Kazeina stanowi około 80% wszystkich białek mleka. To właśnie jej mleko zawdzięcza biały kolor i to ze skrzepów kazeiny powstają produkty, takie jak serek wiejski, ser żółty, czy śmietana. Kazeina jest bogatym odżywczo białkiem. Jednocześnie jest też silnym alergenem.
Spis treści
Jak często występuje alergia na kazeinę? Dlaczego po suplementy białkowe z kazeiną sięgają sportowcy? I dlaczego kazeina jako składnik produktu spożywczego to niezbyt dobry znak?
Kazeina - co to jest?
Kazeina jest białkiem mleka, które nadaje mu biały kolor. Należy do białek pełnowartościowych, co oznacza, że zawiera wszystkie aminokwasy niezbędne, których organizm człowieka nie produkuje, i które należy dostarczać wraz z dietą. Kazeina stanowi 80% wszystkich białek w mleku, natomiast pozostałe 20% to białka serwatkowe.
Kazeina może tworzyć skrzepy. To z niej mogą powstawać, np. sery. Podczas tworzenia twarogu strącający się osad to kazeina, a pozostały płyn – serwatka. Serwatka może oddzielać się od kazeiny również w śmietanie czy jogurtach naturalnych. Czasem może być to widoczne w postaci niewielkiej ilości żółtawego płynu na powierzchni kremowej masy.
Często można spotkać się również ze stwierdzeniem "kazeina micelarna". Co to takiego? Kazeina micelarna to najczystsza postać kazeiny, uznawana za wysokiej jakości białko. To odżywka pozbawiona zanieczyszczeń, która wyróżniać się może również niewielką zawartością laktozy.
Gdzie wykorzystuje się kazeinę?
Kazeinę pozyskuje się z pasteryzowanego mleka odtłuszczonego. Niegdyś wykorzystywana była do produkcji kleju i farby kazeinowej. Aktualnie istnieją dwie drogi jej stosowania. Jedną może być produkcja suplementów diety – odżywek białkowych. Drugą – produkcja kazeinianów o szerokim zastosowaniu w przemyśle spożywczym. Związki mogą być używane m.in. jako środki żelujące, emulgujące, wiążące tłuszcz i pieniące. Kazeiniany mogą być stosowane w branży cukierniczej, piekarniczej, czy przetwórstwie mięsnym.
O ile kazeina sama w sobie to wartościowy odżywczo składnik, o tyle żywność przetworzona z dodatkiem kazeiny często charakteryzuje się niską jakością i kiepskim składem, co obecność kazeiny ma zamaskować. Idealnie obrazuje to wykorzystanie kazeiny w przemyśle mięsnym, gdzie można nią zastąpić nawet 30% mięsa w składzie wyrobu bez pogarszania jego smaku i tekstury. Bez wątpienia to zaleta dla producenta, bo pozwala zredukować koszty. Ale dla konsumenta? Wątpliwe, aby ktokolwiek kupował wędlinę dla wysokiej zawartości białek mleka.
Nietolerancja kazeiny
Alergia na kazeinę i pozostałe białka mleka jest bardzo powszechna wśród małych dzieci. Szacuje się, że dotyczy aż 8% dzieci do 3. roku życia. Mleko krowie jest w zasadzie pierwszym alergennym produktem wprowadzanym do diety dziecka w okresie, kiedy układ odpornościowy jest jeszcze niedojrzały, stąd tak duży odsetek reakcji alergicznych. Mleko kobiece nie zawiera odpowiednika zwierzęcej αS1-kazeiny, co może być główną przyczyną wysokiej alergenności tego białka i rozwoju alergii na mleko krowie. Ponadto kazeina jest bardzo stabilna termicznie i nie ulega rozpadowi w wysokiej temperaturze. Dlatego gotowanie mleka nie pomaga zmniejszać reakcji alergicznej na kazeinę.
Kazeina - gdzie występuje?
