja, szczególnie przy chorobach jelit oraz zaburzeniach flory jelitowej.

Czym jest kwas masłowy?

Kwas masłowy (również kwas butanowy) to krótkołańcuchowy nasycony kwas tłuszczowy, który powstaje w organizmie podczas fermentacji niestrawionych węglowodanów. Jego źródłem są m.in. laktoza, inulina, oligofruktoza, nieskrobiowe polisacharydy oraz skrobia oporna. Kwas masłowy powstaje w wyniku procesu bakteryjnej fermentacji, który zachodzi w jelicie grubym. Przemianom ulegają węglowodany, które nie zostały wchłonięte wcześniej w jelicie cienkim.

Ze względu na to, że kwas masłowy jest związkiem nietrwałym i charakteryzuje się specyficznym zapachem, w czystej postaci nie jest stosowany w przemyśle farmaceutycznym. Dużo częściej wykorzystuje się maślan sodu, czyli sól sodową kwasu masłowego, która jest trwalsza i nie wydziela charakterystycznego zapachu. Po zażyciu maślan sodu zostaje przekształcony w jelicie w kwas masłowy.

Funkcje kwasu masłowego

Ogólnie rzecz biorąc, kwas masłowy wspiera zdrowie układu pokarmowego. Zapewnia prawidłowy mikrobiom jelitowy oraz przyczynia się do odżywienia komórek nabłonka jelita grubego. Co więcej, może zapewniać integralność błony śluzowej jelita oraz ograniczać zaburzenia w funkcjonowaniu bariery jelitowej. Dodatkowo wykazuje również właściwości przeciwzapalne. Wspiera proliferację komórek nabłonka błony śluzowej jelita i przyspiesza ich regenerację. Polepsza wrażliwość na insulinę, normalizuje florę bakteryjną oraz reguluje rytm wypróżnień.

Działanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych — kiedy warto zadbać o odpowiedni poziom kwasu masłowego?

Kwas masłowy wykazuje dobroczynne działanie na błonę śluzową jelita grubego, dlatego warto dbać o to, by jego poziom w organizmie był odpowiedni. Właśnie dlatego osoby cierpiące na choroby zapalne jelit, zespół jelita drażliwego, zespół nieszczelnego jelita oraz nawracające biegunki w porozumieniu z lekarzem powinny rozważyć przyjmowanie maślanu sodu.

Kwas masłowy a zespół jelita drażliwego IBS

Zespół jelita nadwrażliwego to schorzenie, które w znacznym stopniu utrudnia codzienne funkcjonowanie. Występujące przy nim zaburzenia motoryki jelit bardzo często skutkują biegunkami, zaparciami, wzdęciami, bólami brzucha czy nieregularnym rytmem wypróżnień.

Badacze wskazują, że przyjmowanie suplementów zawierających maślan sodu może przynieść ulgę u pacjentów cierpiących na syndrom jelita drażliwego. U pacjentów, którzy przyjmowali kwas masłowy regularnie, zauważono łagodniejsze bóle brzucha.

Kwas masłowy a wrzodziejące zapalenie jelita grubego

W chorobach zapalnych jelit, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorzy zmagają się z chronicznym stanem zapalnym jelit, które zaostrza się pod wpływem różnych czynników, np. nieodpowiedniej diety.

Przyjmowanie suplementów z kwasem masłowym u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego i innymi chorobami jelit przyspiesza regenerację nabłonka oraz wzmacnia barierę ochronną, dzięki czemu wspiera zdrowie układu pokarmowego i łagodzi symptomy zapalenia.

Polecane produkty w sklepie OstroVit

Kwas masłowy a rak jelita grubego

Kwas masłowy wykazuje również działanie antyoksydacyjne. Może wspierać rozmnażanie zdrowych kolonocytów, ograniczać rozwój komórek raka jelita grubego oraz zwiększać poziom ich śmiertelności. Żaden z innych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych nie wykazuje takiego działania. Spożywanie dużej ilości pokarmów bogatych w błonnik lub suplementowanie maślanu sodu może przyczyniać się do obniżenia prawdopodobieństwa zachorowania na raka jelita oraz okrężnicy.

Kwas masłowy a biegunki

Przyjmowanie maślanu sodu wspiera proces wchłaniania wody i sodu w jelitach oraz reguluje rytm wypróżnień. Dodatkowo ogranicza kolonizowanie się szkodliwych patogenów, dzięki czemu może wspierać organizm w walce z biegunkami.

Jakie bakterie uczestniczą w syntezie kwasu masłowego?

Jak już wspominaliśmy, kwas masłowy jest syntetyzowany w organizmie człowieka przez bakterie jelitowe zwane również bakteriami masłowymi lub bakteriami fermentacji masłowej. Do bakterii uczestniczących w tym procesie zaliczyć możemy beztlenowe bakterie z rodzaju Clostridium — Clostridium butyricum i Clostridium pasteurianum. Ich zadanie polega na rozkładaniu wielocukrów na cukry proste. Bakterie masłowe rozkładają między innymi błonnik, pektyny oraz skrobię.

Kwas masłowy a spożywanie skrobi opornej

Największe ilości kwasu masowego w organizmie człowieka są syntetyzowane ze skrobi opornej, która w przeciwieństwie do tradycyjnej skrobi nie ulega trawieniu enzymatycznemu. Skrobia oporna tworzy się m.in. podczas podgrzewania produktów ze skrobią, np. w czasie gotowania ziemniaków, kaszy, ryżu. Ten rodzaj skrobi występuje naturalnie w niedojrzałych bananach oraz ściankach pestek i orzechów. Fermentacja skrobi opornej ma miejsce w jelicie grubym przy udziale bakterii masłowych.

Kwas masłowy w pożywieniu. Gdzie występuje kwas masłowy?

Kwas masłowy możemy również znaleźć bezpośrednio w pokarmie. Jego głównym źródłem jest świeże mleko, masło, sery oraz inne przetwory mleczne, a także kiszonki, np. kiszona kapusta lub kiszone ogórki. Niestety ilość tego składnika w pokarmie jest bardzo ograniczona i nie wykazuje takiego działania prozdrowotnego jak kwas masłowy powstający w przewodzie pokarmowym.

W przemyśle spożywczym kwas masłowy jest wykorzystywany podczas fermentacji serów.

Jak zwiększyć ilość kwasu masłowego w obrębie jelit?

Nieprawidłowa dieta może wiązać się z szeregiem działań niepożądanych. Istotne znaczenie dla procesu syntezy kwasu masłowego w układzie pokarmowym ma spożywanie produktów bogatych w skrobię oporną. Składnik ten przedostaje się do jelita grubego w niezmienionej formie. Tam w wyniku fermentacji bakteryjnej powstaje kwas masłowy. Produkty spożywcze zawierające duże ilości skrobi opornej to przede wszystkim zielone banany, ziemniaki, ryż brązowy, gotowana soczewica, ziarna zbóż, nasiona oraz otręby pszenne.

Suplementy diety z maślanem sodu — jak działa maślan sodu?

Kwas masłowy ulega strawieniu w górnych odcinkach układu pokarmowego, jeszcze przed dotarciem do jelit. Z tego powodu przyjmowanie go w formie suplementu nie przynosi pożądanych rezultatów. Zamiast kwasu masłowego, w suplementach znaleźć możemy maślan sodu w mikrootoczce, która pozwala substancji czynnej dotrzeć aż do jelita cienkiego oraz jelita grubego.

U pacjentów z zaburzeniami flory jelitowej oraz stanami zapalnymi w obrębie przewodu pokarmowego korzyści ze stosowania kwasu masłowego są niezaprzeczalne. Preparaty zawierające maślan w postaci maślanu sodu kapsułkowanego wspierają mikrobiom jelitowy, korzystnie wpływają na motorykę jelit, a także mogą spowalniać rozwój komórek nowotworowych, zmniejszając przy tym ryzyko rozwoju nowotworu.

Stosowanie preparatów z maślanem sodu może również przynieść korzyści zdrowotne u osób z nadmiarowymi kilogramami. Kwas masłowy może być wykorzystywany w walce z otyłością. Ponadto wykazuje działanie przeciwzapalne i chroni nabłonek jelitowy.

Maślan sodu - dawkowanie

Kwas masłowy w formie suplementu diety najczęściej jest dostępny w formie kapsułek. Dawkowanie maślanu sodu powinno być uzależnione m.in. od wieku i stanu zdrowia pacjenta. Najczęściej zalecana dawka tego składnika należącego do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych to 150-300 mg dziennie.

W niektórych przypadkach zalecana dawka kwasu masłowego może być wyższa i wynosić nawet 1500 mg dziennie. Na rynku dostępne są suplementy diety z większą niż standardowa dawką maślanu. Znakomitym przykładem są kapsułki OstroVit Maślan Sodu. Pojedyncza porcja środka zawiera aż 600 mg składnika aktywnego. Tak wysoka dawka sprawdzi się w szczególności u osób z zespołem jelita drażliwego lub skarżących się na nieprzyjemne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Maślan sodu — skutki uboczne

Przyjmowanie kwasu masłowego w formie suplementu diety bardzo sporadycznie wiąże się z wystąpieniem skutków ubocznych. Zastosowanie kwasu masłowego może co prawda powodować reakcje alergiczne, ale są one niezwykle rzadkie. Maślan sodu jest dobrze tolerowany przez większość osób. Należy jednak pamiętać, by nie przekraczać dziennej dawki suplementu.

Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią nie powinny podejmować samodzielnej decyzji o suplementacji maślanu sodu. Przyjmowanie kwasu masłowego warto ustalić z lekarzem.

Chociaż maślan sodu wciąż skrywa w sobie wiele tajemnic, w ostatnich latach wiedza o tym związku ulegającym przemianom na drodze fermentacji bakteryjnej jest coraz większa. Kwas masłowy nie tylko wspiera zdrowie jelit, ale może również działać pomocniczo w przebiegu licznych chorób układu pokarmowego, np. IBS.

Bibliografia:

1. https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Butyric-acid
2. https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/butyric-acid
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4903954/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22738315/
5. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2405654517301397
6. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6973326/
7. hhttps://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4718706/