Buzdyganek naziemny to roślina wykorzystywana od tysięcy lat w tradycyjnej medycynie chińskiej, ajurwedyjskiej, a także ludowej krajów południowej Europy. Buzdyganek naziemny wyróżnia się zawartością wielu substancji czynnych, które mogą prozdrowotnie oddziaływać na organizm człowieka. Roślina może wpływać na funkcje seksualne, a także na poziom cholesterolu czy glukozy we krwi.
Jakie jeszcze właściwości może wykazywać buzdyganek naziemny? Jakie związki aktywne zawiera? Czy buzdyganek naziemny może wspomagać wyniki sportowe?
Buzdyganek naziemny - co to jest? Jak wygląda buzdyganek naziemny?
Buzdyganek naziemny (z łac. tribulus terrestris) to jednoroczna roślina należąca do rodziny parolistowatych. Jest niskim, płożącym się krzewem, który może osiągać maksymalnie 60 cm wysokości. Drobne gałązki rośliny gęsto pokrywają owłosione, parzystopierzaste liście, które kształtem przypominają liście paproci. Buzdyganek naziemny jest rośliną ciepłolubną, która kwitnie w okresie od czerwca do października, zapełniając się intensywnie żółtymi kwiatami.
Buzdyganek naziemny, często zwany również tribulusem, występuje naturalnie w rejonie Morza Śródziemnego, zarówno w krajach Afryki Północnej, jak i Europy. Roślinę spotkać można jednak również na subtropikalnych obszarach Indii, Chin czy Ameryki Południowej. Buzdyganek porasta piaszczyste gleby, a także nadmorskie piaski i nadbrzeża rzek.
Tribulus terrestris to roślina doceniana od tysięcy lat przez tradycyjną medycynę chińską oraz hinduską, a także przez ludową medycynę krajów południowej Europy. Buzdyganek naziemny wykorzystywano jako substancję wzmacniającą organizm, ale również jako środek moczopędny, wykrztuśny czy wsparcie w bólach i zawrotach głowy. Szybko odkryto również wpływ rośliny na funkcje seksualne - w Indiach stosowano tribulusa jako wsparcie w czasie niepłodności, impotencji czy zaburzeniach erekcji i niskim libido. Ponadto uznawano, iż korzenie i owoce rośliny mogą wykazywać właściwości regulujące pracę układu krążenia.
Współczesną popularność buzdyganek zawdzięcza bułgarskiej reprezentacji w podnoszeniu ciężarów, która w czasie Igrzysk Olimpijskich w Seulu w latach 90. XX wieku, zdobyła 6 medali, w tym 4 złote. Sportowcy w czasie wywiadów po zawodach zdradzili, iż suplementowali buzdyganek naziemny, który miał zwiększyć poziom hormonów anabolicznych w ich organizmach.
Aktualnie buzdyganek naziemny stanowi obiekt zainteresowania naukowców, którzy przeprowadzają liczne badania weryfikujące tradycyjne zastosowania rośliny. Wydaje się, iż tribulus terrestris może stanowić afrodyzjak oraz związek pozytywnie oddziałujący na płodność i funkcje seksualne, a także, jako roślina o silnym potencjale antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym, może ochronnie działać m.in. na układ sercowo-naczyniowy.
Polecane produkty z buzdygankiem naziemnym
Co zawiera buzdyganek naziemny? - Substancje aktywne występujące w roślinie
Buzdyganek naziemny swoje właściwości zawdzięcza bogactwu substancji aktywnych. W roślinie można znaleźć m.in.:
- saponiny sterydowe,
- flawonoidy,
- glikozydy,
- fitosterole,
- garbniki,
- terpenoidy,
- pochodne aminowe,
- składniki mineralne, m.in. potas, wapń, żelazo,
- witaminy, np. witamina C.
Spośród wymienionych składników to saponiny steroidowe, a konkretnie saponiny spirostanowe i furastonowe, oraz flawonoidy, w szczególności kwercetyna, kemferol i izoramnetyna, uznawane są za najważniejsze, aktywne biologicznie związki, które mogą wpływać na zdrowie człowieka.
Właściwości i działanie buzdyganka naziemnego na organizm człowieka
Tribulus terrestris zawiera wiele cennych substancji biologicznie czynnych, dzięki którym może pozytywnie wpływać na funkcjonowanie organizmu człowieka. Jakie właściwości może wykazywać roślina? Kiedy buzdyganek naziemny może okazać się pomocny?
