Ból kolana to jeden z najczęściej występujących bólów stawów. Przyczyny bolącego kolana mogą być różne – mogą wynikać z urazów, przeciążeń, zwyrodnień, czy chorób. Na bóle kolan skarżą się zwykle osoby starsze i aż 2/3 osób z nadwagą i otyłością. Ponadto kontuzje i urazy stawu kolanowego często dotyczą również osób aktywnych fizycznie. O czym świadczą różne rodzaje bólu kolan? Co na bolące kolano? Jak zapobiegać bolącym kolanom?
Spis treści
- Budowa kolana - co warto wiedzieć?
- Bolące kolano - przyczyny
- Bolące kolano - objawy
- Rodzaje bólu kolana
- Diagnostyka bólu kolana - co robić na bolące kolano?
- Bolące kolano - ćwiczenia na ból kolana i rehabilitacja
- Profilaktyka bólu kolan - jak zapobiegać bólom stawu kolanowego? Jak dbać o kondycję stawu kolanowego?
Ból stawów - z czego wynika i kiedy występuje?
Stawy to ruchome połączenia pomiędzy kośćmi, które umożliwiają poruszanie. Stanowią część aparatu ruchu w ciele człowieka i odpowiadają za wspieranie utrzymywania odpowiedniej postawy. Zdrowe stawy umożliwiają pełną sprawność ruchową - nawet najmniejszych ruch ludzkiego ciała przyczynia się bowiem do zaangażowania kilku stawów jednocześnie.
Bóle stawów mogą mieć wiele przyczyn. Mogą być związane ze zbyt małą ilością mazi stawowej, a także wynikać z niedostatecznej podaży przeciwutleniaczy wraz z dietą. Mogą wiązać się z występowaniem różnych schorzeń, z nadmierną masą ciała, a także być efektem urazów i długotrwałego przebywania w jednej pozycji.
Na urazy i bóle stawów narażone są szczególnie osoby starsze i aktywne fizycznie, jednak dolegliwości bólowe mogą wystąpić także wśród innych osób, utrudniając codzienne funkcjonowanie. Bóle stawów mogą być związane nie tylko z urazem mechanicznym czy kontuzją, ale również z występowaniem różnych schorzeń i chorób. Mogą wynikać z infekcji wirusowych, boreliozy, dny moczanowej, reumatoidalnego zapalenia stawów lub zwyrodnienia stawów. Ponadto mogą być związane z łuszczycowym zapaleniem stawów oraz z toczniem rumieniowatym. Ból stawów najczęściej dotyczy barków, bioder, nadgarstków i kolan. Warto poświęcić nieco uwagi bolącym kolanom, na które najczęściej skarżą się zarówno osoby starsze, jak i młodsze.
Budowa kolana - co warto wiedzieć?
Kolano to zwyczajowa nazwa stawu kolanowego, czyli największego spośród stawów występujących w ciele człowieka. To miejsce połączenia kości udowej z kością piszczelową (warto podkreślić również, iż wbrew pozorom kość strzałkowa nie buduje stawu kolanowego). W obrębie kolana mieści się również rzepka, zwana niekiedy kością trzewną, a także łąkotki i więzadła. Staw kolanowy ma charakter stawu zawiasowego zmodyfikowanego, co oznacza, że może wykonywać zarówno ruchy prostowania, jak i zginania, a w czasie zgięcia może wykonywać dodatkowo ruchy rotacyjne. Ze względu na lokalizację, pełnione funkcje i obciążenia, jakim jest poddawane, kolano stanowi staw niezwykle podatny na urazy i często ulega kontuzjom.
Polecane produkty
Bolące kolano - przyczyny
Stawy kolanowe są niezwykle narażone na przeciążenia i urazy, co sprawia, że bóle kolan mogą pojawić się właściwie u każdego, choć przyczyny dolegliwości mogą być różne. Bolące kolana są powszechnym problemem, który często jest ignorowany, aż do czasu, gdy pojawią się poważne dolegliwości, utrudniające codzienne funkcjonowanie.
Ból kolana może mieć charakter:
- ostry, najczęściej wywołany urazem,
- przewlekły - spowodowany przeciążeniem, zwyrodnieniami lub uszkodzeniem więzadeł.
Jeśli ból kolan nie ustępuje samoistnie, warto przyjrzeć mu się dokładniej, spróbować ustalić przyczynę i podjąć odpowiednie kroki w kierunku jej wyeliminowania, lub udać się do specjalisty, w celu ustalenia właściwego postępowania i leczenia.
