Rwa kulszowa to stan powodujący występowanie silnego, gwałtownego i przeszywającego bólu dolnej części pleców, który może promieniować aż do pośladków, ud i stóp. To schorzenie, które może mieć wiele różnych przyczyn, niekiedy skutkując również występowaniem objawów neurologicznych. To zjawisko, które może mieć charakter nawracający, dlatego też tak ważne jest podejmowanie odpowiednich działań profilaktycznych, zapobiegających występowaniu ataku rwy kulszowej. Co to jest rwa kulszowa? Rwa kulszowa - gdzie boli? Rwa kulszowa - leżeć czy chodzić? Jak wyleczyć rwę kulszową i jakie działania warto podjąć w celu zapobiegania atakom rwy kulszowej?
Spis treści
Rwa kulszowa – co to jest?
Rwa kulszowa, znana również jako ischialgia (z języka łacińskiego ischias) to zespół objawów wywołanych podrażnieniem struktur nerwowych tworzących nerw kulszowy, uznawany za największy nerw obwodowy w organizmie człowieka. To gwałtowny, dokuczliwy i niespodziewany ból, pojawiający się w okolicy odcinka lędźwiowego kręgosłupa, który często jest związany z kompresją lub mechanicznym naciskiem uszkodzonego krążka międzykręgowego, potocznie określanego mianem dysku, na korzenie nerwowe.
Powszechnie można zaobserwować dwie postacie rwy kulszowej, a mianowicie:
- ostrą rwę kulszową, charakteryzującą się nagłym atakiem;
- przewlekłą rwę kulszową, która wyróżnia się długim czasem trwania.
Korzonki a rwa kulszowa
Rwa kulszowa potocznie jest określana mianem korzonków, jednak warto wiedzieć, iż znaczenie tego słowa odnosi się do korzeni nerwowych zlokalizowanych w obrębie kręgosłupa, które mogą być uciskane przez dyski międzykręgowe. Konsumenci jednak często nazywają korzonkami ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
Rwa kulszowa - ile trwa?
Rwa kulszowa najczęściej trwa od 2 do 6 tygodni, jednak w przypadku przewlekłej formy schorzenia, ból i niepożądane objawy mogą występować od kilku miesięcy do roku. Co więcej, u około 2/3 pacjentów zmagających się z rwą kulszową można zaobserwować nawrót zespołu objawów i ponowne pojawienie się gwałtownego bólu w ciągu dwunastu miesięcy od poprzedniego ataku rwy kulszowej.
Polecane suplementy diety
Przyczyny rwy kulszowej - skąd się bierze?
Do rozwoju rwy kulszowej może dojść na skutek podrażnienia lub uszkodzenia nerwu kulszowego, który najczęściej jest efektem powstania przepukliny krążka międzykręgowego. Dysk międzykręgowy odpowiada za oddzielanie kręgów kręgosłupa od siebie, jednocześnie umożliwiając pochłanianie wstrząsów i wsparcie mechaniki kręgosłupa. Do powstania przepukliny może natomiast dojść na skutek pęknięcia jednej z dwóch części krążka międzykręgowego, jaką jest pierścień włóknisty, i wysunięcia się spomiędzy kręgów drugiej części dysku, zwanej jądrem miażdżystym. To zjawisko może przyczyniać się do powstania stanu zapalnego, jakim jest zapalenie nerwu kulszowego, i podrażnienia korzenia nerwu, skutkując rozwojem rwy kulszowej.
Oprócz dyskopatii wpływ na rozwój rwy kulszowej mogą mieć także zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, postępujące wraz z wiekiem, a także przeciążenia i urazy. Negatywnie na nerw kulszowy może oddziaływać również długotrwałe siedzenie, nadwaga i otyłość, a także guzy, zwężenia kanału kręgowego czy infekcje.
Do przyczyn rwy kulszowej można zaliczyć również stany, takie jak np.:
- kręgozmyk, czyli przemieszczenie kręgów kręgosłupa ku przodowi;
- zespół mięśnia gruszkowatego, charakteryzujący się uciskiem nerwu kulszowego przez mięsień gruszkowaty zlokalizowany w pośladku;
- ciąża, podczas której powiększająca się macica uciska na narządy, zwiększając napięcie mięśni, co może powodować także ucisk nerwu kulszowego. Dodatkowo wśród kobiet w ciąży można zaobserwować przesunięcie punktu ciężkości i nadmierne wygięcie kręgosłupa lędźwiowego, co również może zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia rwy kulszowej.
Objawy rwy kulszowej – jak boli rwa kulszowa?
