Maca to roślina pochodząca z górskich obszarów Peru, która znana i wykorzystywana jest od tysięcy lat. Zwana jest "peruwiańskim żeń szeniem", choć wyglądem bardziej przypomina rzodkiewkę. Jadalną częścią rośliny oraz surowcem o wielu cennych właściwościach jest natomiast jej korzeń.
Spis treści
Maca może pozytywnie wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego, a także na aktywność seksualną. Jakie jeszcze właściwości może wykazywać korzeń maca? Jak go stosować i w jakich dawkach?
Co to jest maca?
Maca (Lepidium meyenii), znana także jako pieprzyca peruwiańska lub peruwiański żeń-szeń, to warzywo korzeniowe (krzyżowe) należące do rodziny kapustowatych. Roślina uprawiana jest w sposób okopowy, a wyglądem przypomina rzepę lub rzodkiewkę - ma okrągłe, bulwiaste korzenie o różnorodnej barwie - od żółtej, przez czerwoną, aż po czarną. Nad ziemią widoczne są natomiast promieniście wyrastające z korzenia zielone liście rośliny. Na szczytach pędów macy mogą wyrastać z kolei niewielkie, białe kwiaty, które po zapyleniu przekształcają się w drobne owoce. W smaku maca również jest wyjątkowa - w korzeniu rośliny można wyczuć delikatnie pikantny aromat połączony z ziemistą, orzechową nutą. Zapach warzywa przypomina natomiast toffi.
Maca naturalnie porasta trudno dostępne wyżyny i tereny górskie - spotkać można ją w Peru, Boliwii, Paragwaju i Argentynie. Roślina występuje głównie w Andach na wysokości ok. 4000 m n.p.m. Bez problemu adaptuje się do specyficznych warunków - maca rośnie na dużych wysokościach, w rejonach silnego nasłonecznienia, wiatru i dużych różnic temperatur.
W Ameryce Południowej maca jest składnikiem diety spożywanym powszechnie od tysięcy lat. Rdzenni Peruwiańczycy, korzystając z rośliny, wierzyli, że wykazuje ona magiczne moce. Macę uznawano za klucz do długowieczności, a także środek sprzyjający płodności i zdrowiu.
Za części jadalne oraz wykorzystywane jako prozdrowotny surowiec uznaje się korzeń rośliny, oraz hipokotyl, czyli najniższą część łodygi. Uważa się, iż na surowo warzywo może być szkodliwe, dlatego też w Peru korzeń maca spożywany jest po ususzeniu, a następnie namoczeniu i ugotowaniu, a także jako pieczone warzywo lub w postaci fermentowanego napoju „maca chicha”.
Dziś korzeń maca ze względu na bogactwo wartości odżywczych i możliwy pozytywny wpływ na organizm człowieka, znany jest na niemal całym świecie. Roślina uznawana jest za adaptogen, czyli substancję, która może zwiększać tolerancję na stres oraz korzystnie oddziaływać na pamięć, koncentrację i wytrzymałość psychiczną, szczególnie w sytuacjach obniżonej wydajności.
Polecane produkty z korzeniem maca
Korzeń maca – składniki aktywne
Korzeń maca doceniany jest ze względu na liczne substancje bioaktywne. Roślina wyróżnia się wysoką gęstością odżywczą, co sprawia, że zaliczana jest do superfoods.
Maca to źródło składników, takich jak błonnik pokarmowy, a także aminokwasy egzogenne. W korzeniu warzywa można znaleźć również kwas asparaginowy czy kwas glutaminowy, czyli związki niezwykle istotne dla prawidłowej pracy układu nerwowego. Co więcej, roślina zawiera wiele składników mineralnych, takich jak wapń, żelazo, sód, miedź czy cynk, a także witaminy z grupy B czy witaminę C. Wśród substancji biologicznie czynnych obecnych w roślinie warto wymienić także:
- przeciwutleniacze – flawonoidy i antocyjany,
- garbniki,
- saponiny,
- prostaglandyny,
- alkaloidy,
- sterole – β-sitosterol, kampesterol, stygmasterol,
- amidy nienasyconych kwasów tłuszczowych,
- glukozylany.
Korzeń maca - właściwości i działanie
Korzeń maca to składnik wykorzystywany od wielu tysięcy lat przez ludność zamieszkującą Andy, który zyskuje coraz większą popularność również w innych rejonach świata.