Skąd biorą się bóle kolan? Jakie mogą być przyczyny bólu kolana?
- Nadmierna masa ciała - jedną z przyczyn bólu kolan może być nadwaga i otyłość, co jest związane z tym, iż większa masa ciała powoduje większy nacisk na staw. Ponieważ to właśnie stawy kolanowe w dużej mierze dźwigają ciężar ciała człowieka, to kolana najbardziej dokuczają osobom borykającym się z nadwagą i otyłością - aż 2/3 osób z nadmierną masą ciała skarży się na problemy związane z bólem kolan. Znaczne przeciążenia kolan mogą prowadzić do zwyrodnienia stawów w wyniku zbyt dużego nacisku, a także mogą powodować rozwój stanów zapalnych.
- Wiek - wraz z wiekiem dochodzi do coraz silniejszej degeneracji tkanki chrzęstnej i kostnej, a także do osłabienia mięśni. Dlatego też staw kolanowy, podobnie jak i inne stawy, zużywa się wraz z upływem lat. Bóle kolan wśród osób starszych często związane są również z występowaniem innych schorzeń, np. chorobą zwyrodnieniową stawów.
- Urazy mechaniczne - ból kolana może być związany z wystąpieniem urazu mechanicznego, takiego jak np. zwichnięcie rzepki, skręcenie stawu kolanowego, zwichnięcie kolana, a także zerwanie więzadła krzyżowego przedniego czy pęknięcie łąkotki. Często urazy mechaniczne stawu kolanowego są związane z uprawianiem sportów - przy dużej dynamice ruchów i kontakcie fizycznym z innymi zawodnikami w łatwy sposób można doprowadzić do nadmiernego skręcenia kolana, co może skutkować naciągnięciem czy naderwaniem więzadła będącego głównym stabilizatorem kolana.
- Stany zapalne i reumatoidalne - zapalenie stawu kolanowego stanowi patologiczny proces, który może być związany z urazem, przeciążeniem, a także z jego nierównomiernym obciążeniem. Może objawiać się bólem kolan, a także obrzękiem i zaczerwienieniem. Ponadto do uszkodzeń kolana mogą prowadzić choroby, takie jak np. reumatoidalne zapalenie stawów.
- Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych, zwana gonartrozą, często występuje wśród osób starszych, a do czynników zwiększających ryzyko jej rozwoju zalicza się nadmierną masę ciała, wiek powyżej 60 lat, zaburzenia pracy tarczycy, a także niedobór wapnia i nadmierne przeciążenia stawów. Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych często wiąże się z ograniczeniem ruchomości stawu, a także z zaburzeniem jego funkcji i bólem w kolanie. Konsekwencją schorzenia może być niszczenie elementów budujących staw.
- Infekcje bakteryjne stawu - również mogą objawiać się miejscowo, powodując ból kolana, obrzęk, zaczerwienienie skóry i nadmierne jej ocieplenie.
- Chondromalacja rzepki - wiąże się z rozmiękaniem i pękaniem chrząstki stawowej w obrębie kolana, co może przyczyniać się również do występowania stanu zapalnego w stawie kolanowym. Chondromalacja rzepki może wynikać z nadmiernego obciążania kolan, a także z wad postawy i zmian zwyrodnieniowych.
- Borelioza - to wielonarządowa choroba o zróżnicowanym przebiegu, która często przyczynia się do obrzęku i bólu kolan. Krętki borellia mogą przedostawać się do struktury kolana wraz z krwią i z czasem powodować niszczenie stawu kolanowego.
Bolące kolano - objawy
Do objawów schorzeń i urazów związanych ze stawem kolanowym, oprócz bólu kolana, można zaliczyć również:
- zaczerwienienie,
- obrzęk,
- ograniczoną ruchomość stawu,
- ocieplenie skóry,
- uczucie sztywności.
Bóle kolan wśród sportowców
Urazy kolan to powszechne dolegliwości, które często dotyczą osób aktywnych fizycznie. Bóle kolan powstałe w wyniku przeciążenia są bólami przewlekłymi, które wynikają z nakładających się na siebie mikrourazów. Wśród sportowców najczęściej dochodzi do wystąpienia tzw.:
- Kolana biegacza – kontuzji, która może dotyczyć tak naprawdę każdej osoby, która często zgina kolana, np. podczas biegania, chodzenia czy jazdy na rowerze. Kolana biegacza to ból stawu kolanowego zlokalizowany w jego przedniej części, w okolicy rzepki. Najczęściej występuje wśród osób, które rozpoczynają uprawianie aktywności fizycznej lub zwiększają jej intensywność. Ból kolan może wówczas pojawiać się po bieganiu, podczas wchodzenia po schodach, wykonywania przysiadów czy długiego siedzenia. Kolana biegacza mogą być efektem przeforsowania stawu lub słabych mięśni, a niekiedy mogą również wiązać się z nieprawidłowościami w obrębie kości stóp czy nóg.