Charakterystycznym objawem rwy kulszowej jest gwałtowny, ostry i piekący ból kręgosłupa, który można odczuwać wzdłuż nerwu kulszowego, od lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa, przez pośladki, aż do stóp. Podczas ataku rwy kulszowej można zaobserwować również rwący i kłujący ból promieniujący na uda, łydki czy biodra, a niekiedy także nasilenie niepożądanego zjawiska podczas wykonywania nawet najmniejszych ruchów, co może powodować chwilowy paraliż, uniemożliwiając przemieszczanie się czy też wstawanie z łóżka.
W przypadku rwy kulszowej, oprócz silnego bólu, można zaobserwować również występowanie objawów neurologicznych. Zespół objawów bólowych przebiegających wzdłuż nerwu kulszowego może powodować drętwienie kończyny dolnej, a także jej mrowienie. Dodatkowo rwa kulszowa może przyczyniać się do wystąpienia zaburzenia czucia, osłabienia mięśni, a także do trudności związanych z poruszaniem. W niektórych przypadkach silny atak rwy kulszowej może powodować utratę kontroli nad wypróżnianiem, a także może prowadzić do niedowładu mięśniowego - w przypadku występowania tak poważnych objawów należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż zwiększenie ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego może powodować dodatkowy ucisk nerwu kulszowego. Dlatego też w trakcie śmiechu, kaszlu, kichania czy podczas pochylania się można zaobserwować nasilenie bólu i niepożądanych objawów.
Do jakiego lekarza z rwą kulszową?
Wiele osób zmagających się z rwą kulszową zastanawia się, do jakiego specjalisty się udać. Wybór odpowiedniego lekarza zależy jednak od występujących objawów oraz czasu trwania niepożądanego zjawiska.
Pacjenci z objawami rwy kulszowej najczęściej kontaktują się z lekarzem rodzinnym, znanym również jako lekarz pierwszego kontaktu, który bez problemu powinien zdiagnozować występujący problem i skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty, jakim może być ortopeda, neurolog czy fizjoterapeuta.
Ze względu na fakt, iż rwa kulszowa dotyczy nerwu kulszowego, diagnozowaniem i terapią schorzenia najczęściej zajmuje się neurolog. Ponieważ jednak najczęstszą przyczyną ataku rwy kulszowej jest dyskopatia czy zwyrodnienie stawów, pomocna może okazać się również konsultacja ortopedy, a w dalszej kolejności także fizjoterapeuty, który może zaplanować wraz z pacjentem dalsze postępowanie i odpowiednią rehabilitację.
Diagnostyka rwy kulszowej
Podstawę diagnostyczną podczas weryfikowania występowania rwy kulszowej stanowi badanie przedmiotowe i szczegółowy wywiad lekarski, co umożliwia m.in. ustalenie charakteru bólu i jego intensywności. Dodatkowo często wykonuje się badanie objawu Lasègue’a, które pozwala na weryfikację podrażnienia nerwu kulszowego. To postępowanie polegające na uniesieniu jednej kończyny dolnej ku górze podczas leżenia na plecach - należy pamiętać, aby noga była wyprostowana w stawie kolanowym, co powoduje naciągnięcie nerwów korzeni rdzeniowych i w przypadku dodatniego objawu Lasègue’a, skutkuje występowaniem niepożądanego bólu.
Pomocne w diagnostyce rwy kulszowej mogą okazać się również badania, takie jak:
- rezonans magnetyczny, który umożliwia zlokalizowanie przepukliny międzykręgowej i oszacowanie jej wielkości;
- tomografia komputerowa, która może stanowić wsparcie podczas weryfikowania poważnych patologii;
- badanie RTG kręgosłupa lędźwiowego, pomocne m.in. w przypadku podejrzenia kręgozmyku;
- badanie EMG, umożliwiające sprawdzenie funkcjonowania nerwu kulszowego oraz nerwów rdzeniowych.
Rwa kulszowa – postępowanie
Właściwe postępowanie w przypadku wystąpienia niepożądanych objawów zależy od przyczyny rwy kulszowej, a także od nasilenia bólu. W pierwszej kolejności zwykle zaleca się postępowanie zachowawcze, polegające na przyjmowaniu środków przeciwbólowych, rozkurczowych i przeciwzapalnych oraz na odpoczynku i nieprzeciążaniu kręgosłupa, a w razie konieczności, na korzystaniu także z domięśniowych zastrzyków.
W przypadku nasilenia niepożądanych objawów konieczna może okazać się konsultacja z lekarzem, wykonanie szerszej diagnostyki oraz podjęcie odpowiedniego działania, które zwykle ma charakter złożony. Specjalista może m.in. przepisać pacjentowi silniejsze, dostępne na receptę leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, które mogą złagodzić występowanie niepożądanych objawów. Z kolei wsparciem po ataku rwy kulszowej może okazać się również:
- fizykoterapia,
- fizjoterapia,
- rehabilitacja,
- masaże,
- terapia manualna.
W niektórych przypadkach, np. wówczas, gdy farmakoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów, czy też wtedy, gdy pacjent skarży się na ostre objawy uszkodzenia nerwu kulszowego, konieczne mogą być natomiast zastrzyki nadtwardówkowe, a niekiedy również operacja kręgosłupa, polegająca np. na odbarczeniu korzeni nerwu kulszowego czy też na usunięciu części dysku.
Rwa kulszowa – jak zapobiegać?
Ponieważ rwa kulszowa wiąże się z silnym bólem i występowaniem niepożądanych objawów, warto zawczasu podejmować odpowiednie działania profilaktyczne, zapobiegając tym samym wystąpieniu ataku rwy kulszowej.
Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na odpowiednią postawę ciała, zarówno podczas chodzenia, jak i w trakcie siedzenia, dbając o dobre oparcie dla kręgosłupa lędźwiowego, a także skupiając się na ograniczeniu zbędnego wyginania pleców. Przebywając długotrwale w pozycji siedzącej, np. w trakcie pracy biurowej, warto regularnie robić przerwy, podczas których należy rozprostować kończyny i przejść się po pomieszczeniu.
Wsparciem w zapobieganiu rwie kulszowej może okazać się również aktywność fizyczna. Regularne uprawianie ćwiczeń, takich jak np. pływanie, jazda na rowerze czy trening na kręgosłup, może wzmacniać mięśnie grzbietu, wspomagając również utrzymanie prawidłowej masy ciała, co może zmniejszać ryzyko ataku rwy kulszowej.
Nie bez znaczenia pozostaje również dbanie o optymalną higienę snu - ważna jest m.in. odpowiednia twardość materaca czy też właściwa długość nocnego odpoczynku. Wiele wątpliwości wśród konsumentów budzi zagadnienie, jakim jest "rwa kulszowa pozycja do spania". Przeprowadzone obserwacje wskazują jednak, iż wśród osób skarżących się na ból w okolicy nerwu kulszowego pomocne może okazać się spanie w pozycji wyprostowanej na plecach, natomiast nasilenie niepożądanych objawów może powodować leżenie na brzuchu.
W profilaktyce rwy kulszowej ważna jest również odpowiednia technika podnoszenia ciężkich przedmiotów, a także ergonomia w miejscu pracy. Warto przestrzegać również zasad zdrowego odżywiania, gdyż dieta uboga w witaminy, wapń i inne składniki mineralne może zwiększać ryzyko rozwoju rwy kulszowej. Pomocne mogą okazać się także suplementy diety, zawierające m.in. kurkumę, pokrzywę, lukrecję czy kwiat lipy, jak również preparaty z roślin takich jak dziurawiec zwyczajny, dziewanna czy czarny bez.
Powikłania po rwie kulszowej
W większości przypadków rwa kulszowa mija samoistnie lub po zastosowaniu postępowania zachowawczego. W skrajnych przypadkach, m.in. wówczas gdy dochodzi do znaczących ucisków skutkujących zaburzeniami siły mięśni zaopatrywanymi przez nerwy rdzeniowe, można zaobserwować trwałe uszkodzenie nerwu, objawiające się ograniczeniem lub utratą czucia, a także zaburzeniami zdolności do wykonywania ruchu w obrębie kończyny dolnej czy też utratą kontroli nad wypróżnianiem. W takim przypadku jedynym rozwiązaniem może okazać się postępowanie chirurgiczne i operacja.
Długotrwała i nieleczona rwa kulszowa może również wiązać się z występowaniem poważnych konsekwencji neurologicznych, dlatego też jeżeli niepożądane objawy nie mijają samoistnie w krótkim czasie, nie należy ich bagatelizować.
Ischias - podsumowanie
Rwa kulszowa to zespół objawów pojawiających się na skutek podrażnienia nerwu kulszowego, nerwów lędźwiowych lub krzyżowych. To zjawisko charakteryzujące się silnym i piekącym bólem, który może promieniować aż do pośladków, ud i stóp. To schorzenie, które może minąć samoistnie czy też po zastosowaniu odpowiednich środków farmakologicznych, jednak niekiedy wsparciem w terapii rwy kulszowej może okazać się odpowiednio dobrana fizjoterapia czy fizykoterapia, a w skrajnych przypadkach jedynym rozwiązaniem może być operacja i rehabilitacja przyspieszająca powrót do pełnej sprawności.
Aby zapobiegać korzonkom, warto stosować optymalne działania profilaktyczne, regularnie uprawiając aktywność fizyczną, zwracając uwagę na odpowiednią technikę podnoszenia ciężarów, czy też stosując zbilansowaną dietę i wartościowe suplementy diety.
Bibliografia:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31744805/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12625275/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25806916/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20227645/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28062522/
