Dieta niskobiałkowa - przepisy, zasady, jadłospis

Dieta niskobiałkowa to specyficzny sposób odżywiania, rekomendowany w szczególności wśród osób borykających się z chorobami nerek i wątroby. To wysokowęglowodanowy model żywienia uwzględniający znaczne ograniczenie podaży białka. Jakie są zasady diety niskobiałkowej? Dieta bezbiałkowa - co jeść? Jak wygląda jadłospis na diecie niskobiałkowej?

Dieta niskobiałkowa - co to? Kto powinien stosować dietę ubogobiałkową?

Dieta niskobiałkowa, a właściwie dieta lekkostrawna niskobiałkowa, to sposób żywienia wykorzystywany w celu obniżenia poziomu toksycznych produktów katabolizmu białka, takich jak mocznik czy amoniak. To model odżywiania stosowany jako ochrona zmienionych chorobowo narządów - wątroby i nerek, który najczęściej jest wykorzystywany w niewydolności nerek, a także wśród osób borykających się z fenyloketonurią czy zaburzeniami przemiany aminokwasów lub białek.

Dieta niskobiałkowa nie jest odpowiednia dla każdego, a jadłospis ograniczający podaż protein powinien być indywidualnie dopasowany do konsumenta. Dlatego też przed rozpoczęciem korzystania z diety bezbiałkowej, warto skonsultować się z lekarzem czy dietetykiem.

Zasady diety niskobiałkowej

Dieta ubogobiałkowa ma na celu utrzymanie dobrego stanu odżywienia, poprzez dostarczanie do ustroju odpowiedniej ilości energii i składników pokarmowych, przy jednoczesnym ograniczeniu podaży białka.

Dieta niskobiałkowa powinna mieć charakter diety łatwostrawnej, co może maksymalnie zwiększyć dostępność składników odżywczych. Z kolei ograniczenie protein w jadłospisie powinno być możliwie jak najmniejsze i trwać jak najkrócej. Dlatego też ilość białka w diecie ubogoproteinowej należy dopasować do konsumenta, biorąc pod uwagę wyniki dotychczasowych badań i stopień wydolności zmienionych chorobowo narządów.

Polecane produkty

Białko w diecie niskobiałkowej

Ilość protein w jadłospisie nie może negatywnie oddziaływać na nerki czy wątrobę, a jednocześnie nie powinna przyczyniać się do ujemnego bilansu azotowego, co mogłoby prowadzić do wyniszczenia organizmu. Z tego względu zwykle rekomenduje się, aby wraz z dietą niskobiałkową dostarczać do ustroju 0,6-0,7 g białka na kilogram masy ciała na dobę, co zwykle daje ok. 40-50 g protein w ciągu dnia.

W przypadku zaawansowanej niewydolności nerek czy wątroby, wskazane może być jednak większe ograniczenie spożycia białka wraz z jadłospisem - wówczas zaleca się, aby podaż protein wraz z codzienną dietą nie przekraczała 0,6 g na kg masy ciała na dobę.

Co istotne, ze względu na fakt, iż białko roślinne jest ubogie w aminokwasy egzogenne, proteiny w diecie niskobiałkowej powinny pochodzić w 75% z produktów odzwierzęcych, które wyróżniają się wysoką wartością biologiczną.

Ponieważ tolerancja na białko może zmieniać się w trakcie trwania choroby, warto regularnie wykonywać badania i dopasowywać podaż protein do możliwości ustroju.

Tłuszcze i węglowodany w diecie niskobiałkowej

W chorobach nerek podaż tłuszczu nie wymaga ograniczeń, jednak warto w jadłospisie uwzględniać przede wszystkim oleje roślinne i rybne.

W przypadku schorzeń wątroby, odpowiednie spożycie tłuszczu należy skonsultować z lekarzem, gdyż w niektórych przypadkach np. w niewydolności wątroby, dobrym rozwiązaniem może okazać się zmniejszenie podaży tłuszczów w niskobiałkowym jadłospisie.

Dieta ubogobiałkowa stanowi wysokowęglowodanowy model żywienia, w którym udział energii pochodzącej z węglowodanów wynosi ponad 60%. Za główne źródło węglowodanów w diecie niskobiałkowej uznaje się produkty zbożowe oraz warzywa i owoce.

Płyny i składniki mineralne w diecie ubogobiałkowej

Podczas diety niskobiałkowej wskazana jest kontrola spożywanych płynów i elektrolitów - zwykle ogranicza się podaż płynów, ponieważ zmniejszenie diurezy może powodować zatrzymywanie elektrolitów w ustroju człowieka. Tym samym często ogranicza się również solenie potraw oraz konsumpcję produktów z dodatkiem soli.

Co więcej, niekiedy uzasadnione może okazać się ograniczenie spożycia potasu. Ponieważ prawidłowe zbilansowanie diety ubogobiałkowej może być trudne w realizacji, zwykle podczas ograniczenia podaży białka rekomenduje się stosowanie suplementów diety zawierających wapń, żelazo czy witaminy rozpuszczalne w wodzie.

Dieta niskobiałkowa - co jeść? Produkty niskobiałkowe - tabela

Produkty dozwolone	Produkty dozwolone w ograniczonych ilościach
Ubogobiałkowe i niskosodowe pieczywo pszenne,	Mięso, np. cielęcina, kurczak, indyk,
Makarony z mąki niskobiałkowej,	Ryby, np. dorsz, pstrąg czy morszczuk,
Ziemniaki,	Mleko i produkty mleczne, takie jak ser twarogowy, ser homogenizowany, kefir czy jogurt,
Dodatki, takie jak dżem i miód,	Jaja,
Kisiele i galaretki,	Warzywa, m.in. marchew, dynia, szparagi, pietruszka, szpinak czy kalafior,
Oleje roślinne, np. olej słonecznikowy, olej rzepakowy czy oliwa z oliwek,	Owoce, takie jak jabłka, morele, kiwi czy śliwki,
Przyprawy, takie jak np. estragon, bazylia, tymianek, cynamon, pietruszki, majeranek, kminek czy mięta.	Budynie mleczne,
	Kasze i ryże.

Na diecie niskobiałkowej zaleca się wykorzystywanie technik kulinarnych, takich jak gotowanie, duszenie czy pieczenie bez dodatku tłuszczu. Posiłki należy przygotowywać bez soli, a tłuszcz najlepiej dodawać na talerzu, do gotowych potraw.

Wśród osób, u których wskazane jest ograniczenie podaży potasu, dobrym rozwiązaniem może okazać się wypłukiwanie pierwiastka z warzyw poprzez moczenie i odlewanie wody w trakcie gotowania.

Dieta bezbiałkowa - jakie produkty wykluczyć z jadłospisu?

Ograniczając podaż białka wraz z codziennym jadłospisem, z diety należy wykluczyć produkty, takie jak:

• zwykłe, solone pieczywo,
• wędliny, konserwy, sery dojrzewające, sery topione, żółte, pleśniowe czy feta,
• ryby wędzone i śledzie marynowane,
• owoce, takie jak gruszki, czereśnie, arbuzy oraz niedojrzałe i suszone owoce, a także owoce marynowane,
• tłuste kremy, desery z czekoladą, orzechami czy ciasta,
• przyprawy, takie jak pieprz, ocet, musztarda, ziele angielskie czy liść laurowy,
• smażone ziemniaki,
• warzywa kiszone i konserwowe oraz zasmażane, a także warzywa, takie jak cebula, ogórek, czosnek, rzepa oraz kalarepa,
• tłuste ryby, np. łosoś, węgorz, sum,
• tłuste mięsa, takie jak wieprzowina, baranina, kaczka czy gęś.

Na diecie niskobiałkowej należy zrezygnować z obróbki termicznej, jaką jest smażenie, a także z pieczenia z dodatkiem tłuszczu.

Dieta niskobiałkowa - jadłospis

"Dieta niskobiałkowa - jadłospis tygodniowy" to nie lada wyzwanie. Aby zrealizować zalecania dotyczące ograniczenia podaży białka wraz z codziennym jadłospisem, rekomenduje się sięganie po ubogobiałkowe produkty zbożowe - mąki, makarony.

Dieta bezbiałkowa powinna być dopasowana indywidualnie do potrzeb konsumenta. Jak może wyglądać przykładowy jadłospis na diecie niskobiałkowej?

• Śniadanie - Ryż z jabłkami i herbata z cytryną

Potrzebne składniki: pół woreczka ryżu białego, jedno duże jabłko, saszetka czarnej herbaty, łyżeczka soku z cytryny, 250 ml wody.

Sposób przygotowania: Ryż ugotować do miękkości, zgodnie ze wskazówkami umieszczonymi na opakowaniu produktu. Jabłko umyć, obrać i zetrzeć na tarce o drobnych oczkach. Wymieszać owoc z ugotowanym ryżem. Zagotować wodę, zalać herbatę, wyciągnąć torebkę z herbatą, dodać sok z cytryny i wymieszać.

• II śniadanie - Bułka z pomidorem

Potrzebne składniki: jedna bułka niskobiałkowa, jeden pomidor, łyżeczka masła.

Sposób przygotowania: Pieczywo przekroić, posmarować masłem. Pomidora sparzyć, obrać ze skórki, pokroić w plastry i obłożyć warzywem bułkę.

• Obiad - Kaszotto z warzywami i kurczakiem

Potrzebne składniki: pół woreczka kaszy jaglanej, jedna duża pierś z kurczaka, jedna marchewka, jedna pietruszka, dwa pomidory, jeden burak, dwie łyżki oleju rzepakowego, ulubione, dozwolone przyprawy, szklanka wody.

Sposób przygotowania: Kaszę ugotować zgodnie ze wskazówkami umieszczonymi na opakowaniu produktu. Pierś z kurczaka umyć, osuszyć i pokroić w kostkę, a następnie ugotować. Umyć i obrać marchew oraz pietruszkę i buraka, a następnie drobno pokroić i ugotować. Gdy warzywa zmiękną, dodać do nich również obrane i pokrojone pomidory i całość wymieszać. Ugotowaną kaszę wymieszać z ugotowanym mięsem i warzywami. Całość polać olejem, przyprawić ulubionymi przyprawami i dobrze wymieszać. Do posiłku wypić również szklankę wody.

• Podwieczorek - Galaretka malinowa z kawałkami malin

Potrzebne składniki: 200 g malin, 50 ml wody, łyżeczka żelatyny, łyżeczka erytrolu.

Sposób przygotowania: Maliny umyć. 3/4 malin przełożyć do garnka, dodać wodę i erytrytol. Zagotować, a następnie dodać żelatynę i mieszać aż do rozpuszczenia produktu. Zawiesinę przelać do miseczki, dodać pozostałą 1/4 malin. Pozostawić do ostygnięcia, a następnie umieścić w lodówce do stężenia.

• Kolacja - Kluski ziemniaczane z sosem pomidorowym, herbata miętowa

Potrzebne składniki: dwa ziemniaki, łyżka mąki niskobiałkowej, dwa pomidory, łyżka oleju rzepakowego, ulubione, dozwolone przyprawy, saszetka herbaty miętowej, 250 ml wody.

Sposób przygotowania: Ziemniaki obrać, pokroić i ugotować. Ugotowane ziemniaki dobrze podusić, dodać mąkę i uformować kulki wielkości orzecha włoskiego. W dużym garnku zagotować wodę. Do wrzącej wody wkładać przygotowane kluski. Gotować 3-4 minuty od wypłynięcia na powierzchnię. Wyłowić kluski i przygotować sos pomidorowy - pomidory umyć i sparzyć, obrać ze skórki i rozgnieść widelcem. Przełożyć do garnuszka i podgrzać na małym ogniu. Dodać ulubione przyprawy i wymieszać. Dodać również olej rzepakowy, wymieszać i zdjąć naczynie z palnika. Przygotowanym sosem polać kluski ziemniaczane.

Bibliografia:

1. "Dietetyka – Żywienie zdrowego i chorego człowieka” Helena Ciborowska, Anna Rudnicka, 3. Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2017
2. https://journals.viamedica.pl/forum_nefrologiczne_edukacja/article/view/92298
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29094800/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33118160/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23735624/