Skrzyp polny znany jest przede wszystkim z działania wzmacniającego włosy. Właśnie ten surowiec znajduje się w większości suplementów na włosy, skórę i paznokcie. Jednak roślina ta, typowa dla zimniejszych obszarów Europy, może wykazywać również wiele innych właściwości prozdrowotnych.
Spis treści
Czy skrzyp polny naprawdę pomaga na włosy? Jakie ma właściwości? Dla kogo skrzyp polny może być niebezpieczny?
Skrzyp polny – charakterystyka
Skrzyp polny (Equisetum arvense) jest wieloletnią rośliną należącą do paprotników. Rośnie dziko w północnej części Europy i Ameryce Północnej, a także w innych wilgotnych miejscach o klimacie umiarkowanym. Jest bardzo pospolity na obszarach nizinnych. Jak wygląda skrzyp polny?
Jak wygląda skrzyp polny?
W okresie od marca do maja ma postać pojedynczej, brązowej łodygi zakończonej kłosem, w którym znajdują się zarodniki. Po zwiędnięciu pędów zarodnikowych wyrastają pędy płonne. Wtedy skrzyp polny wygląda zupełnie inaczej. Ma długą, zieloną i gęsto rozgałęzioną łodygę, która rośnie do jesieni i osiąga wysokość do 40 cm. Liście skrzypu polnego można porównać wyglądem do gałązek jodły, są one jednak całe soczyście zielone. Gałązka skrzypu wygląda jak świąteczna choinka – u podstawy jest szeroka, zwęża się ku górze i posiada czubek.
Skrzyp polny jest w dotyku szorstki, co wynika z dużego udziału krzemu w ścianach komórkowych rośliny. Co ciekawe, nazywany jest końskim ogonem (horsetail), czy to za sprawą wyglądu, czy może wpływu na włosy?
Skrzyp polny - gdzie rośnie?
Skrzyp polny występuje na obrzeżach lasów, na podmokłych polach, ugorach i w rowach. Zielone gałązki zbiera się pod koniec czerwca i w lipcu, w suche dni, ścinając jedynie górną ich część, zieloną i zdrową. Następnie trzeba je wysuszyć. W ten sposób od czasów starożytnych uzyskuje się ziele skrzypu, z którego przygotowuje się odwary stosowane w tradycyjnej medycynie.
Skrzyp polny niekiedy może być mylony ze skrzypem błotnym, który może być trujący, m.in. ze względu na zawartość palustryny. Oba gatunki mogą różnić się detalami - u skrzypu polnego zarodnie mogą znajdywać się na brązowych pędach, z kolei w przypadku skrzypu błotnego kiełki są zielone. Ponadto skrzyp polny może mieć szersze łodygi, natomiast bagienny - brązowe szyszki na pędach. Najbezpieczniejszą metodą rozróżnienia roślin jest jednak ich obserwacja mikroskopowa.
Polecane produkty ze skrzypem polnym
Skrzyp polny a tradycyjna medycyna ludowa
Właściwości skrzypu polnego są wykorzystywane tradycyjnie w medycynie ludowej. Stosowane jest ziele skrzypu, czyli zielone pędy płonne. Uważa się, że działa ono wykrztuśnie, moczopędnie, przeciwkrwotocznie, poprawia mineralizację kości i wspiera metabolizm.
Tradycyjne zastosowanie doustne skrzypu polnego w postaci odwarów z ziela skrzypu obejmuje stany zapalne dróg moczowych, krwawienia z dróg moczowych, kamienie nerkowe, choroby trzustki, krwawienie z płuc, reumatoidalne zapalenie stawów, otyłość i egzemy.
Okłady z odwaru stosowane zewnętrznie używane są w lecznictwie ludowym przy zapaleniu spojówek, na trudno gojące się rany, owrzodzenia, stłuczenia, oparzenia oraz do mycia włosów przy występowaniu łupieżu.
Dopiero ostatnie dziesięciolecia przyniosły zainteresowanie skrzypem polnym jako remedium na słabe i wypadające włosy.
Składniki aktywne skrzypu polnego
Współczesna nauka udowadnia, że skrzyp polny zawiera liczne związki bioaktywne, które mogą odpowiadać za jego właściwości prozdrowotne. Badania naukowe potwierdzają także skuteczność skrzypu polnego w wielu zastosowaniach wywodzących się z tradycyjnej fitoterapii.
Oprócz dużych ilości krzemu w postaci krzemionki (tlenku krzemu), który jest najbardziej pożądany przy słabej kondycji włosów, skóry i paznokci, skrzyp polny jest bardzo dobrym źródłem przeciwutleniaczy – przede wszystkim glikozydów kwercetyny, kemferolu i apigeniny należących do kategorii flawonoidów.
Poza tym roślina może dostarczać do ustroju całą gamę witamin i składników mineralnych – witaminę C, E i K, prawie cały kompleks witamin z grupy B (z wyjątkiem witaminy B12) oraz potas, sód, wapń, magnez, cynk, żelazo i miedź.