Buzdyganek naziemny a cholesterol
Badania naukowe sugerują, iż tribulus terrestris może wpływać na redukcję poziomu cholesterolu całkowitego, a także jego poszczególnych frakcji oraz na obniżenie stężenie trójglicerydów w surowicy krwi.
Buzdyganek naziemny może przyczynić się do obniżenia profilu lipidowego w surowicy krwi, a także do zmniejszenia uszkodzeń komórek śródbłonka i naprawy jego dysfunkcji związanych z hiperlipidemią.
Buzdyganek naziemny a cukrzyca
Buzdyganek naziemny może wykazywać właściwości przeciwcukrzycowe. Dostępne dane sugerują, iż ekstrakt z rośliny może przyczyniać się do obniżenia poziomu glukozy na czczo, a także dwie godziny po posiłku. Ponadto tribulus terrestris może przyczynić się do zmniejszenia stężenia hemoglobiny glikowanej oraz do zmniejszenia objawów cukrzycy insulinozależnej. Co więcej, roślina może hamować α-glukozydazę, co również może potwierdzać przeciwcukrzycowe działanie związku.
Buzdyganek naziemny a sprawność seksualna
Tribulus terrestris w medycynie tradycyjnej wykorzystywano podczas zaburzeń libido i płodności. Czy współczesna nauka potwierdza wpływ rośliny na funkcje i sprawność seksualną?
Badania dowodzą, iż ekstrakt z buzdyganka naziemnego może być pomocny w łagodnych i umiarkowanych zaburzeniach erekcji. Ponadto roślina może pozytywnie wpływać na poziom męskich hormonów płciowych, m.in. na stężenie testosteronu w surowicy krwi, a także na wyciszenie szlaków prozapalnych NF-κB i Nrf2/HO-1. Tribulus może skutecznie poprawiać męską płodność, m.in. poprzez wpływ na spermatogenezę, zwiększenie liczby, ruchliwości i żywotności plemników, a także poprzez oddziaływanie na stan przewodów nasiennych i zwiększenie objętości jąder.
Ta sama aktywność biologiczna może być odpowiedzialna za potencjalne działanie tribulusa jako afrodyzjaku. Zgodnie z wynikami badań, wśród mężczyzn z zaburzeniami erekcji oraz z lub bez hipoaktywnym zaburzeniem pożądania seksualnego stosujących buzdyganka naziemnego zaobserwowano poprawę funkcji seksualnych i wzrost zadowolenia z życia seksualnego. Ponadto ze względu na możliwy wpływ na zwiększenie poziomu testosteronu, tribulus terrestris może również łagodzić objawy andropauzy i dolegliwości związane z rozrostem gruczołu krokowego.
Obiektem badań jest również wpływ buzdyganka naziemnego na funkcje seksualne wśród kobiet. Dane sugerują, iż tribulus terrestris może zwiększać libido, pożądanie i zainteresowanie seksualne wśród kobiet, które zaobserwowały spadek funkcji seksualnych związany ze zmianami hormonalnymi wynikającymi z menopauzy. Buzdyganek może również korzystnie wpływać na funkcje seksualne wśród kobiet z hipoaktywnym zaburzeniem pożądania seksualnego w okresie płodnym, przyczyniając się do zwiększenia popędu seksualnego, pożądania i satysfakcji z życia seksualnego.
Ponadto ekstrakt z rośliny może pozytywnie wpływać na żeński układ rozrodczy, przyczyniając się do poprawy cech histologicznych jajników i macicy wśród kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS), jak również wśród kobiet bez zaburzeń układu rozrodczego.
Buzdyganek naziemny a osiągnięcia sportowe
Buzdyganek naziemny jest również intensywnie badany pod kątem wpływu ekstraktu z rośliny na wyniki sportowe i wydolność fizyczną, co może wynikać z faktu, iż tribulus terrestris może przyczyniać się do podnoszenia poziomu testosteronu, który stanowi ważny hormon również wśród osób aktywnych fizycznie. Należy jednak pamiętać, iż to, że buzdyganek może zwiększać wydzielanie testosteronu, nie jest jednoznaczne z poprawą możliwości i wyników w sporcie.
Dotychczasowe badania sugerują, że krótkoterminowa suplementacja buzdygankiem naziemnym nie wpływa na interleukiny-6 ani na białko C-reaktywne o wysokiej czułości, jednak może przyczyniać się do redukcji enzymów uszkadzających mięśnie, takich jak fosfokinaza kreatynowa czy dehydrogenaza mleczanowa po intensywnej serii ćwiczeń oporowych.
Ponadto buzdyganek naziemny może skutecznie osłabiać reakcje na stres oksydacyjny, m.in. poprzez obniżenie poziomu zredukowanego glutationu oraz zmniejszenie aktywności kinazy kreatynowej.
Wciąż potrzeba jednak dalszych badań naukowych, aby zweryfikować wpływ buzdyganka naziemnego na osiągnięcia sportowe.
Inne, potencjalne właściwości prozdrowotne buzdyganka naziemnego
- Tribulus terrestris może wykazywać działanie hepatoprotekcyjne - zgodnie z wynikami badań zioło może łagodzić uszkodzenia oksydacyjne wątroby oraz apoptozę komórek i przyczyniać się do poprawy parametrów wątrobowych, oraz przywrócenia właściwych funkcji wątroby;
- Buzdyganek naziemny może wykazywać właściwości przeciwdrobnoustrojowe, skutecznie oddziałując zarówno na szczepy bakterii gram-ujemnych, jak i gram-dodatnich;
- Roślina wykazuje silne działanie przeciwutleniające, a tym samym może przyczyniać się do neutralizowania wolnych rodników oraz redukcji reaktywnych form tlenu, a także do zmniejszenia stresu oksydacyjnego w komórkach i opóźnienia procesów starzenia;
- Tribulus terrestris może również działać moczopędnie;
- Ze względu na bogactwo saponin sterydowych oraz flawonoidów, tribulus terrestris może wykazywać właściwości neuroprotekcyjne. Roślina może łagodzić dysfunkcje motoryczne i uszkodzenia oksydacyjne DNA, a także może przyczyniać się do zmniejszenia parametrów markerów stanu zapalnego. Buzdyganek naziemny może również wykazywać aktywność przeciwapoptyczną oraz promującą przeżywalność neuronów;
- Tribulus terrestris może także działać przeciwzapalnie - może zmniejszać aktywność fagocytarną oraz obniżać zawartość tlenku azotu (NO), a także hamować aktywację szlaków prozapalnych;
Jak stosować i jak dawkować tribulus terrestris?
Najczęściej wykorzystywaną w produkcji suplementów diety częścią buzdyganka naziemnego są jego owoce, a nieco rzadziej również liście. To właśnie w tych częściach rośliny można znaleźć największe ilości związków aktywnych, które mogą pozytywnie wpływać na funkcjonowanie organizmu człowieka.
Buzdyganek naziemny najczęściej dostępny jest w formie kapsułek lub tabletek standaryzowanych na zawartość saponin. Suplement diety może występować również w postaci proszku. Niekiedy można spotkać się także z herbatą lub wywarem, przygotowywanym z owoców i liści rośliny.
Zgodnie z uchwałą Zespołu Do Spraw Suplementów Diety z 2021 roku, owoc tribulus terrestris może być wykorzystywany w ilości poniżej 3 g dziennie w przeliczeniu na surowiec w postaci suplementu diety. Dlatego dostępne suplementy diety nie powinny dostarczać do organizmu człowieka ekstraktu z buzdyganka naziemnego w ilości większej niż wyznaczona w podanym dokumencie.
Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania buzdyganka naziemnego
Buzdyganek naziemny stosowany w umiarkowanych ilościach, zgodnie z rekomendacją producenta, jest bezpieczny i nie powinien przyczynić się do występowania niepożądanych dolegliwości. Skutki uboczne związane ze stosowaniem tribulusa mogą pojawić się sporadycznie i zwykle mają łagodny przebieg. Najczęściej dotyczą dolegliwości ze strony układu pokarmowego - mogą pojawić się bóle brzucha, nudności czy wymioty.
Tribulus terrestris może nasilać działanie diuretyków. Ponadto ekstrakt z rośliny może wchodzić w interakcje z lekami wspomagającymi układ krążenia, przyczyniając się do podniesienia ciśnienia tętniczego krwi oraz nasilenia działania stosowanych farmaceutyków. Dlatego też należy zachować szczególną ostrożność, przyjmując na stałe leki i przed rozpoczęciem suplementacji buzdygankiem należy skontaktować się z lekarzem.
Ostrożność powinny zachować również osoby borykające się ze stanami zapalnymi żołądka, wrzodami lub innymi chorobami układu pokarmowego czy wątroby - buzdyganek naziemny może bowiem przyczyniać się do występowania zaburzeń żołądkowo-jelitowych.
Bibliografia:
