Kwas palmitynowy to organiczny związek chemiczny, należący do grupy nasyconych kwasów tłuszczowych. To rozpowszechniony w przyrodzie związek, który można znaleźć zarówno w tłuszczach zwierzęcych, jak i olejach roślinnych. Jest podstawowym składnikiem mydeł, a dodatkowo umożliwia stworzenie emulsji. Jak kwas palmitynowy oddziałuje w organizmie człowieka? Czy jest bezpieczny dla zdrowia? Jakie są jego właściwości i zastosowanie?
Spis treści
Co to jest kwas palmitynowy?
Kwas palmitynowy (inaczej kwas heksadekanowy), to organiczny związek chemiczny o wzorze sumarycznym C15H31COOH, który zaliczany jest do grupy kwasów tłuszczowych nasyconych. Powstaje z 16 atomów węgla, które są połączone w jeden długi łańcuch. Nie ulega dysocjacji, a pomiędzy atomami węgla ma wyłącznie wiązania pojedyncze.
To najbardziej rozpowszechniony w przyrodzie kwas tłuszczowy, który najczęściej występuje w postaci estrów glicerynowych. Znaleźć go można w tłuszczach roślinnych, takich jak np. olej palmowy. Jego bogatym źródłem są również tłuszcze pochodzenia zwierzęcego - kwas palmitynowy występuje m.in. w łoju czy smalcu. Dodatkowo substancja jest obecna także w mleku i produktach mlecznych.
To związek organiczny, który nie rozpuszcza się w wodzie, jednak świetnie rozpuszcza się w alkoholu etylowym. Co więcej, kwas palmitynowy występuje w stałym stanie skupienia. Jest białą substancją, która topi się w temperaturze powyżej 60 stopni Celsjusza. Jak pozyskuje się kwas palmitynowy? Wydobywa się go z tłuszczów za pomocą zmydlania, a cały proces może przebiegać syntetycznie lub uwzględniając hydrolizę tłuszczów.
Kwas palmitynowy - właściwości
Kwas palmitynowy może uczestniczyć w regulacji wydzielania hormonów, a także w przekazywaniu sygnałów pomiędzy komórkami organizmu. Może również wspierać prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego i brać udział w reakcjach odpornościowych. Pozytywny wpływ związku na ustrój można zaobserwować, stosując niewielkie dawki substancji.
Duże spożycie kwasu palmitynowego w codziennej diecie może z kolei negatywnie oddziaływać na organizm człowieka, przyczyniając się do zwiększenia stężenia cholesterolu całkowitego w surowicy krwi, a także do podniesienia jego frakcji LDL. To natomiast może zwiększać ryzyko powstawania złogów w naczyniach krwionośnych, a także sprzyjać tworzeniu blaszek miażdżycowych i nasilać ryzyko rozwoju miażdżycy oraz chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak np. nadciśnienie tętnicze czy choroba niedokrwienna serca. Dodatkowo nadmierna podaż nasyconych kwasów tłuszczowych w codziennym jadłospisie, w tym m.in. kwasu palmitynowego, może powodować zmniejszenie odporności, zwiększenie ryzyka rozwoju otyłości i zaburzeń trawienia. Tym samym specjaliści z zakresu odżywiania i lekarze rekomendują zastąpienie w diecie nasyconych kwasów tłuszczowych, niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, takimi jak wielonienasycone kwasy tłuszczowe i jednonienasycone kwasy tłuszczowe, których spożycie może znacznie korzystniej oddziaływać na ludzkie zdrowie i pozytywnie wpływać na funkcjonowanie ustroju.
Choć w diecie kwas palmitynowy nie jest specjalnie pożądanym składnikiem, związek doceniany jest w kosmetyce, gdzie wykorzystywany jest przede wszystkim jako emulgator, który ułatwia osiągnięcie pożądanej konsystencji produktu. Dodatkowo substancja stosowana w produktach przeznaczonych do pielęgnacji skóry, odgrywa rolę emolientu, tworząc na powierzchni warstwę okluzyjną, czyli swego rodzaju filtr ochronny, który zapobiega nadmiernemu odparowywaniu wody z naskórka. Tym samym kwas palmitynowy obecny w kosmetykach zapobiega przesuszeniu skóry, a co więcej, dba o jej nawilżenie i wygładza skórę. Związek może działać również natłuszczająco i zmiękczająco. Warto jednak pamiętać, że kwas palmitynowy stosowany w stanie czystym na skórę może sprzyjać powstawaniu zaskórników.
Kwas palmitynowy jest pożądanym składnikiem preparatów przeznaczonych do pielęgnacji suchej i odwodnionej skóry. Często substancję można znaleźć również w produktach przeznaczonych do pielęgnacji włosów - chroni je przed nadmierną utratą wody i przesuszeniem, dodając im miękkości i blasku.
Gdzie występuje kwas palmitynowy? - Zastosowanie związku
Kwas palmitynowy wykorzystywany jest powszechnie w różnych dziedzinach przemysłu. Przede wszystkim stosowany jest w produkcji mydła - sole kwasu palmitynowego, takie jak palmitynian sodu i palmitynian potasu, stanowią podstawowe składniki mydeł.
Co więcej, związek jest wykorzystywany podczas tworzenia innych kosmetyków, takich jak balsamy do ciała, szampony czy odżywki do włosów oraz kremy i mleczka do pielęgnacji. Kwasu palmitynowego używa się również podczas wytwarzania środków pomocniczych dla przemysłu tekstylnego czy olejów smarowych.
Bezpieczeństwo stosowania kwasu palmitynowego
Nie zaleca się stosowania kwasu palmitynowego w znacznych ilościach jako składnika codziennej diety - ponieważ jest to nasycony kwas tłuszczowy, może zwiększać ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych, takich jak choroby układu sercowo-naczyniowego czy otyłość.
Nie ma jednak przeciwwskazań, aby wykorzystywać związek w innych dziedzinach życia. Zgodnie z wynikami badań naukowych, kwas palmitynowy jako składnik kosmetyków jest bezpieczną substancją, która nie powinna przyczyniać się do występowania niepożądanych objawów i dolegliwości.
Nasze bestsellery
Bibliografia:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31179489/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23406428/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26393565/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21506380/