Maca uznawana jest za adaptogen, czyli roślinę, która może pozytywnie oddziaływać na wytrzymałość psychiczną i wzmacniać odporność organizmu na stres i działanie czynników stresogennych, jednocześnie przywracają homeostazę organizmu. Jakie jeszcze właściwości może wykazywać korzeń maca? Kiedy może być pomocny?
Maca a właściwości antyoksydacyjne
Korzeń maca to bogactwo substancji o charakterze antyoksydacyjnym. Dzięki obecności przeciwutleniaczy roślina może neutralizować wolne rodniki i niwelować reaktywne formy tlenu, a także może zmniejszać stres oksydacyjny w ustroju i jego negatywne skutki oraz opóźniać procesy starzenia.
Maca a płodność i funkcje seksualne
Korzeń maca określany jest mianem peruwiańskiego żeń-szenia ze względu na właściwości wspierające funkcje seksualne.
Maca może pozytywnie wpływać na zdolności seksualne, zwiększać ochotę na współżycie oraz poprawiać popęd seksualny, nie przyczyniając się jednocześnie do zmiany poziomu testosteronu czy estradiolu w surowicy krwi. Dodatkowo sproszkowany korzeń maca może być pomocny w łagodnych zaburzeniach erekcji i w sposób naturalny może zwiększać libido, zarówno wśród mężczyzn, jak i wśród kobiet.
Korzeń maca może również korzystnie oddziaływać na jakość nasienia, zwiększając ilość i ruchliwość plemników, co może być związane z występowaniem w roślinie alkaloidów oraz pełnowartościowego białka bogatego w aminokwasy, m.in. w argininę, której pozytywne działanie na jakość spermy zostało potwierdzone licznymi badaniami.
Sproszkowany korzeń maca może pozytywnie wpływać także na płodność kobiet, przyczyniając się do zwiększenia stężenia hormonów przysadki mózgowej w fazie folikularnej (LH i FSH). Tym samym stosowanie korzenia rośliny może wykazywać korzystny wpływ na proces owulacji oraz pozytywnie oddziaływać na funkcjonowanie osi przysadka mózgowa-gonady.
Korzeń maca a menopauza
Korzeń maca, dzięki zawartości fitosteroli i innych substancji aktywnych, może łagodzić dolegliwości związane z menopauzą. Związki obecne w roślinie mogą wspomagać funkcjonowanie podwzgórza i przysadki mózgowej, przyczyniając się do poprawy pracy gruczołów dokrewnych.
Wśród kobiet w okresie menopauzy przyjmujących korzeń maca zaobserwowano, iż surowiec i zawarte w nim związki może wpływać na równowagę hormonalną (FSH, estradiol czy progesteron), a także na wzrost wydzielania estrogenu, jednocześnie zmniejszając dyskomfort i skutki menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, wahania nastroju, czy brak energii.
Dodatkowo korzeń maca może wykazywać korzystny wpływ na układ kostny, przyczyniając się do zwiększenia gęstości kości, dzięki czemu może zmniejszać ryzyko rozwoju osteoporozy, na które kobiety w okresie menopauzalnym są szczególnie narażone. Ekstrakt z rośliny może również działać uspokajająco, obniżając poziom kortyzolu w organizmie.
Zgodnie z wynikami badań, spożywanie korzenia maca przez kobiety w okresie menopauzy może powodować zmniejszenie zarówno fizjologicznych, jak i emocjonalnych objawów wynikających z okołomenopauzalnych zmian hormonalnych.
Korzeń maca a układ nerwowy, stres i nastrój
Podobnie jak inne adaptogeny, maca prawdopodobnie oddziałuje na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza i jednocześnie wpływa na wydzielanie mediatorów stresu.
Maca może zwiększać odporność na stres, a także przyczyniać się do zmniejszenia uczucia niepokoju. Dodatkowo roślina może poprawiać nastrój wśród osób borykających się z brakiem motywacji, lękiem czy obniżonym samopoczuciem.
Korzeń maca może wykazywać również neuroprotekcyjne właściwości, pozytywnie wpływając na pamięć, skupienie czy zdolność uczenia. Potrzeba jednak dalszych badań, aby potwierdzić korzystny wpływ pieprzycy peruwiańskiej na funkcje poznawcze.
Korzeń maca a tarczyca
Korzeń maca, jak i inne rośliny z rodziny kapustowatych, może negatywnie wpływać na pracę tarczycy, ze względu na zawartość substancji, takich jak glukozynolany, które mogą hamować wychwyt jodu przez tarczycę i przyczyniać się do powstawania wola, co jest szczególnie niewskazane wśród osób cierpiących na niedoczynność tarczycy.
Jednocześnie korzeń maca to surowiec bogaty w jod, co sprawia, że nie jest rekomendowany wśród osób z nadczynnością tarczycy. Ze względu na znaczną zawartość pierwiastka mógłby natomiast wspierać organizmy osób z niedoczynnością tarczycy. Dlatego też ostateczna decyzja, czy korzeń maca może być stosowany w chorobach tarczycy czy też nie, powinna zależeć od stosowanej dawki i indywidualnych predyspozycji organizmu i być skonsultowana z lekarzem.
Inne, potencjalne właściwości prozdrowotne korzenia maca
Korzeń maca zyskuje coraz większą popularność. Tym samym surowiec stanowi element coraz większej liczby badań naukowych. Oprócz wymienionych wyżej właściwości peruwiański żeń-szeń może również:
- przyczyniać się do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi,
- łagodzić objawy i częstotliwość występowania przewlekłej choroby wysokogórskiej,
- obniżać poziom glukozy we krwi,
- działać ochronnie na skórę,
- wspomagać proces odchudzania,
- wzmacniać odporność organizmu,
- działać energetyzująco i zwiększać wytrzymałość i wydolność organizmu.
Korzeń maca w postaci suplementów diety
Korzeń maca najczęściej występuje w formie suplementu diety - jako sproszkowany korzeń, jako Maca tabletki lub Maca kapsułki zawierające ekstrakt z rośliny.
Korzeń maca może mieć różne stężenie związków biologicznie czynnych, co może być związane z warunkami uprawy, a także przechowywania i przygotowania. Która maca jest zatem najlepsza? Ta, która wyróżnia się największą, standaryzowaną i zdefiniowaną ilością ekstraktu z korzenia rośliny, gdyż dzięki temu wiadomo, jaka ilość substancji aktywnych znajduje się rzeczywiście w preparacie.
Gdzie kupić korzeń maca w proszku? Produkt dostępny jest w sklepach z tzw. zdrową żywnością oraz w sklepach zielarskich, a także w ofercie producentów suplementów diety. Sproszkowany korzeń maca może mieć różną barwę - najczęściej wyróżnia się żółtym, czerwonym lub czarnym kolorem, co wynika z różnorodności odmian warzywa.
Korzeń maca - jak stosować?
Ze względu na ziemisty, orzechowy i lekko pikantny smak, sproszkowana maca może stanowić składnik owsianek, musli czy koktajli. Produkt dobrze sprawdzi się również jako dodatek do sałatek, sosów czy deserów.
Ponieważ nie dla każdego smak warzywa jest akceptowalny, warto wiedzieć, iż żółta maca wyróżnia się łagodniejszym aromatem niż odmiana czarna czy fioletowa.
Jak dawkować korzeń maca? Rekomenduje się, aby każdego dnia dostarczać do organizmu od 1 do 3 g sproszkowanego warzywa, rozpoczynając od niższych wartości. Używając sproszkowanej formy korzenia maca, warto pamiętać, aby dodawać go do gotowych dań, unikając obróbki termicznej - wówczas produkt zachowa wszystkie cenne wartości odżywcze.
Korzeń maca - skutki uboczne i przeciwwskazania
Zgodnie z dotychczas przeprowadzonymi badaniami naukowymi nie stwierdzono szkodliwego wpływu korzenia maca na organizm człowieka. Dlatego też roślinę uznaje się za bezpieczną.
Maca spożywana w nadmiernych ilościach może jednak podobnie jak inne warzywa krzyżowe, przyczynić się do występowania wzdęć i innych dolegliwości związanych z pracą układu pokarmowego, co może wynikać z dużych ilości błonnika pokarmowego obecnych w roślinie.
Szczególną ostrożność, sięgając po korzeń maca, powinny zachować osoby cierpiące na choroby tarczycy, a także przyjmujące leki hormonalne i przeciwzakrzepowe.
Bibliografia:
