IMO - dieta, przyczyny, objawy

IMO to specyficzny rodzaj rozrostu mikroorganizmów w jelitach, który stanowi zaburzenie układu pokarmowego. To zjawisko niegdyś określane mianem SIBO metanowego, które może powodować zaparcia i wzdęcia, a także może przyczyniać się do przyrostu masy ciała. To stan kliniczny, do którego diagnozy najczęściej wykorzystuje się test oddechowy. IMO co to i jakie są objawy schorzenia? IMO dieta - jaki sposób żywienia może okazać się wsparciem wśród osób zmagających się z przerostem archeonów? Jak zadbać o dobrą kondycję jelit?

Co to jest IMO?

IMO (z języka angielskiego Intestinal Methanogen Overgrowth) to zespół rozrostu metanogenów w jelitach, który do 2020 roku był określany mianem SIBO metanowego. Ze względu na fakt, iż IMO polega na przeroście archeonów w jelitach, czyli związków uznawanych za mikroorganizmy wyróżniające się zdolnością do produkcji metanu, IMO zostało jednak rozróżnione jako odrębna jednostka chorobowa.

IMO to stan kliniczny związany z nadmiernym wytwarzaniem metanu w jelitach i okrężnicy, który może prowadzić do rozwoju szeregu niepożądanych objawów i nieprawidłowości związanych z funkcjonowaniem układu pokarmowego człowieka.

Archeony - co to?

Aby dobrze zrozumieć, co oznacza IMO, warto dowiedzieć się, czym właściwie są metanogeny. Archeony to mikroorganizmy, które po raz pierwszy zostały opisane w 1977 roku. To drobnoustroje występujące w glebie i środowisku wodnym, które stanowią również naturalny składnik ludzkiego mikrobiomu. To mikroorganizmy bez jądra komórkowego, które mogą przyjmować różne kształty, wyróżniające się charakterystycznymi strukturami znajdującymi się na zewnątrz komórki, które umożliwiają łączenie się archeonów w większe grupy. Metanogeny to związki uczestniczące w homeostazie gazów jelitowych, które mogą odgrywać istotną rolę w usuwaniu nadmiernych ilości wodoru znajdującego się w jelitach.

Dotychczas przeprowadzone analizy wskazują, iż archeony w organizmie człowieka mogą występować w jamie ustnej, jelitach oraz na skórze czy w drogach rodnych. Ponadto uznaje się, iż mikroorganizmy można znaleźć przede wszystkim wśród osób dorosłych i w gronie seniorów, a za najczęściej występujące w ludzkim ustroju metanogeny uznaje się drobnoustroje takie jak Methanobrevibacter smithii, które pojawiają się u niemal każdego pacjenta z IMO. Nieco rzadziej w organizmie człowieka są obecne także archeony takie jak Methanosphaera stadtmanae.

Polecane suplementy diety

IMO a SIBO - różnice

SIBO (z języka na angielskiego Small Intestinal Bacterial Overgrowth), czyli przerost bakterii w jelicie cienkim, to schorzenie związane z nadmiernym namnażaniem się bakterii w jelitach. Do niedawna nadmierna produkcja metanu w ludzkim ustroju była klasyfikowana jako rodzaj SIBO (SIBO metanowe lub metan-SIBO), jednak uznano, iż nie jest to wystarczająco trafne określenie, ponieważ SIBO wiąże się z nadmierną ilością bakterii w jelitach, natomiast IMO - z rozrostem archeonów. Dlatego też obecnie IMO jest definiowane odrębnie, jako przerost metanogenów w jelitach, który nie jest związany z namnażaniem bakterii w układzie pokarmowym człowieka.

IMO - przyczyny. Czynniki sprzyjające rozrostowi archeonów

Archeony mogą zasiedlać organizmy osób zdrowych, dlatego też obecność metanogenów w jelitach nie powinna być powodem do niepokoju. Problem może jednak stanowić ich nadmierny rozrost, który może przyczyniać się do zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego i występowania niepożądanych objawów w ustroju.

Rozrost metanogenów w ludzkim organizmie nie jest możliwy, dopóty dopóki w ustroju są obecne mechanizmy obronne, utrudniające nadmierne namnażanie się archeonów. Gdy jednak dojdzie do zaburzenia ich pracy, ryzyko rozwoju IMO może ulec zwiększeniu.

Wpływ na rozwój metanogenów może mieć spowolniona motoryka jelit - archeony to związki wolno metabolizujące, które potrzebują dużo czasu do przeprowadzenia czynności metabolicznych. Spowolniona motoryka jelit może więc sprzyjać namnażaniu archeonów, z kolei przyspieszona perystaltyka może zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia IMO. Wpływ na rozrost archeonów mogą mieć również kwasy żółciowe, co wynika z faktu, iż żółć jest powszechnie uznawana za inhibitor metanogenezy, umożliwiający hamowanie produkcji metanu przez metanogeny. Prawidłowe krążenie żółci może więc zmniejszać ryzyko rozwoju IMO, z kolei zaburzenia w tym zakresie mogą sprzyjać rozrostowi archeonów w jelitach.

SIBO przyczyną IMO?

Metanogenom do wytwarzania metanu niezbędny jest wodór, co wynika z faktu, iż proces metanogenezy polega na wykorzystaniu czterech cząsteczek wodoru. Synteza wodoru jest natomiast możliwa podczas fermentacji węglowodanów zachodzącej w jelicie cienkim, która jest przeprowadzana przez bakterie. Nadmiar bakterii w jelicie cienkim, związany z występowaniem SIBO, sprzyja produkcji wodoru, co może zwiększać ilość wytwarzanego metanu, niezbędnego do rozwoju archeonów. Dlatego też często wśród pacjentów zmagających się z SIBO można stwierdzić jednoczesne występowanie również schorzenia, jakim jest IMO.

Inne choroby i zaburzenia IMO

Choć zaburzenia mechanizmów obronnych w jelitach stanowią główne przyczyny rozrostu metanogenów, wpływ na rozwój IMO mogą mieć również inne zjawiska i choroby. Zwiększone prawdopodobieństwo namnażania metanogenów w jelicie można zaobserwować wśród osób, u których stwierdzono zespół jelita drażliwego z przewagą zaparć, a także wśród pacjentów z przewlekłą rzekomą niedrożnością jelit. Dodatkowo wpływ na IMO może mieć również:

• przewlekły stres,
• złe warunki środowiskowe,
• zaawansowany wiek,
• długotrwałe przyjmowanie leków z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP),
• wady anatomiczne w obrębie jelit,
• infekcja Helicobacter pylori.

Czynnikiem predysponującym do wystąpienia IMO może być także współwystępowanie chorób, takich jak:

• celiakia,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• choroby zapalne jelit,
• choroby autoimmunologiczne,
• cukrzyca,
• niewydolność trzustki.

IMO - objawy. Co powinno Cię zaniepokoić?

Pacjenci zmagający się z IMO najczęściej skarżą się na występowanie niepożądanych objawów ze strony układu pokarmowego. Wśród zjawisk pojawiających się w rozroście metanogenów w jelicie zwykle można wymienić:

• zaparcia, co wynika z faktu, iż metan może spowalniać pasaż jelitowy,
• wzdęcia i gazy, które najczęściej współwystępują z zaparciami, powodując uczucie dyskomfortu i występowanie uczucia rozpierania w podbrzuszu.

Co więcej, osoby cierpiące na IMO często mogą zaobserwować objawy, takich jak:

• bóle brzucha,
• przyrost masy ciała,
• obniżenie tętna spoczynkowego,
• uczucie pełności w jamie brzusznej.

IMO - objawy spoza układu pokarmowego

Rozrost metanogenów w jelicie niekiedy może przyczyniać się do występowania niepożądanych objawów również poza układem pokarmowym. Wśród pacjentów zmagających się z IMO można zaobserwować:

• zmiany skórne,
• wahania nastroju,
• osłabienie,
• lęk związany ze spożywaniem posiłków,
• zwiększoną łamliwość włosów i paznokci, będącą efektem występowania niedoborów pokarmowych w organizmie.

Jak zdiagnozować IMO? Kluczowe metody i ich skuteczność

Istnieje kilka metod diagnozowania przerostu archeonów w jelicie, jednak najczęściej wykorzystuje się wodorowy test oddechowy (WTO), jakim jest test wodorowo-metanowy (WMTO), który stanowi nieinwazyjne i niedrogie narzędzie diagnostyczne.

Wodorowo-metanowy test oddechowy to badanie wykorzystujące fakt, iż ludzkie komórki nie wytwarzają metanu ani wodoru, a prawidłowa fermentacja składników odżywczych powinna skutkować całkowitym wchłonięciem gazów produkowanych przez bakterie i archeony w jelicie cienkim. Obecność w wydychanym powietrzu tych związków wskazuje natomiast na wytwarzanie nadmiernych ilości gazów i zaburzenie właściwego działania mechanizmów zachodzących w ludzkim organizmie.

W diagnostyce chorób układu pokarmowego najczęściej stosuje się wodorowy test oddechowy - obecność wodoru w wydychanym powietrzu może wskazywać na przerost bakterii w jelicie cienkim, co może sugerować występowanie SIBO. Jednak aby zdiagnozować IMO związane z przerostem archeonów, należy wykonać wodorowo-metanowy test oddechowy, który umożliwi stwierdzenie obecności metanu w wydychanym powietrzu, wskazującym na przerost metanogenów w jelicie.

Test oddechowy na obecność IMO - przygotowanie

Aby przeprowadzić test oddechowy na obecność IMO, należy osobie badanej podać węglowodany (najczęściej w postaci glukozy lub laktulozy), a następnie w regularnych odstępach czasu, dokonywać pomiarów stężenia poszczególnych gazów wraz z wydychanym powietrzem.

Do wodorowo-metanowego testu oddechowego należy się odpowiednio przygotować - cztery tygodnie przed badaniem nie należy przyjmować żadnych antybiotyków, a minimum 7 dni przed testem należy zrezygnować również ze środków przeczyszczających. Na dwa dni przed badaniem warto zrezygnować też z podaży niektórych leków, witamin i suplementów. Rekomendowane jest także stosowanie specjalnej diety, wykluczającej spożycie produktów fermentowanych. Test oddechowy należy wykonać na czczo po 8-12-godzinnym poście.

IMO - inne metody diagnostyczne

Wśród dostępnych, jednak rzadko stosowanych, metod diagnostyki przerostu archeonów w jelicie można wyróżnić także badania, takie jak:

• badanie aspiratu z jelita cienkiego, które stanowi inwazyjną formę diagnostyki, związaną z koniecznością wykonania gastroskopii,
• endoskopia, która również stanowi inwazyjną metodę diagnostyki, związaną z koniecznością umieszczenia sondy ze światłowodem w układzie pokarmowym człowieka.

Postępowanie w przypadku IMO - jak odzyskać zdrowie jelit?

Terapia IMO stanowi nie lada wyzwanie, ponieważ archeony są przystosowane do funkcjonowania w ekstremalnych warunkach, dlatego też postępowanie wśród osób zmagających się z przerostem metanogenów powinno być wielokierunkowe i kilkuetapowe. Co więcej, kluczowe w wyeliminowaniu występowania niepożądanych objawów jest znalezienie przyczyny IMO i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego.

W przypadku IMO za najskuteczniejszą formę postępowania uznaje się antybiotykoterapię - dotychczas przeprowadzone badania wskazują, iż najlepsze rezultaty można zaobserwować podczas jednoczesnego stosowania ryfaksyminy i neomycyny, a przyjmowanie farmaceutyków zgodnie z rekomendacją lekarza może skutkować znacznym obniżeniem poziomu metanu w ustroju.

Co więcej, w terapii IMO wykorzystuje się również zioła przeciwdrobnoustrojowe - analizy naukowe sugerują, że pomocne w przeroście matanogenów mogą być substancje naturalne, takie jak np. allicyna, mięta pieprzowa, miodła indyjska, berberyna czy olejek z oregano.

Dodatkowo wsparciem w przypadku IMO może okazać się dieta elementarna, polegająca na dostarczaniu do ustroju niezbędnych składników odżywczych w łatwo dostępnej i wstępnie strawionej formie. Dieta elementarna zwykle jest dostępna w postaci gotowych preparatów, jednak ze względu na fakt, iż jest to restrykcyjny, wymagający i dość drogi sposób odżywiania, znacznie częściej jako wsparcie w IMO rekomenduje się dietę low FODMAP.

Dieta przy IMO - co jeść, a czego unikać?

W terapii IMO, podobnie jak w przypadku SIBO, zalecana jest dieta low FODMAP, wyróżniająca się niską podażą węglowodanów fermentujących, co ogranicza produkcję substratów wykorzystywanych przez bakterie, a w dalszej kolejności również przez archeony.

Dieta low FODMAP polega na spożywaniu mięsa, orzechów i nasion oraz niektórych warzyw i owoców, a także na uwzględnianiu w codziennym jadłospisie produktów mlecznych bez laktozy i produktów zbożowych bazujących na mące ryżowej, owsianej, kukurydzianej lub orkiszowej. Jednocześnie z codziennego menu należy wykluczyć produkty pszenne i tradycyjne przetwory mleczne, a także niektóre warzywa, owoce i suche nasiona roślin strączkowych. Nie zaleca się również spożywania orzechów nerkowca i pistacji oraz substancji słodzących, takich jak maltitol czy ksylitol.

Niekiedy w przypadku IMO dobrym rozwiązaniem może okazać się także stosowanie diety SCD (dieta specyficznych węglowodanów), jak również korzystanie z protokołu dr Siebecker.

Czy IMO da się wyleczyć?

Choć antybiotykoterapia, przyjmowanie rekomendowanych ziół i stosowanie diety low FODMAP może poprawić samopoczucie pacjenta i jakość życia codziennego, w wielu przypadkach krótko po zakończeniu przyjmowania leków dochodzi do nawrotu choroby, co wynika z faktu, iż stosowanie antybiotyków jest ukierunkowane na zmniejszenie rozrostu archeonów, a nie na zredukowanie przyczyny IMO.

Aby terapia IMO była skuteczna, należy w pierwszej kolejności skupić się na zlokalizowaniu źródła problemów i zniwelowaniu przyczyny schorzenia, a dopiero następnie na doraźnym złagodzeniu niepożądanych objawów związanych z przerostem archeonów.

Powikłania nieleczonego IMO - to musisz wiedzieć!

Choć postępowanie w przypadku IMO jest czasochłonne i wymagające, przerost archeonów w jelicie nie powinien być bagatelizowany. Nieleczone IMO może bowiem wiązać się z przewlekłymi i wielonarządowymi konsekwencjami, zwiększając ryzyko rozwoju:

• anemii,
• niedoborów pokarmowych,
• zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego i hormonalnego,
• zespołu nieszczelnego jelita.

Dodatkowo nieleczone IMO może przyczyniać się do nasilenia stanów zapalnych w ustroju i rozwoju choroby Leśniowskiego-Crohna, a zaburzenia w obrębie układu immunologicznego i hormonalnego mogą skutkować zwiększoną podatnością na infekcje, zaburzeniami miesiączkowania oraz niepłodnością.

Zioła i suplementy - wsparcie w IMO

Dotychczas przeprowadzone badania wskazują, iż pomocne w łagodzeniu objawów IMO mogą okazać się probiotyki wyróżniające się obecnością szczepu Lactobacillus reuteri. Co więcej, wsparcie w przeroście archeonów mogą stanowić prokinetyki, czyli substancje usprawniające motorykę przewodu pokarmowego, wśród których można wyróżnić związki farmaceutyczne oraz składniki naturalne, takie jak imbir czy karczoch. Dobrym rozwiązaniem wspomagającym terapię IMO może być przyjmowanie niektórych ziół i suplementów diety - wśród najczęściej rekomendowanych składników można wymienić m.in.:

• allicynę, która stanowi substancję pozyskiwaną z czosnku, która może wykazywać właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, działając jednocześnie jako antyoksydant;
• babkę płesznik, która może wykazywać działanie łagodzące wzdęcia, bóle brzucha i zaparcia, jednocześnie ułatwiając wypróżnianie;
• berberynę, która może wykazywać potencjał przeciwzapalny, a także może pozytywnie oddziaływać na mikrobiom jelitowy i kondycję jelit;
• olejek z oregano, który może ułatwiać przepływ żółci, a także może zmniejszać wzdęcia i wykazywać działanie przeciwbakteryjne;
• korzeń imbiru, który może redukować stan zapalny w obrębie jelit, a dodatkowo może wspomagać regenerację śluzówki jelita.

IMO choroba - podsumowanie

IMO to przerost metanogenów w jelitach, który najczęściej objawia się zaparciami, wzdęciami i gazami. To schorzenie związane z zaburzeniem mechanizmów obronnych występujących w układzie pokarmowym, które najczęściej diagnozuje się przy pomocy metanowo-wodorowych testów oddechowych. Za najskuteczniejszą formę postępowania w przypadku IMO uznaje się antybiotykoterapię, jednak podczas przerostu archeonów w jelicie warto zwrócić uwagę również na pomocne zioła i suplementy diety oraz rolę diety low FODMAP.

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37706108/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32754068/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36985147/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39130770/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39147218/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36050385/