- Kolana skoczka – kontuzja związana z bólem kolana zlokalizowanym w dolnej części rzepki, w miejscu łączenia z więzadłem. Kolano skoczka, zwane także zapaleniem więzadła rzepki, to często występujący wśród osób aktywnych fizycznie uraz, który początkowo może objawiać się bólem podczas rozpoczynania treningu i po jej zakończeniu, a gdy uszkodzenia są bardziej zaawansowane, ból może również występować podczas wykonywania codziennych czynności jak kucanie, klękanie, wchodzenie po schodach. Na kolana skoczka szczególnie narażone są osoby z obniżoną siłą i wytrzymałością mięśni, a także po przebytych kontuzjach, które bez pełnego wyleczenia urazu powróciły do wykonywania intensywnych ćwiczeń.
Rodzaje bólu kolana
Ból kolana może być bardzo różnorodny. Jego umiejscowienie, typ i czas pojawienia może sygnalizować rozmaite problemy i dolegliwości. Wyróżnić można:
- bolące kolana przy zginaniu, co może być wynikiem urazu, zmian zwyrodnieniowych lub niedoboru mazi stawowej. W przypadku bólu kolana związanego z niedoborem mazi stawowej, dolegliwości bólowej może towarzyszyć również charakterystyczne trzeszczenie, np. podczas kucania,
- ból kolana po długim unieruchomieniu, po nocnym odpoczynku, czy w wyniku siedzenia - z towarzyszącym zesztywnieniem najczęściej pojawia się wśród osób w podeszłym wieku i jest związany ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów,
- ból pod kolanem z przodu może pojawiać się u osób aktywnych fizycznie, ale też wśród osób z nadmierną masą ciała,
- ból z tyłu kolana może być związany ze zwyrodnieniem stawu kolanowego,
- ból kolana po wewnętrznej stronie może sygnalizować zmiany zwyrodnieniowe,
- ból kolana po zewnętrznej stronie może być związany z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Ze względu na istnienie wielu rodzajów bólu i możliwych jego przyczyn, trudno jednoznacznie przypisać konkretne schorzenie do danego rodzaju bólu kolana. Dlatego też, aby zweryfikować przyczynę występujących dolegliwości, warto skonsultować się z lekarzem i przeprowadzić odpowiednie badania, takie jak np. RTG czy USG stawu kolanowego.
Diagnostyka bólu kolana - co robić na bolące kolano?
Jak wyleczyć bolące kolano? Najlepiej w celu ustalenia odpowiedniego postępowania udać się do specjalisty, którym w tym przypadku jest lekarz ortopeda. Jeżeli ból kolan nie ustępuje samoistnie, nasila się, lub towarzyszą mu również inne dolegliwości np. obrzęk czy zaczerwienienie, należy niezwłocznie udać się do lekarza, aby ustalić przyczynę bólu i podjąć odpowiednie leczenie.
Proces diagnostyczny bólu kolan obejmuje zwykle kilka etapów:
- w pierwszej kolejności należy udać się do specjalisty, który przeprowadzi dokładny wywiad,
- następnie lekarz powinien wykonać testy kliniczne, takie jak np. pomiar zakresu ruchomości czy ocena palpacyjna stawu kolanowego,
- w razie konieczności lekarz powinien pogłębić diagnostykę, zlecając odpowiednie badania, np. USG czy RTG stawu kolanowego. Niekiedy konieczne może okazać się również wykonanie zabiegów, takich jak np. artroskopia kolana.
Dobór odpowiedniej metody leczenia również należy do specjalisty. Najczęściej terapię bolącego kolana rozpoczyna się zewnętrznie od stosowania środków przeciwbólowych i chłodzących, takich jak maści, plastry, preparaty przeciwzapalne czy przeciwbólowe. Duże znaczenie podczas leczenia bólu stawu kolanowego ma także odpowiedni dobór ćwiczeń, rehabilitacja i oszczędzanie stawu.
W przypadku poważniejszych kontuzji czy mocno rozwiniętych zmian zapalnych konieczne może być podjęcie bardziej zaawansowanych metod leczenia. Niekiedy preparaty przeciwzapalne mogą być podawane w formie doustnej lub w postaci iniekcji. Wśród metod leczenia bólu stawu kolanowego można wyróżnić także dostawowe wstrzykiwanie kwasu hialuronowego lub kolagenu. Inną opcją jest również wstrzykiwanie do stawu bogatopłytkowego osocza.
W bardziej zaawansowanych zmianach chorobowych i w przypadku niektórych urazów konieczne może być również wykonywanie zabiegów i operacji chirurgicznych.
Bolące kolano - ćwiczenia na ból kolana i rehabilitacja
Korzystnie na zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawę ruchomości stawu kolanowego może oddziaływać odpowiednio dobrana rehabilitacja i ćwiczenia na ból kolana. Dlatego też w zależności od przyczyn bólu i po konsultacji z lekarzem, pomocna może okazać się wizyta u fizjoterapeuty, który dobierze odpowiednie metody terapii bolącego kolana.
Rehabilitacja bolącego kolana najczęściej polega na odpowiednim masażu tkanek miękkich, a także na ćwiczeniach, m.in. terapii manualnej, która może poprawiać pracę stawu kolanowego. Niekiedy pomocne mogą okazać się także inne, dodatkowe metody, takie jak elektroterapia, krioterapia, laseroterapia czy fonoforeza.
Ponadto wsparciem wzmacniającym mięśnie ud i łydek, a jednocześnie odciążającym stawy kolanowe, może okazać się pływanie.
Domowe sposoby na ból kolana
W przypadku niepokojącego bólu kolan warto skonsultować się z lekarzem, aby zbadać, czy występujące dolegliwości bólowe są poważne i wymagają specjalistycznego leczenia. W łagodnych bólach kolan wystarczające mogą okazać się babcine, domowe sposoby na bolące kolana, wśród których można wymienić praktyki takie jak np.:
- odpoczynek i odciążenie bolącego kolana,
- okłady chłodzące,
- kompresy rozgrzewające,
- okłady przygotowane z tartego, świeżego chrzanu,
- kompresy z tłuczonych liści młodej kapusty,
- kompresy z octu jabłkowego,
- kąpiel z dodatkiem soli Epsom, która często wykorzystywana jest w uzdrowiskach i sanatoriach, ponieważ zawiera znaczne ilości magnezu i siarki, czyli pierwiastków, które mogą dobroczynnie wpływać na schorzenia związane z narządem ruchu,
- okłady z wody imbirowej.
Profilaktyka bólu kolan - jak zapobiegać bólom stawu kolanowego? Jak dbać o kondycję stawu kolanowego?
Dobrze znane stwierdzenie "lepiej zapobiegać, niż leczyć" sprawdza się również w przypadku bolącego kolana - nie wszystkim zmianom w obrębie stawu kolanowego można zapobiec, ale wielu można uniknąć poprzez odpowiedni styl życia. Dlatego też warto odpowiednio zmodyfikować codzienne zachowania, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia dolegliwości związanych z bolącym kolanem.
Podstawą profilaktyki stawu kolanowego powinno być utrzymywanie prawidłowej masy ciała, aby nie doprowadzać do zwyrodnienia stawów w wyniku zbyt dużego nacisku. Drugą, niezwykle istotną kwestią jest natomiast wykonywanie umiarkowanej aktywności fizycznej wzmacniającej mięśnie otaczające stawy kolanowe - silne mięśnie mogą odciążać więzadła i pomagać zapobiegać występowaniu bólu kolana. Ponadto wsparciem w utrzymaniu dobrej kondycji kolan może okazać się również odpowiednie wykonywanie codziennych obowiązków - podnoszenie ciężkich przedmiotów bez obciążania stawów kolanowych czy dokładne i powolne wykonywanie skłonów. Warto unikać także przebywania długi czas w jednej pozycji, a wykonując intensywne treningi, zachować umiar, aby nie przeforsować wrażliwych na urazy stawów kolanowych.
W zapobieganiu bólom kolan różnego pochodzenia pomocna może okazać się również suplementacja odpowiednimi preparatami, o potwierdzonym naukowo działaniu, które mogą wykazywać korzystny i łagodzący wpływ na kolana. Do suplementów diety, których stosowanie warto rozważyć, należą związki, takie jak:
- chondroityna,
- glukozamina,
- kolagen,
- kwas hialuronowy,
- MSM,
- kwas bosweliowy.
Bibliografia:
