Strzelanie w stawach to zjawisko które, choć najczęściej dotyczy osób starszych, może wystąpić u każdego, niezależnie od wieku czy kondycji fizycznej. Etiologia strzelających stawów może być różna - zjawisko może wynikać z siedzącego trybu życia i braku aktywności fizycznej, ale również może zwiastować poważne choroby reumatologiczne i zwyrodnieniowe, dlatego nie należy lekceważyć charakterystycznego dźwięku, pojawiającego się podczas ruchu. Co oznaczają trzaski w stawach i jakie są przyczyny strzelania? Jak zapobiegać strzykaniu stawów i czy przeskakiwanie w stawach jest niebezpieczne?
Budowa stawów i ich znaczenie w organizmie człowieka
Stawy są częścią aparatu ruchu w organizmie człowieka. Stanowią ruchome połączenia maziowe, znajdujące się między kośćmi, które umożliwiają im poruszanie się względem siebie. Jednocześnie stawy odpowiadają za utrzymanie prawidłowej postawy ciała i wykonywanie prostych ruchów, a co więcej, stanowią podporę dla mięśni.
Każdy staw składa się z kilku istotnych elementów, takich jak:
- powierzchnia stawowa - w której można wyróżnić wypukłą główkę i wklęsłą panewkę,
- torebka stawowa, która stabilizuje cały staw,
- jama stawowa - obszar pomiędzy kośćmi,
- błona maziowa - wewnętrzna warstwa torebki stawowej, która odpowiada za wytwarzanie mazi stawowej.
Sprawność poszczególnych części stawu gwarantuje prawidłową pracę całej struktury. Poszczególne stawy różnią się między sobą ruchomością i budową, jednak wszystkie są niezbędne do właściwego funkcjonowania aparatu ruchu i pełnej sprawności ruchowej.
Co oznacza strzelanie w stawach?
Strzelające stawy to przypadłość, która dotyczy wielu osób, nie tylko seniorów. Najczęściej strzelanie stawów można zaobserwować w obrębie konkretnego stawu, wykonując ruch po dłuższym unieruchomieniu, np. wstając rano z łóżka, a także podczas uprawiania aktywności fizycznej. Do strzelania w stawach może dojść również w trakcie wykonywania gwałtownego ruchu, np. kucania czy schylania.
Strzelanie stawów często określa się mianem trzaskania, chrupania czy przeskakiwania. W niektórych przypadkach jest zjawiskiem fizjologicznym, jednak charakterystycznych odgłosów w stawach nie należy bagatelizować. Gdy dochodzi do ich nasilenia i pojawienia się dodatkowych objawów, takich jak np. dolegliwości bólowe czy stan zapalny, należy skonsultować się ze specjalistą, gdyż może to świadczyć o dysfunkcji stawów lub rozwoju choroby, takiej jak np. reumatoidalne zapalenie stawów.
Jakie stawy strzelają najczęściej?
Najczęściej można zaobserwować strzelające stawy kolanowe. Często również na skutek konfliktu tkanek miękkich z wyrastającymi elementami kostnymi może dochodzić do strzelania w stawie biodrowym. Przeciążenia mechaniczne mogą natomiast skutkować zaburzeniem biomechaniki ruchu łopatki, co może nasilać trzaski w obrębie jej struktury, które często określane są mianem zespołu trzaskającej łopatki.
Strzelanie w stawach - przyczyny
Strzelające stawy mogą mieć wiele przyczyn. Mogą być na przykład zjawiskiem fizjologicznym, które nazywane jest kawitacją. Kawitacja występuje wówczas, gdy w wyniku zmiany położenia powierzchni stawowej dojdzie do gwałtownej zmiany ciśnienia płynu, który wypełnia jamę stawową. Wówczas w mazi wypełniającej jamę stawu mogą pojawić się bąbelki, czyli pęcherzyki gazowe, a podczas ich pękania, w wyniku powrotu ciśnienia śródstawowego do pierwotnego stanu, można usłyszeć charakterystyczny dźwięk, zwany strzykaniem stawów.
Strzelanie stawów może być również efektem zwyrodnienia, a także niskiego poziomu nawodnienia organizmu - zbyt niska podaż wody sprawia, że organizm kieruje dostarczane płyny tam, gdzie są najbardziej potrzebne, czyli do serca i mózgu. Wówczas może dojść do niedoboru wody w stawach, co może skutkować wzmożonym tarciem, a w efekcie może powodować strzykanie w obrębie ich struktury.
