Sauna to wykorzystywana od setek lat metoda ogrzewania ciała, która aktualnie stanowi nietuzinkową formę relaksu. To nieodłączny element kultury fińskiej, który obecnie znany i stosowany jest na całym świecie. Saunowanie polega na krótkotrwałym przebywaniu w pomieszczeniu, w którym panują specyficzne warunki atmosferyczne - wysoka temperatura i wysoka lub niska wilgotność powietrza. Istnieje kilka rodzajów saun, które mogą wykazywać prozdrowotny wpływ na ludzki organizm. Jakie są zalety sauny? Jak z niej korzystać i jaki wpływ może mieć sauna na osiągnięcia sportowe?
Spis treści
Czym jest sauna?
Sauna to niewielkich rozmiarów pomieszczenie, w którym panuje wysoka temperatura — powietrze nagrzewane jest zwykle do 70-100 stopni Celsjusza, oraz w zależności od rodzaju sauny, wysoka lub niska wilgotność powietrza. Saunowanie trwa od kilku do kilkunastu minut i stanowi jeden z najpopularniejszych zabiegów, wykorzystujących nagrzewanie ciała człowieka. To rodzaj ekspozycji, który wywołuje łagodną hipertermię, a tym samym może indukować odpowiedź termoregulacyjną działających synergicznie układów, których celem jest utrzymanie homeostazy organizmu.
Historia sauny stanowi dość skomplikowane zagadnienie, a pierwsze znaleziska archeologiczne z nią związane pochodzą ze środkowej Azji i są datowane na VII w. p.n.e. Dane naukowe sugerują, że wówczas sauna pełniła przede wszystkim funkcje schronienia przed mrozem i umożliwiała przetrwanie srogich zim.
W Europie sauna kojarzy się przede wszystkim z Finlandią, gdzie kultura saunowania sięga ok. 2 tysięcy lat, a sauna stanowi symbol narodowy kraju i nieodłączną część fińskiej kultury. Samo słowo "sauna", oznaczające pomieszczenie lub obiekt przeznaczony do kąpieli parowej i relaksu, wywodzi się właśnie z języka fińskiego.
Co daje saunowanie? Właściwości zdrowotne i korzyści z sauny
Przebywanie w gorącym pomieszczeniu, jakim jest sauna, powoduje zwiększenie temperatury ciała człowieka do ok. 40 stopni Celsjusza, co skutkuje intensywnym poceniem oraz zwiększeniem wartości tętna. Sauna może pozytywnie wpływać na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, poprawiając krążenie krwi, obniżając skurczowe i rozkurczowe ciśnienie oraz wspierając pracę serca. Dane naukowe sugerują również, iż regularne korzystanie z sauny może przyczynić się do obniżenia prawdopodobieństwa zgonu, niezależnie od konwencjonalnych czynników ryzyka.
Korzystanie z sauny może przyczynić się do zwiększenia ilości erytrocytów i poprawy gospodarki tlenowej, a co więcej, może powodować przyspieszenie metabolizmu i przemiany materii, a także powysiłkowej regeneracji. Sauna może również usprawniać mechanizmy związane z regulacją temperatury ciała i sprzyjać oczyszczaniu organizmu, stanowiąc skuteczną metodę detoksykacji. To forma relaksu, która może także korzystnie oddziaływać na pracę układu immunologicznego, przyczyniając się do zwiększenia poziomu białych krwinek, limfocytów, neutrofili i bazofili w organizmie oraz poprawiając ogólną odporność organizmu.
Sauna może obniżać napięcie mięśni oskrzeli i korzystnie wpływać na górne drogi oddechowe, zmniejszając ryzyko rozwoju niektórych chorób układu oddechowego, a co więcej, może poprawiać również stan skóry. Częste korzystanie z sauny może skutkować zmniejszonym ryzykiem rozwoju chorób neurodegeneracyjnych związanych z wiekiem, a także może sprzyjać zwiększonemu uwalnianiu hormonu wzrostu (HGH).
Nie bez znaczenia jest również fakt, iż sauna wykorzystywana jest powszechnie jako forma relaksu - to zabieg, który wzmaga uwalnianie endorfin, poprawia nastrój i samopoczucie, a także redukuje stres i zmęczenie.
Polecane produkty
Rodzaje saun - jaki rodzaj sauny jest najzdrowszy?
Istnieją różne rodzaje sauny, które mogą wykazywać nieco inne właściwości i wpływ na organizm człowieka. Trudno jednoznacznie określić, który rodzaj sauny może nieść ze sobą największe korzyści zdrowotne, dlatego też najlepiej rodzaj zabiegu dobrać indywidualnie do potrzeb i upodobań własnego organizmu.
Sauna sucha
Sauna sucha, zwana również fińską, to najpopularniejsza forma zabiegu, która charakteryzuje się najwyższą temperaturą, która może sięgać nawet 110 stopni Celsjusza w górnej części pomieszczenia, oraz najniższą wilgotnością powietrza, która wynosi ok. 10%. Sauna fińska jest zbudowana z drewna, a elementem grzewczym jest specjalny piec. Czas pobytu w saunie suchej nie powinien trwać dłużej niż 12 minut.
Sauna mokra
Sauna mokra wygląda niemal identycznie jak sauna fińska. Różnica polega jednak na tym, iż podczas saunowania kamienie znajdujące się w piecu są regularnie polewane wodą, co ma na celu zwiększenie wilgotności powietrza do ok. 40%. W saunie mokrej panuje zwykle nieco niższa temperatura niż w saunie suchej - sięga maksymalnie 90 stopni Celsjusza. Czas pobytu w saunie mokrej nie powinien natomiast przekraczać 15 minut.
Sauna parowa
W saunie parowej, zwanej również łaźnią rzymską, temperatura powietrza nie przekracza 60 stopni Celsjusza, jednak wilgotność powietrza może dochodzić nawet do 100%. Takie pomieszczenie zbudowane jest zwykle z płytek ceramicznych, a funkcję pieca pełni parownik. Ponieważ sauna parowa ma mocno obciążające właściwości, nie zaleca się korzystania z tego zabiegu przed rozpoczęciem aktywności fizycznej, a czas przebywania w łaźni rzymskiej nie powinien przekraczać 10 minut.
Sauna infrared
Sauna infrared, czyli sauna na podczerwień (ir), wyróżnia się niższą temperaturą w porównaniu do pozostałych rodzajów sauny. Elementem grzewczym w saunie infrared są promienniki podczerwone, a panująca wewnątrz temperatura wynosi maksymalnie 60 stopni Celsjusza, z kolei wilgotność powietrza w saunie sięga ok. 25%. Z tego względu jedna sesja w saunie na podczerwień może trwać nawet 30 minut.
Sauna solna
Nieco mniej popularną formą zabiegu jest również sauna solna, w której temperatura wynosi ok. 80 stopni Celsjusza, a wilgotność powietrza osiąga wartość 40%. Nazwa sauny wynika natomiast z faktu, iż drewno w saunie solnej jest zastąpione bryłami soli, co umożliwia przeprowadzanie również prozdrowotnych inhalacji w trakcie saunowania. Czas jednej sesji w saunie solnej trwa zwykle ok. 10-15 minut.
Jak korzystać z sauny? Zasady saunowania
Sauna to miejsce znane już od czasów starożytnych, jednak nawet współcześnie nie każdy wie, jakie są prawidłowe zasady korzystania z sauny. Pierwszym krokiem przed rozpoczęciem przygody z saunowaniem powinna być konsultacja lekarska, aby zweryfikować, czy nie istnieją żadne przeciwwskazania do korzystania z takiej formy relaksu.
Bezpośrednio przed wejściem do sauny należy natomiast zdjąć biżuterię, a do pomieszczenia nie należy wnosić żadnych sprzętów elektronicznych. Ponadto ważne, aby przed saunowaniem umyć całe ciało i porządnie je wytrzeć. Z sauny należy korzystać nago. Do suchej sauny warto zabrać ze sobą ręcznik, aby na nim usiąść, natomiast do sauny mokrej najlepiej wchodzić bez dodatkowych tekstyliów. Dobrym rozwiązaniem jest korzystanie z sauny z osobą towarzyszącą, która w momencie gdy się gorzej poczujesz, pomoże Ci opuścić pomieszczenie.
Podczas pobytu w saunie należy stopniowo zwiększać poziom swojego położenia, po kolei pokonując stopnie, znajdujące się w pomieszczeniu. Przed wyjściem z sauny nie należy leżeć, lecz warto przyjąć pozycję siedzącą, aby nie doprowadzić do omdlenia. Z kolei po opuszczeniu obiektu należy stopniowo schładzać ciało - tuż po wyjściu z sauny należy udać się pod prysznic, i polewać całe ciało ciepłą wodą, stopniowo obniżając jej temperaturę. Następnie warto odpocząć i dobrze nawodnić organizm.
Jak często można korzystać z sauny?
Częstotliwość korzystania z sauny zależy m.in. od stanu zdrowia, a także rodzaju zabiegu. Przyjmuje się, iż z sauny fińskiej można korzystać maksymalnie trzy razy w tygodniu, z kolei z łagodniejszych form saunowania, np. z sauny na podczerwień, nawet raz dziennie.
Sauna a wyniki sportowe - co daje sauna po treningu?
Sauna to doskonała forma odpoczynku, która świetnie sprawdzi się jako chwila relaksu po zakończeniu intensywnego treningu, czy też jako moment odprężenia przed ważnymi zawodami. Co ciekawe, dane naukowe sugerują, iż sauna może korzystnie wpływać na zdolności wysiłkowe wśród sportowców. Stres cieplny związany z korzystaniem z sauny może bowiem poprawiać sprawność fizyczną poprzez zwiększenie wydolności i wytrzymałości krążeniowo-oddechowej, powodując m.in. poprawę pomiarów oddechowych, takich jak np. VO2max. Sauna może także poprawiać mechanizmy termoregulacyjne podczas ćwiczeń wytrzymałościowych i pozytywnie wpływać na zachowanie masy mięśniowej. Może też zmniejszać częstotliwość przerw w treningach, wynikających z występowania różnego rodzaju infekcji czy chorób, a także może przyspieszać powysiłkową regenerację i rozluźniać napięte mięśnie.
Przeciwwskazania do korzystania z sauny
Pomimo wielu korzyści wynikających z korzystania z sauny, istnieją pewne przeciwwskazania do stosowania tej formy relaksu. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby borykające się z chorobami układu krążenia - przed skorzystaniem z sauny najlepiej skonsultować się z lekarzem prowadzącym, aby omówić, czy saunowanie stanowi bezpieczną formę aktywności w kontekście towarzyszących dolegliwości.
Ponadto z saunowania powinny zrezygnować osoby cierpiące na żylaki i zakrzepy, a także kobiety w czasie menstruacji. Z sauny nie powinny korzystać także osoby przeziębione i borykające się z nadczynnością tarczycy, a także osoby świeżo po zabiegach operacyjnych. Z takiej formy odpoczynku powinny zrezygnować również osoby z epilepsją, miażdżycą czy chorobami zakaźnymi.
Bibliografia:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34363927/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29351426/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30561752/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21951023/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35785965/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33513711/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30239008/
