Łopian - chwast czy roślina o prozdrowotnych właściwościach?

Łopian to roślina z rodziny astrowatych, która od wieków wykorzystywana jest w medycynie naturalnej. Ziele może wykazywać szereg prozdrowotnych właściwości, pozytywnie oddziałując m.in. na włosy, cerę czy układ trawienny. Łopian jest rozpowszechniony na całym świecie - w krajach azjatyckich wykorzystywany jest jako składnik sałatek, z kolei w Polsce uznawany jest za pospolity chwast. Jak wygląda łopian? Jakie właściwości wykazuje roślina? Jak przygotować napar z korzenia łopianu?

Co to jest łopian?

Łopian większy (Arctium lappa L.) to roślina z rodziny astrowatych, która naturalnie występuje na terenie Europy, choć spotkać ją można również w północno-zachodniej Afryce i w niektórych regionach Azji. To popularna w Polsce zielna roślina dwuletnia, która szeroko się rozrasta. Łopian kwitnie latem, dlatego też w lipcu i sierpniu na roślinie pojawiają się rurkowate, obupłciowe kwiaty, które są zebrane w koszyczki o różowej lub fioletowej barwie. Łodyga rośliny może osiągać nawet dwa metry wysokości, a na niej występują ułożone w rozetę liście, które mają sercowaty kształt i od spodu pokryte są delikatnym meszkiem. Palmowy korzeń łopianu jest natomiast gruby i mięsisty, ma nieprzyjemny zapach i dość słodki smak. Z kolei owoce ziela, często określane mianem "dziada" lub "rzepu", stanowią suche, jednonasienne niełupki niewielkich rozmiarów, które łatwo przyczepiają się do zwierzęcej sierści, a także do powierzchni ubrań, i w ten sposób są rozsiewane.

Łopian stanowi roślinę dość dużych rozmiarów, która szybko się rozrasta i nie ma specjalnych wymagań glebowych, choć najlepiej czuje się w nasłonecznionych miejscach na podłożu zasobnym w azot. Z tego względu na niektórych terenach uznawana jest za pospolity chwast - ziele łopianu można spotkać przy drogach, czy na żwirowym podłożu.

Składniki aktywne obecne w łopianie

Łopian to roślina wykazująca szereg prozdrowotnych właściwości. Za surowiec zielarski, wykorzystywany w medycynie ludowej, a także w kosmetyce i suplementach diety, uznaje się przede wszystkim korzeń łopianu, który stanowi źródło cennych składników. W roślinie można znaleźć substancje, takie jak:

• związki poliacetylenowe,
• seskwiterpeny,
• inulina,
• flawonoidy,
• garbniki,
• olejki eteryczne,
• błonnik pokarmowy,
• składniki mineralne, m.in. cynk,
• witaminy, m.in. witaminę C,
• śluz,
• lignany.

Właściwości łopianu większego

Korzeń łopianu zawiera wiele cennych związków, m.in. lignany, którym przypisuje się prozdrowotne właściwości. Zgodnie z wynikami badań naukowych, łopian może działać przeciwzapalnie, hamując powstawanie w organizmie związków odpowiedzialnych za reakcję zapalną. Ponadto roślina może stymulować wzrost mikroorganizmów probiotycznych, co może pozytywnie oddziaływać na pracę ludzkiego organizmu i m.in. przyczyniać się do zwiększenia wchłaniania wapnia i magnezu w ustroju. Dodatkowo ziele rośliny może wykazywać właściwości przeciwgrzybiczne i potencjał antyoksydacyjny, a tym samym może neutralizować wolne rodniki oraz reaktywne formy tlenu i przyczyniać się do zmniejszenia stresu oksydacyjnego.

Wyniki analiz informują także, iż łopian może działać przeciwhiperglikemicznie, przyczyniając się do zmniejszenia poziomu glikemii na czczo. Ekstrakt z liści łopianu może też hamować aktywność α-amylazy i α-glukozydazy, a w konsekwencji może wpływać na trawienie skrobi, i dzięki zawartości inuliny oraz kwasu arktygenowego może wykazywać właściwości przeciwcukrzycowe.

Korzeń łopianu większego może oddziaływać również na metabolizm lipidów, hamując lipogenezę. Roślina może też łagodzić dolegliwości związane z układem pokarmowym, wspomagając wydzielanie enzymów trawiennych, a także sprzyjając regeneracji błony śluzowej żołądka w związku z jego uszkodzeniami, wynikającymi m.in. z przewlekłych wrzodów żołądka. Ekstrakt z korzenia ziela może również przyczyniać się do zmniejszenia objętości i kwasowości wydzielania żołądkowego, a także może zapobiegać obniżaniu poziomu glutationu.

Co więcej, roślina może działać przeciwkaszlowo i hepatoprotekcyjnie, m.in. chroniąc wątrobę przed uszkodzeniami związanymi z wysoką zawartością metali ciężkich, takich jak kadm. Wstępne dane dotyczące korzenia łopianu sugerują natomiast, iż ziele może wykazywać właściwości przeciwalergiczne, m.in. poprzez wpływ na zmniejszenie wydzielania histaminy, a dodatkowo łopian większy może wzmagać wydzielanie moczu i zwiększać potliwość, ułatwiając tym samym oczyszczanie organizmu.

Zastosowanie łopianu

Łopian większy wykorzystywany jest najczęściej w postaci odwaru lub naparu z korzenia rośliny, który przeznaczony jest bezpośrednio do picia, jednak można spotkać się również z wyciągami z korzenia łopianu, olejami zawierającymi ekstrakt z liści ziela, a także z łopianem w formie olejów, soków, syropów czy kremów.

Łopian znalazł zastosowanie w kosmetyce - roślina może wspierać redukcję łojotokowych czy grzybiczych dolegliwości skórnych. Co więcej, może zmniejszać suchość skóry, minimalizować owrzodzenia, trądzik czy świąd skóry. Łopian również może wzmacniać cebulki włosów i zwiększać grubość włosów, ograniczając tym samym ich wypadanie.

Ze względu na przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze właściwości, ziele łopianu większego wykorzystywane jest również jako środek zwiększający odporność organizmu, a także jako wsparcie w infekcjach jamy ustnej i dziąseł.

Z kolei w krajach azjatyckich, surowy korzeń łopianu stosowany jest nie tylko jako specyfik na różnego rodzaju dolegliwości, ale także jako środek spożywczy - roślina używana jest jako herbata, a także jako składnik zup czy sałatek.

Jak przygotować odwar i napar z łopianu większego?

Na rynku najczęściej dostępny jest rozdrobniony korzeń łopianu większego, który został poddany procesowi suszenia. Z takiego produktu natomiast bez trudu można stworzyć odwar lub napar, zawierający wiele cennych składników.

Aby przygotować napar, należy łyżeczkę suszonego korzenia łopianu zalać szklanką wrzącej wody i pozostawić na 20 minut. Następnie napój należy przecedzić i wypić. Przygotowanie odwaru nieznacznie różni się od procesu tworzenia naparu - łyżeczkę suszonego korzenia łopianu należy zalać szklanką wrzącej wody, a następnie gotować przez 5 minut. W dalszej kolejności należy odstawić płyn na 15 minut i przecedzić.

Ciekawą alternatywą dla naparu i odwaru z rośliny może być również sok z korzenia łopianu, a także suplementy diety, zawierające ekstrakt z korzenia ziela.

Łopian - skutki uboczne i przeciwwskazania

Łopian większy to ziele, które naturalnie występuje w przyrodzie i uznawane jest za bezpieczną roślinę. Stosowanie produktów zawierających Arctium lappa nie powinno przyczynić się więc do występowania skutków ubocznych. Ostrożność podczas wykorzystywania preparatów z korzeniem łopianu powinny zachować jednak osoby uczulone na rośliny z rodziny astrowatych, które mogą wyróżniać się wyższym prawdopodobieństwem alergii na białka zawarte w roślinie. Ponadto osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe lub przeciwcukrzycowe powinny skonsultować się z lekarzem prowadzącym przed rozpoczęciem przyjmowania produktów z łopianem, ponieważ roślina może nasilać działanie stosowanych medykamentów.

Nasze bestsellery

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33641945/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20981575/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35873376/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36198078/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36516694/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29023056/
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23036453/