Potas jest jednym z najważniejszych pierwiastków umożliwiających przeżycie. Jest bowiem elektrolitem. Znajduje się wewnątrz każdej komórki ciała, a jego prawidłowy poziom w surowicy wynosi 3,5-5,0 mmol/l. Zarówno niedobór potasu, jak i jego nadmiar zdarzają się na tyle często, że warto wiedzieć, jak się objawiają. Kto jest najbardziej narażony na zbyt niski lub zbyt wysoki poziom potasu? Na jakie objawy warto zwrócić uwagę? Kiedy przyjmować tabletki z potasem?
Spis treści
Niedobór potasu – przyczyny
Niedobór potasu najczęściej nie wynika ze zbyt niskiej podaży z dietą (choć czasem tak się zdarza przy unikaniu żywności dostarczającej potasu), ale jest konsekwencją różnych stanów fizjologicznych i chorób. Z wystąpieniem niedoborów potasu należy liczyć się przy przewlekłych biegunkach i wymiotach. Wtedy do picia zalecane są elektrolity, które uzupełniają straty niezbędnych składników mineralnych wydalanych w nadmiarze wraz z wodą. Brak potasu w organizmie to częsty problem osób niedożywionych i chorujących na anoreksję. Również osoby, które regularnie stosują leki moczopędne takie jak indapamid, hydrochlorotiazyd, furosemid lub chlortalidon (nie wszystkie środki moczopędne powodują utratę potasu z moczem) bądź nadużywają diuretyków niezgodnie z przepisem lekarza, narażają się na wystąpienie niedoborów potasu, ponieważ pierwiastek ten jest usuwany z organizmu wraz z moczem.
Stany, które sprzyjają wystąpieniu niedoborów potasu w organizmie to:
- choroby nerek,
- wrodzone zaburzenia czynności nerek,
- nadczynność kory nadnerczy (choroba Addisona),
- nadczynność tarczycy,
- wrodzony przerosty nadnerczy,
- zespół Cushinga,
- stosowanie leków przeciwastmatycznych z grupy ß-mimetyków,
- stosowanie insuliny w dużych ilościach,
- przyjmowanie glikokortykosteroidów,
- rozległe oparzenia ciała,
- bardzo obfite pocenie się,
- spożywanie lukrecji.
Niedobór potasu występuje stosunkowo często. Dotyczy on przede wszystkim osób przyjmujących leki moczopędne. Najczęściej środki takie stosują osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze lub niewydolność serca. Nawet 20% z nich doświadczyło zbyt niskiego poziomu potasu w organizmie. Przy stwierdzeniu niedoboru potasu, który nie jest konsekwencją utraty elektrolitów w wyniku biegunki, wymiotów czy leków moczopędnych, konieczna jest szczegółowa diagnostyka, która pozwoli ustalić pierwotną przyczynę spadku poziomu potasu we krwi.
Polecane produkty z potasem
Niedobór potasu – objawy
Objawy niedoboru potasu w organizmie różnią się zależnie od stopnia obniżonego poziomu tego pierwiastka w surowicy. Niedobór potasu może być:
- łagodny – poziom potasu w surowicy w przedziale 3,5 – 3,0 mmol/l,
- umiarkowany – 3,0 – 2,5 mmol/l,
- ciężki – poniżej 2,5 mmol/l.
Łagodny niedobór potasu w organizmie zwykle nie daje żadnych objawów. Gdy poziom potasu spada poniżej 3,0 mmol/l, może wystąpić ogólne osłabienie, skurcze mięśni, szczególnie łydek (zdarza się, że tylko w nocy), zaburzenia rytmu serca, uczucie nierównej pracy serca, kołatania. Często tez pojawiają się zaparcia, które raczej nie są kojarzone z brakiem potasu w organizmie.
Ciężki niedobór potasu może mieć bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia i życia. Wśród objawów ciężkich niedoborów wymienia się silne osłabienie mięśni, porażenie mięśni, porażenie jelit (brak perystaltyki) prowadzące do ich niedrożności, zaburzenia czucia, mrowienie dłoni, twarzy i stóp, spadek ciśnienia krwi i groźne arytmie serca. Jeden z objawów braku potasu może do złudzenia przypominać objaw nieleczonej cukrzycy. Jest to wzmożone oddawanie moczu i silne pragnienie trudne do zaspokojenia.
Nadmiar potasu – przyczyny
Podwyższony potas to częsty problem zdrowotny. Za dużo potasu w organizmie zwykle mają osoby, które chorują na ciężką ostrą lub przewlekłą niewydolność nerek, cukrzycę lub niewydolność serca i przyjmują leki zmniejszające wydalanie potasu z moczem. Podwyższony potas często jest spowodowany konkretnymi lekami. Należą do nich inhibitory konwertazy angiotensyny, blokery receptora angiotensyny, leki moczopędne oszczędzające potas (spironolakton, eplerenon, amiloryd), niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. diklofenak, naproksen, ibuprofen, piroksykam) czyli popularne środki przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz leki immunosupresyjne. Kiedy jeszcze pojawia się ryzyko nadmiaru potasu w organizmie? Gdy występuje:
- niedoczynność nadnerczy,
- nadużywanie suplementów i leków z potasem,
- nadmiar potasu w diecie przy jednoczesnym niedostatecznym wydalaniu tego pierwiastka przez nerki,
- rozpad guza nowotworowego uwalniającego dużą ilość potasu,
- rozpad komórek białaczkowych,
- hemoliza,
- kwasica cukrzycowa,
- kwasica metaboliczna.
Walka z nadmiarem potasu jest niewskazana na własną rękę. Przy jego podejrzeniu należy zgłosić się do lekarza.
Nadmiar potasu – objawy
Uznaje się, że nadmiar potasu występuje, gdy poziom pierwiastka w surowicy przekracza 5,5 mmol/l. Wyróżnia się nadmiar łagodny (5,5 – 5,9 mmol/l), nadmiar umiarkowany (6,0 – 6,4 mmol/l), i nadmiar ciężki (powyżej 6,5 mmol/l). Objawy nadmiaru potasu są niespecyficzne, co oznacza, że takie same symptomy mogą być wywołane przez różne przyczyny. Objawy podwyższonego potasu mogą być trudne do wychwycenia. Wysoki potas manifestuje się najczęściej, gdy jego stężenie wzrasta szybko. Powolny wzrost potasu w organizmie może nie dawać żadnych objawów nawet przy ciężkim nadmiarze. Do objawów nadmiaru potasu zalicza się:
- ogólne osłabienie,
- zawroty głowy,
- zaburzenia równowagi,
- osłabienie mięśni,
- problemy z koordynacją,
- problemy ze wstawaniem z miejsca, z wchodzeniem po schodach,
- szybkie męczenie się,
- porażenie mięśni kończyn dolnych,
- duszności, problemy ze złapaniem oddechu,
- wolne tętno.
Przy szybkim wzroście stężenia potasu we krwi może dojść zatrzymania akcji serca.
Potas w tabletkach
Wydaje się, że wystąpienie objawów niedoboru potasu jest wskazaniem do sięgnięcia po tabletki z potasem. O ile wystąpienie objawów nie wiąże się bezpośrednio z biegunką i wymiotami, kiedy z pewnością wiadomo, że następuje zwiększona utrata potasu, nie należy samodzielnie stosować potasu w tabletkach. Objawy niedoboru i nadmiaru potasu mogą być bardzo podobne. Przy podejrzeniu niedoborów potasu należy zgłosić się do lekarza, a jeśli stan zagraża zdrowiu – na szpitalny oddział ratunkowy lub wezwać karetkę. Przed rozpoczęciem przyjmowania potasu w tabletkach konieczne jest sprawdzenie poziomu potasu w surowicy. Jest to szybkie i proste badanie, które pozwoli ocenić, czy rzeczywiście występuje niedobór potasu i w jakich dawkach należy suplementować potas. Potas w tabletkach przyjmowany intuicyjnie bez sprawdzenia poziomu potasu w surowicy, bo np. występują skurcze łydek, nie jest dobrym pomysłem. Skurcze mogą być spowodowane innymi przyczynami, a o przedawkowanie potasu, przyjmując tabletki bez przyczyny, nietrudno.