U większości dzieci alergia na mleko przemija samoistnie między 2. a 5. rokiem życia wraz ze zwiększeniem tolerancji i dojrzewaniem układu immunologicznego. Do tego czasu jednak trzeba obserwować reakcje organizmu dziecka po zjedzeniu mleka i produktów mlecznych, ale także innych produktów zawierających kazeinę, gdyż objawy nietolerancji tego białka mogą pojawiać się nawet po spożyciu bardzo niewielkich jego ilości.
- Kazeina jest obecna w mleku i jego wszystkich przetworach (serach, jogurtach, maśle, puddingach, deserach mlecznych, lodach).
- Może występować także w czekoladzie czy różnego rodzaju słodyczach.
- Może być również dodatkiem wykorzystywanym w produkcji chipsów, przetworów mięsnych, sosów w proszku, dań gotowych, ciast i kremów w proszku oraz innej żywności przetworzonej, a nawet chleba!
Dlatego, mając w domu dziecko uczulone na kazeinę, robiąc zakupy spożywcze, trzeba zawsze czytać etykiety i sprawdzać listy składników produktów.
Nietolerancja kazeiny - objawy
Reakcja alergiczna na kazeinę może być bardzo silna i może występować od kilku minut do godziny po spożyciu produktu zawierającego kazeinę. Najmłodsze dzieci uczulone na kazeinę mogą być niespokojne, płaczliwe i mogą rosnąć wolniej niż ich rówieśnicy. Wśród osób dorosłych problem może być mniej poważny, jednak również może wiązać się z występowaniem nieprzyjemnych dolegliwości. Nietolerancja kazeiny może objawiać się zarówno reakcjami ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, wzdęcia, ból brzucha, biegunka, zaparcia), układu oddechowego (kaszel, katar, kichanie, problemy z oddychaniem), jak i objawami na skórze (wysypka, pokrzywka, świąd). W rzadkich przypadkach alergia na kazeinę może doprowadzić do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.
Kazeina w odżywkach dla sportowców
Kazeina, tak jak i serwatka, jest bardzo popularnym białkowym suplementem diety. Występuje zwykle w postaci kazeiny micelarnej. Przez Australijski Instytut Sportu została zakwalifikowana do suplementów kategorii A, czyli grupy preparatów o naukowo potwierdzonej skuteczności. Najczęściej suplementy na bazie kazeiny wykorzystywane są w celu uzupełnienia dziennego zapotrzebowania organizmu na białko.
Co takiego odróżnia jednak kazeinę od białek serwatkowych? Kazeina należy do białek wolno trawionych. Jej trawienie i wchłanianie zachodzi dwa razy wolniej niż białek serwatkowych. Dlaczego tak się dzieje? W kwaśnym środowisku żołądka kazeina może tworzyć żelowe skrzepy, do których wnętrza ciężko dostać się enzymom trawiennym. Stąd proces trawienia kazeiny zachodzi powoli.
Odżywki zawierające kazeinę włączone do posiłków okołotreningowych mogą być tak samo skuteczne w promowaniu budowania masy mięśniowej jak odżywki na bazie serwatki. Czy jest zatem jakaś różnica między białkiem kazeinowym a serwatkowym?
- Kazeina może zmniejszać uczucie głodu i przedłużać sytość po wypiciu koktajlu.
- Kazeina może być dużo lepszym wyborem na przekąskę przed snem. Dzięki powolnemu trawieniu aminokwasy mogą być z niej stopniowo uwalniane przez całą noc, co przez wiele godzin może stymulować regenerację i wzrost mięśni podczas snu. Efekt ten jest wyraźnie lepszy niż dla serwatki.
- Kazeina może zawierać mniej leucyny – jednego z aminokwasów rozgałęzionych (BCAA), które mają kluczowe znaczenie dla wzrostu mięśni. Z badań nie wynika jednak, żeby w dłuższej perspektywie miało to istotny wpływ na efekt wzrostu masy mięśniowej po spożyciu obu białek.