Ziele skrzypu jest jednym z nielicznych surowców roślinnych, który może zawierać kwas kynurenowy. Tym samym związek może wykazywać właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwbólowe.
Dlatego też cały zestaw składników bioaktywnych obecnych w roślinie, a nie jedynie krzem, może odpowiadać za cenne właściwości i możliwe zastosowania skrzypu polnego.
Właściwości skrzypu polnego
Skrzyp polny uznawany jest za jedną z najstarszych roślin. Według francuskiej klasyfikacji roślin o możliwych właściwościach prozdrowotnych skrzyp zajmuje pierwsze miejsce w rankingu. Spectrum działania rośliny jest bardzo szerokie.
Na podstawie współczesnych badań naukowych wiadomo, że skrzyp polny może działać ochronnie na wątrobę i kości. Roślina może być wykorzystywana jako diuretyk, a co więcej, może wykazywać właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne - może hamować wzrost wielu bakterii chorobotwórczych np. Staphylococcus aureus.
Jak jeszcze skrzyp polny może wpływać na organizm człowieka?
Skrzyp polny na włosy
Działanie skrzypu polnego na włosy przypisuje się obecności dużych ilości krzemu i przeciwutleniaczy. Antyoksydanty mogą wspomagać zmniejszenie mikrostanów zapalnych i spowalniać starzenie się włókien włosów wywołane przez wolne rodniki. Natomiast wyższa zawartość krzemu we włóknach włosów może skutkować niższym wskaźnikiem wypadania włosów. Bogactwo krzemu może także sprawić, że włosy będą bardziej lśniące, co może pozytywnie wpłynąć na ich strukturę i wygląd.
Większość badań dotyczących wpływu skrzypu polnego na włosy jako wskaźnik skuteczności stosuje samoocenę osób biorących udział w analizie. Dlatego trudno jest o jasne stanowisko naukowe w sprawie skuteczności stosowania skrzypu w tym aspekcie. Na podstawie obserwacji można jednak zakładać, że skrzyp polny rzeczywiście może zapobiegać wypadaniu włosów i poprawiać ich strukturę.
Dawki skrzypu polnego zwykle stosowane w badaniach naukowych wahają się w przedziale od 20 do 50 mg krzemionki (nie ekstraktu ze skrzypu polnego!).
Skrzyp polny na skórę i paznokcie
Ze względu na bogactwo krzemu w roślinie, skrzyp polny może wzmacniać płytkę paznokciową i poprawiać kondycję paznokci, zmniejszając jednocześnie ich łamliwość.
Ponadto może poprawiać elastyczność naskórka, opóźniać procesy starzenia się skóry oraz wspomagać walkę ze stanami zapalnymi i zmniejszać łojotok skóry.
Skrzyp polny a osteoporoza
Za metabolizm kości odpowiadają głównie dwa typy komórek – osteoblasty i osteoklasty. Osteoblasty mogą wykazywać działanie odbudowujące komórki kości, a osteoklasty mogą promować ich rozpad. Wykazano, że skrzyp polny może hamować aktywność osteoklastów, co może być pomocne w zapobieganiu osteoporozie. W tej chorobie aktywność osteoklastów może być wzmożona, co może powodować zbyt duży rozpad komórek kośćca i kruchość kości.
Główny składnik skrzypu polnego – krzemionka, która jest również obecna w kościach, może poprawiać tworzenie, gęstość oraz konsystencję tkanki kostnej i chrzęstnej poprzez zwiększenie syntezy kolagenu, poprawę wchłaniania i wykorzystania wapnia.
Skrzyp polny a gojenie się ran
Maści z ekstraktem ze skrzypu polnego mogą przyspieszać gojenie się ran. W badaniach pozytywne efekty uzyskano m.in. przy zastosowaniu maści z 3% wyciągiem ze skrzypu polnego wśród kobiet po porodzie z chirurgicznym nacięciem krocza. Zanotowano szybsze gojenie się nacięcia i zmniejszenie bólu w porównaniu z grupą kontrolną.
Skrzyp polny jako diuretyk
Preparaty z ekstraktem ze skrzypu polnego stosowane w odpowiedniej dawce mogą wykazywać działanie moczopędne.
Jednocześnie nie stwierdzono żadnych znaczących zmian w funkcjonowaniu wątroby lub nerek ani w usuwaniu elektrolitów z ustroju. Jest to niezwykle istotne, gdyż wiele moczopędnych środków farmakologicznych powoduje zaburzenia równowagi elektrolitowej, co może być niebezpieczne dla zdrowia.
Skrzyp polny a reumatoidalne zapalenie stawów
Wśród osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów poziom kwasu kynurenowego w płynie maziowym jest mniejszy niż u osób z chorobą zwyrodnieniową stawów. Skrzyp polny natomiast może być jednym z najlepszych roślinnych źródeł tego kwasu.
Ekstrakt ze skrzypu polnego może działać także immunomodulująco i może zmniejszać procesy zapalne. Tym samym skrzyp polny może znaleźć zastosowanie jako środek pomocniczy w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów.
Skrzyp polny a kobiece dolegliwości
Skrzyp polny może nie tylko wzmacniać włosy, paznokcie i dbać o dobrą kondycję skóry, ale także może być pomocny w zmniejszaniu bólu miesiączkowego, gdyż może działać rozkurczowo. Roślina może okazać się również cennym wsparciem w czasie obfitych krwawień, działając przeciwkrwotocznie.
Skrzyp polny a nadmierne pocenie
Skrzyp polny może być także remedium wśród osób zmagających się z nadmierną potliwością. Regularne stosowanie rośliny może sprawić, iż nadmiar potu będzie wydalany wraz z moczem, a nie przez skórę.
Skrzyp polny a odchudzanie
Roślina może wykazywać właściwości oczyszczające i moczopędne, a jednocześnie może sprzyjać usuwaniu toksyn i nadmiaru wody z ustroju. Ponadto może przyspieszać przemianę materii i pozytywnie wpływać na proces odchudzania.
Suplementy ze skrzypem polnym
Skrzyp polny to bogactwo cennych związków, m.in. witamin i składników mineralnych, a przede wszystkim krzemu. Najczęściej suplementy bogate w ekstrakt z rośliny są wykorzystywane w przypadku pogorszenia kondycji włosów, paznokci i skóry.
Jednakże jak już wiesz, skrzyp polny może być pomocny również w innych dolegliwościach. Dlatego też warto rozważyć stosowanie suplementów bogatych w ten składnik. Na jaką formę preparatu się jednak zdecydować?
Skrzyp polny w tabletkach
Tabletki ze skrzypem polnym są oferowane przez wielu producentów. Jak wybrać te, które naprawdę działają? Przede wszystkim niezbędna jest standaryzacja. Co to oznacza? Producent powinien poinformować konsumenta, ile ekstraktu ze skrzypu polnego znajduje się w jednej dawce preparatu i ile w tym ekstrakcie znajduje się krzemionki – głównego składnika skrzypu polnego. Najlepiej, gdy jedna dawka suplementu to jedna, maksymalnie dwie tabletki. Wpływa to i na wygodę użytkowania, i na koszty.
Dzienna dawka krzemionki stosowana na wzmocnienie włosów w badaniach naukowych to 20-50 mg. Taką porcję powinny zawierać dobre tabletki ze skrzypem polnym.
Skrzyp polny w proszku
Skrzyp polny dostępny jest także w formie proszku, co również może stanowić wygodne rozwiązanie. Wystarczy miarkę ekstraktu popić wodą w trakcie spożywania posiłku, a porcja cennych składników odżywczych zostanie dostarczona do organizmu.
W przypadku stosowania ekstraktu ze skrzypu polnego, tak samo jak w przypadku tabletek, ważna jest standaryzacja związku.
Skrzyp polny - jak parzyć?
Z ususzonego skrzypu polnego można również przygotować herbatę.
Wystarczy mniej więcej dwie łyżeczki suszu zalać gorącą wodą i pozostawić do zaparzenia na ok. 15 minut. Taką herbatę można pić 3 razy dziennie.
Skrzyp polny - skutki uboczne i przeciwwskazania
Ziele skrzypu może zawierać enzym tiaminazę, który rozkłada tiaminę (witaminę B1). Długotrwałe przyjmowanie skrzypu może przyczynić się więc do wystąpienia niedoborów tiaminy w organizmie. Tym samym osoby ze stwierdzonym niedoborem witaminy B1 powinny unikać spożywania skrzypu polnego. Do tej grupy zaliczyć można także osoby uzależnione od alkoholu, gdyż typowy dla nich jest niedobór tiaminy.
Inne przeciwwskazania do stosowania skrzypu mogą być związane z okres ciąży i karmienia piersią, niskim poziomem potasu we krwi (choć badania sugerują, że skrzyp nie wpływa na zaburzanie równowagi elektrolitowej, lepiej zachować ostrożność), uczuleniem na marchew i nikotynę. Zażywanie skrzypu bez konsultacji z lekarzem jest przeciwwskazane także osobom przyjmującym leki przeciwcukrzycowe, diuretyczne i zawierające lit.
Łagodne skutki uboczne przyjmowania skrzypu polnego obejmują rozstrój żołądka, biegunkę i zwiększone oddawanie moczu.
Poważne działania niepożądane mogą natomiast obejmować ból nerek, ból dolnej części pleców, ból podczas oddawania moczu, nudności lub wymioty, co może wskazywać na uszkodzenie nerek i wymagać bezwzględnie konsultacji z lekarzem.
Przyjmowanie zbyt dużej ilości skrzypu polnego może spowodować kołatanie serca. W przypadku wystąpienia palpitacji serca po zażyciu ziela skrzypu polnego w jakiejkolwiek formie należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
Bibliografia:
