Aminokwasy egzogenne i endogenne - znaczenie, zastosowanie i właściwości
Aminokwasy to podstawowe związki organiczne, z których zbudowane są białka, kluczowe składniki budulcowe wszystkich organizmów żywych. Choć często nie zdajemy sobie z tego sprawy, te niewielkie cząsteczki mają ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu: pełnią nie tylko ważną rolę w syntezie białek, ale odpowiadają też za regulację pracy układu nerwowego, procesy poznawcze oraz produkcję hormonów.
Czym są białka egzogenne i endogenne? Co budują aminokwasy i jakie funkcje pełnią w organizmie człowieka? Czym charakteryzują się aminokwasy rozgałęzione BCAA?
Spis treści
- Czym są aminokwasy i jaką pełnią rolę?
- Podział aminokwasów ze względu na występowanie i funkcje
- Egzogenne aminokwasy - rola w organizmie i źródła w diecie
- Aminokwasy endogenne - rola w organizmie i źródła w diecie
- Jakie jest zastosowanie aminokwasów?
- Aminokwasy w formie suplementów diety - wybierz OstroVit!
- Czy suplementacja aminokwasów ma sens? Podsumowanie
Czym są aminokwasy i jaką pełnią rolę?
Aminokwasy, inaczej kwasy α amino karboksylowe, to drobnocząsteczkowe związki organiczne zawierające w swoim składzie grupę aminową (-NH₂) i grupę karboksylową (-COOH), przyłączone do wspólnego atomu węgla. Cząsteczki aminokwasów łączą się ze sobą wiązaniem peptydowym, tworząc w ten sposób duże struktury białkowe.
W organizmie człowieka aminokwasy pełnią szereg istotnych funkcji: budują tkankę mięśniową, uczestniczą w procesach metabolicznych, regulują czynność układu nerwowego, a także wspomagają koncentrację i poprawiają zdolności poznawcze.
Jakby tego jeszcze było mało, te organiczne związki chemiczne wspierają pracę układu odpornościowego, odpowiadają za transport glukozy do czerwonych krwinek i mózgu, a także biorą udział w produkcji hormonów, kwasów nukleinowych, enzymów, przeciwciał i płynów ustrojowych. Ponadto wspomagają syntezę kolagenu oraz dbają o prawidłową pracę układu krwionośnego i kostnego.
Polecane aminokwasy
Podział aminokwasów ze względu na występowanie i funkcje
Aminokwasy stanowią grupę związków o zróżnicowanej budowie, właściwościach i funkcjach. Z tego powodu, uwzględniając różne kryteria, można je podzielić na kilka różnych grup.
W zależności od zdolności syntezy w ustroju wyróżnia się:
- niezbędne aminokwasy egzogenne, które muszą być dostarczane wraz z pożywieniem,
- aminokwasy endogenne, które organizm może syntetyzować samodzielnie.
Ze względu na obecność w łańcuchu bocznym dodatkowych grup aminowych lub karboksylowych można natomiast wyodrębnić aminokwasy zasadowe, kwasowe oraz obojętne.
Ponadto istnieje podział uwzględniający budowę łańcucha bocznego (aminokwasy alifatyczne, aromatyczne) oraz polarność łańcucha bocznego (w tej klasyfikacji wyróżnia się aminokwasy polarne i niepolarne).
Są też aminokwasy, które zawierają w swoim składzie atom siarki – to tzw. aminokwasy siarkowe, do których zalicza się metioninę, cysteinę oraz cystynę.
Aminokwasy białkowe i niebiałkowe
Aminokwasy dzielimy również na aminokwasy białkowe, które wchodzą w skład białek organizmu oraz aminokwasy niebiałkowe, które pełnią funkcje metaboliczne, ale nie są wykorzystywane bezpośrednio do budowy białek. Do tych pierwszych zalicza się leucynę, tryptofanczy kwas glutaminowy, natomiast do drugiej grupy należy między innymi ornityna i cytrulina, które uczestniczą w cyklu mocznikowym.
Aminokwasy egzogenne
Aminokwasy egzogenne to związki, których organizm człowieka nie może sam wyprodukować, dlatego muszą być dostarczane wraz z codziennym pożywieniem lub poprzez suplementację. Są to: izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, fenyloalanina, treonina, tryptofan, walina oraz histydyna. Dwa aminokwasy – arginina i histydyna – to aminokwasy względnie egzogenne (określane też jako aminokwasy warunkowo egzogenne). Są produkowane w ilości wystarczającej dla człowieka dorosłego, ale niedostatecznej dla rozwijającego się organizmu.
Aminokwasy endogenne
Endogenne aminokwasy to związki organiczne, które organizm samodzielnie syntetyzuje z innych cząsteczek węgla i azotu. Do tej grupy należą takie substancje jak: alanina, asparagina, cysteina, kwas asparaginowy, glutamina, kwas glutaminowy, glicyna, prolina, seryna i tyrozyna. Każdy z tych związków pełni w organizmie inne, istotne funkcje.
Aminokwasy egzogenne - rola w organizmie i źródła w diecie
Aminokwasy egzogenne są niezbędne do życia i muszą być regularnie dostarczane wraz z dietą, ponieważ organizm ich nie produkuje. Związki te uczestniczą w budowie enzymów i neuroprzekaźników, syntezie kolagenu, a także w procesach energetycznych i naprawczych. Ich niedobór może prowadzić do zaburzeń wzrostu, osłabienia mięśni, problemów z koncentracją i odpornością.
Najlepsze źródła aminokwasów to pełnowartościowe białka pochodzenia zwierzęcego:
- mięso,
- ryby,
- jaja,
- nabiał.
Osoby na dietach roślinnych mogą uzupełniać je poprzez łączenie roślin takich jak fasola, bób, soja z produktami zbożowymi.
Aminokwasy endogenne - rola w organizmie i źródła w diecie
Choć organizm wytwarza je sam, warto wspierać ich obecność w diecie. Kwas glutaminowy reguluje czynność układu nerwowego, glicyna pomaga przy produkcji czerwonych krwinek, a kwas asparaginowy uczestniczy w syntezie ciał ketonowych i aminokwasów.
Do produktów bogatych w aminokwasy endogenne zalicza się:
- mięso,
- ryby,
- nabiał,
- kaszę gryczaną,
- komosę ryżową,
- orzechy i nasiona,
- rośliny strączkowe.
Optymalna ilość tych związków w jadłospisie ma kluczowe znaczenie dla żywienia zdrowego i chorego człowieka.
Jakie jest zastosowanie aminokwasów?
Aminokwasy znajdują szczególne zastosowanie w świecie sportu. Związki te ułatwiają przyrost masy mięśniowej, wspomagają regenerację mięśni, a także odpowiadają za zmniejszenie uczucia zmęczenia po treningu. Dodatkowo biorą udział w syntezie glukozy, wspierają pracę układu immunologicznego oraz wykazują silne właściwości antyoksydacyjne. Z tego względu stanowią częsty składnik suplementów diety dostarczających do ustroju znaczne ilości cennych składników.
Aminokwasy w formie suplementów diety - wybierz OstroVit!
W sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania na aminokwasy, takich jak intensywny trening, stres, czy rekonwalescencja, można rozważyć przyjmowanie aminokwasów w formie suplementów diety.
W sklepie internetowym OstroVit dostępne są produkty zawierające zarówno aminokwasy niezbędne, jak i względnie egzogenne. Preparaty w postaci kapsułek, tabletek oraz proszków do rozpuszczania w wodzie mogą stanowić doskonałe wsparcie dla osób aktywnych, sportowców, a także wszystkich tych, którzy chcą zadbać o regenerację, odporność organizmu i uzyskać wsparcie dla układu nerwowego.
Czy suplementacja aminokwasów ma sens? Podsumowanie
Znajomość właściwości aminokwasów i ich znaczenia w organizmie człowieka to podstawa do świadomego dbania o zdrowie. Zrozumienie, które aminokwasy są niezbędne, a które mogą stać się potrzebne w określonych sytuacjach, pozwala na lepsze zbilansowanie diety i uzupełnienie jej w określone składniki odżywcze.
Niezależnie od tego, czy jesteś sportowcem, osobą na diecie roślinnej, czy rekonwalescentem – odpowiednia podaż aminokwasów może korzystnie wpłynąć na Twoje samopoczucie, odporność i ogólną kondycję organizmu. Należy jednak pamiętać, że najlepsze efekty przynosi kompleksowe podejście stanowiące połączenie zrównoważonej diety, regularnej aktywności fizycznej i rozsądnie dopasowanej suplementacji.
Bibliografia