Kazeina – znaczenie dla zdrowia człowieka
Rzadko mówi się o kazeinie w kontekście związku chemicznego o korzystnym wpływie na zdrowie. Okazuje się jednak, że kazeina nie jest wyłącznie źródłem aminokwasów dla organizmu i budulcem innych białek, w tym mięśni. Wstępne badania naukowe pokazują, że kazeina:
- może zawierać bioaktywny peptyd, który może obniżać ciśnienie krwi z taką samą skutecznością jak popularne leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym;
- może wykazywać działanie antybakteryjne;
- może stymulować działanie układu odpornościowego;
- może obniżać poziom trójglicerydów we krwi;
- może wykazywać właściwości antyoksydacyjne poprzez redukowanie wolnych rodników tlenowych;
- zawarta w produktach spożywczych dodanych do diety może ułatwiać odchudzanie.
Jak stosować kazeinę?
Kazeina micelarna występuje zwykle w postaci proszku. Najłatwiej wymieszać ją więc z wodą, mlekiem lub dodać do koktajlu i spożywać jako napój. Warto jednak wiedzieć, że kazeina z trudem miesza się z wodą, tworzy grudki i żeluje. Samo mieszanie w szejkerze może nie wystarczyć, aby uzyskać gładki, jednolity koktajl. Najlepiej kazeinę w proszku zmiksować z płynem (i dodatkowo np. z owocami czy masłem orzechowym) w blenderze.
Ilość kazeiny należy dostosować do własnych potrzeb. Najczęściej zaleca się 20-40 g białka w posiłkach okołotreningowych i jako przekąskę przed snem. Taką porcję kazeiny należy wymieszać z co najmniej szklanką płynu (250 ml). Inaczej uzyskany napój może być zbyt gęsty i nieprzyjemny do picia.
Kto powinien spożywać kazeinę?
Kazeina w formie suplementu diety może być wsparciem wśród osób prowadzących aktywny tryb życia. Ponieważ często zwana jest "białkiem na dobranoc", nie powinna być stosowana tuż po zakończeniu treningu, lecz na noc, tuż przed snem. Nocna suplementacja może zahamować rozpad masy mięśniowej i wspierać syntezę białek mięśniowych oraz potreningową regenerację.
Stosowanie kazeiny mogą rozważyć także sportowcy, którym zależy na redukcji masy ciała. Kazeina może zapewnić wielogodzinne uczucie sytości i może wpływać na przyspieszenie metabolizmu.
Kazeina - przeciwwskazania
Kazeina może przyczynić się do występowania niepożądanych dolegliwości wśród osób, które borykają się z alergią na ten składnik. Dlatego też osoby, u których stwierdzono alergię na kazeinę, powinny wyeliminować z diety produkty z jej udziałem, zastępując je odpowiednikami, które nie będą negatywnie oddziaływać na organizm. Osoby, które po spożyciu produktów bogatych w kazeinę zaobserwują występowanie niepożądanych dolegliwości np. nudności, biegunek, zaparć czy bóle żołądka, powinny rozważyć wykonanie badania na alergię na kazeinę.
Warto również wiedzieć, iż kazeinę z codziennego jadłospisu powinny wyeliminować osoby cierpiące na chorobę Hashimoto, gdyż kazeina może pobudzać układ immunologiczny do produkcji przeciwciał, co nie jest wskazane wśród osób z Hashimoto i może dodatkowo obciążać organizm. Szczególną ostrożność powinni zachować także diabetycy i osoby cierpiące na reumatoidalne zapalenie stawów, gdyż kazeina może nasilać objawy choroby.
Nasze bestsellery
Bibliografia:
- https://lipidworld.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12944-019-0969-8
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25926415/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26491119/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34070862/
Data ostatniej aktualizacji: 14.02.2022