Do etiologii strzykających stawów można zaliczyć również uwarunkowania genetyczne, m.in. luźniejszą budowę połączeń kości, co skutkuje charakterystycznym odgłosem podczas wykonywania gwałtownych ruchów, a także niedobór cennych makroskładników, witamin i składników mineralnych, takich jak wapń, białko, kwasy omega-3, witaminy z grupy B czy witamina C, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania chrząstki stawowej i całej struktury stawów. Niedobór tych składników odżywczych może przyczyniać się do zmniejszenia zdolności regeneracyjnych mazi i chrząstki stawowej, i powodować dysfunkcje w obrębie stawów.
Strzykające stawy mogą być również konsekwencją zbyt niskiej aktywności fizycznej - brak ruchu może prowadzić do obniżenia ruchomości stawów, a tym samym może zwiększać częstotliwość występowania charakterystycznych trzasków w ich strukturze. Wśród przyczyn strzelających stawów warto wymienić także nadmierną masę ciała. Nadwaga i otyłość powodują przeciążenie układu ruchu, a tym samym mogą przyczyniać się do występowania innych dolegliwości bólowych, charakterystycznych trzasków i zwiększać ryzyko rozwoju chorób aparatu stawowego.
Strzykanie w stawach może wynikać także z rozmiękczenia chrząstki stawowej, czyli chondromalacji, która skutkuje zmianami w budowie struktury. Chrząstka stawowa staje się wówczas cieńsza, a na jej powierzchni mogą pojawiać się drobne szczeliny, które nasilają strzelanie stawów. Gdy strzykaniu stawów towarzyszy również ból i zaczerwienienie oraz dochodzi do ograniczenia ruchomości stawów, należy skonsultować się z lekarzem, gdyż może to świadczyć o rozwoju chorób w obrębie struktury, takich jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, czyli schorzenie o podłożu autoimmunologicznym, które wymaga odpowiedniego postępowania i terapii. Trzaskanie w stawach i ból towarzyszący charakterystycznemu dźwiękowi może być związany również z uszkodzeniem łąkotki czy więzadeł, a także z przeskokiem ścięgna czy dysfunkcją stawu rzepkowo-udowego lub przerośnięciem fałd błony maziowej.
Strzelanie w stawach u dzieci
Strzelanie stawów można też często zaobserwować wśród dzieci. Z czego wynika trzaskanie stawów u młodych organizmów? Najczęściej jest efektem zmian hormonalnych związanych z procesem intensywnego wzrostu dziecka. Wówczas może dochodzić do zbyt dużej relaksacji więzadeł, co może skutkować bezbolesnym strzykaniem, które jednak nie ogranicza ruchomości i aktywności dziecka, i zwykle ustępuje samoistnie.
Co więcej, strzelanie w stawach dzieci i niemowląt, podobnie jak wśród osób dorosłych, może być również spowodowane przez zjawisko kawitacji.
Czy strzelanie w stawach jest szkodliwe lub niebezpieczne?
Strzelanie w stawach może być efektem fizjologicznym, co nie jest powodem do niepokoju. Jeśli jednak trzaskanie nasila się lub towarzyszą mu inne objawy, warto skonsultować się z lekarzem w celu zweryfikowania przyczyny dolegliwości i podjęcia ewentualnego, koniecznego leczenia.
Jeśli oprócz charakterystycznych odgłosów pojawia się obrzęk, zaczerwienienie, ból lub ograniczenie ruchomości, natychmiast należy udać się do specjalisty - strzelające kości mogą wskazywać wówczas na rozwój choroby o podłożu reumatycznym. Nie należy bagatelizować również tzw. sztywności porannej, która wiąże się z ograniczeniem ruchomości stawów po przebudzeniu i uniemożliwia wykonywanie płynnych ruchów. Wskazaniem do konsultacji lekarskiej powinien być również ból w stawie kolanowym, skokowym lub w kostce podczas chodzenia, a także wszelkiego rodzaju deformacje i wyrośla kostne.
Strzelanie w stawach - diagnostyka
Jednoznaczne samodzielne zweryfikowanie, jaki jest powód strzelania w stawach, bywa trudne, a często wręcz niemożliwe. Wówczas najlepszym rozwiązaniem wydaje się więc konsultacja ze specjalistą - ortopedą lub reumatologiem.
Lekarz powinien przeprowadzić szczegółowy wywiad i w razie konieczności zlecić badania diagnostyczne, takie jak np. zdjęcie rentgenowskie, co umożliwi uwidocznienie ewentualnych zmian zwyrodnieniowych.
Pomocne w diagnostyce mogą okazać się również badania laboratoryjne, które umożliwią m.in. stwierdzenie, czy strzelające stawy nie są efektem niedoborów makro- i mikroskładników. Dobrym rozwiązaniem w przypadku dolegliwości ze strony stawu kolanowego mogą okazać się badania artroskopowe, co umożliwi zbadanie stopnia degradacji chrząstki stawowej czy torebki stawowej. Niekiedy lekarz może zlecić również tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.
Sposoby na strzelanie w stawach, czyli jak dbać o strzelające stawy?
Aby prawidłowo zadbać o stawy, należy w pierwszej kolejności zweryfikować źródło strzykania. Właściwa diagnoza umożliwia bowiem dobranie odpowiedniej terapii i postępowania, co może zredukować strzykanie w stawach lub zahamować rozwój zdiagnozowanego schorzenia.
Jeżeli trzeszczenie w stawach nie jest związane z żadną chorobą i nie powoduje bólu, a wciąż występuje z dużą częstotliwością, warto rozważyć modyfikację stylu życia i stosowanie odpowiednich suplementów diety. Jakie działania mogą okazać się pomocne podczas strzelających stawów?
Modyfikacja jadłospisu - dieta, gdy strzelają stawy
Aby chronić stawy i zmniejszyć częstotliwość występowania charakterystycznego odgłosu w ich obrębie, warto zwrócić szczególną uwagę na podaż wraz z codziennym jadłospisem składników, które mogą pozytywnie oddziaływać na funkcjonowanie aparatu ruchu. Dlatego też należy uwzględnić w diecie produkty bogate w składniki, takie jak:
- kwasy omega-3,
- białko,
- wapń,
- witaminy z grupy B,
- witamina C,
- witamina D.
Dobrze więc włączyć do jadłospisu m.in. tłuste ryby morskie, warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, suche nasiona roślin strączkowych czy mleko i produkty mleczne. Dobrym rozwiązaniem może okazać się wówczas stosowanie diety przeciwzapalnej. Wśród osób borykających się z nadmierną masą ciała, odpowiednim kierunkiem działania może być natomiast stosowanie diety uwzględniającej deficyt energetyczny, której celem będzie redukcja masy ciała i odciążenie aparatu ruchu.
Aktywność fizyczna, czyli ćwiczenia na strzelające stawy
Regularne uprawianie sportu może poprawić ruchomość stawów, a tym samym umożliwić utrzymanie aparatu stawowego w dobrej kondycji. Wykonywane ćwiczenia nie powinny jednak zbyt mocno obciążać organizmu, gdyż nadmierny wysiłek fizyczny również może nasilać występowanie niepożądanych dolegliwości. Umiarkowana aktywność fizyczna może pozytywnie oddziaływać na strzelające stawy, a ćwiczenia rozciągające, stretching, gimnastyka czy joga mogą wzmocnić układu ruchu i korzystnie wpływać na wydolność organizmu.
Co zrobić, gdy trzaskanie stawów pojawia się po rozpoczęciu wykonywania ćwiczeń? Przyczyną strzelania może być wówczas brak odpowiedniej rozgrzewki, dlatego też przed przystąpieniem do wykonywania aktywności fizycznej warto odpowiednio rozgrzać organizm i przygotować go do wysiłku.
Odpowiednia suplementacja, czyli suplementy diety na strzelanie stawów
Wsparciem podczas trzaskania stawów mogą okazać się również odpowiednie suplementy diety, bogate w składniki poprawiające regenerację stawów i ich funkcjonowanie. Warto więc rozważyć stosowanie preparatów zawierających związki, takie jak:
- kolagen,
- kwas hialuronowy,
- chondroityna,
- glukozamina,
- siarka organiczna,
- kwasy omega-3,
- witamina D.
Bibliografia:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30080300/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28050816/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21383216/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28699710/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29599511/
