SIBO - co to jest? Objawy, postępowanie, dieta

SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, to zaburzenie równowagi mikrobioty w przewodzie pokarmowym, które jest coraz częściej rozpoznawane wśród pacjentów zmagających się z nieprzyjemnymi objawami ze strony układu pokarmowego. To schorzenie, które może przyczyniać się do pogorszenia trawienia i zmniejszenia wchłaniania wartościowych składników odżywczych, a tym samym do nieprawidłowej pracy całego organizmu człowieka. SIBO co to? SIBO wygląd brzucha - jak zlikwidować uczucie pełności? SIBO przyczyny - co powoduje zaburzenia równowagi jelitowej? Jelito cienkie gdzie boli?

Czym jest SIBO i dlaczego ma znaczenie dla zdrowia jelit?

SIBO to skrót z języka angielskiego, pochodzący od wyrażenia Small Intestinal Bacterial Overgrowth, oznaczającego zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, który potocznie jest określany mianem zespołu przerostu flory bakteryjnej w jelicie cienkim. To zespół objawów klinicznych występujących najczęściej ze strony przewodu pokarmowego, które są związane z obecnością w jelicie cienkim nadmiernych ilości bakterii zwykle bytujących w okrężnicy.

W warunkach fizjologicznych w jelicie cienkim znajduje się niewielka ilość bakterii. Na skutek zaburzenia funkcjonowania obecnych w ustroju barier ochronnych może jednak dojść do przedostania się drobnoustrojów pochodzących z jelita grubego do wyższych partii układu pokarmowego, co może prowadzić do zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej i przyczynić się do rozwoju SIBO, jednocześnie zwiększając ryzyko zaburzeń trawienia i wchłaniania cennych składników odżywczych oraz wzrostu ryzyka wystąpienia stopniowego uszkodzenia wyściółki jelit.

Najczęstsze objawy SIBO – jak rozpoznać problem?

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego SIBO nie daje specyficznych objawów, a zgłaszane przez pacjentów zaburzenia są mało charakterystyczne i mogą być związane również z innymi chorobami występującymi w ustroju. Pojawiające się wśród osób cierpiących na SIBO objawy zależą od rodzaju, liczby i dokładnej lokalizacji bakterii. Najczęściej bakterie jelitowe zlokalizowane w jelicie cienkim w nadmiernej ilości powodują:

• gazy i wzdęcia,
• ból brzucha,
• uczucia pełności w jamie brzusznej,
• nudności,
• zaparcia lub biegunki (z powodu utrudnionego trawienia tłuszczów może pojawić się stolec tłuszczowy, m.in. biegunka tłuszczowa).

Niekiedy wśród osób cierpiących na zespół SIBO może wystąpić nieuzasadniona utrata masy ciała, a także powiększony obwód brzucha. Wśród pacjentów można zaobserwować także zwiększone ryzyko niedoborów pokarmowych, w szczególności niedobór witaminy B12 i B9 oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (witaminy A, D, K i E).

Polecane suplementy diety

SIBO - objawy skórne

Oprócz objawów ze strony układu pokarmowego przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego może również powodować występowanie zmian skórnych. Dotychczas przeprowadzone obserwacje wskazują, iż stan zapalny jelit może przyczyniać się do wystąpienia stanu zapalnego skóry, który może być związany m.in. z niedoborem cennych makroskładników i składników mineralnych w ustroju, takich jak np. niedobór witaminy A czy D.

SIBO może więc przyczyniać się do rozwoju trądziku i wysypki, a także do występowania obrzęków, suchości i świądu skóry. Dodatkowo zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego SIBO może objawiać się łuszczeniem skóry, a także jej zaczerwienieniem.

SIBO - objawy neurologiczne

Choć wśród osób zmagających się z zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego najczęściej można zaobserwować objawy ze strony układu pokarmowego lub niepożądane reakcje skórne, SIBO objawy psychiczne oraz neurologiczne to coraz częściej pojawiające się zagadnienie wśród pacjentów.

Badania naukowe sugerują, iż SIBO może oddziaływać również na funkcjonowanie układu nerwowego, co może skutkować problemami neurologicznymi. Jednym z najczęściej pojawiających się objawów wśród osób cierpiących na SIBO jest tzw. mgła mózgowa, która powoduje trudności z koncentracją i uczucie dezorientacji. Co więcej, wśród osób zmagających się z zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego niekiedy można zaobserwować zaburzenia pamięci czy uszkodzenie nerwów obwodowych.

Wstępne analizy wskazują, iż SIBO może zwiększać uczucie zmęczenia i ryzyko bezsenności, a także może powodować wzrost stanów lękowych i depresyjnych, co wynika z faktu, iż przerost bakteryjny może negatywnie oddziaływać na produkcję ważnych neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i GABA.

SIBO przyczyny i czynniki ryzyka - skąd bierze się SIBO?

Głównym czynnikiem, który może sprzyjać rozwojowi SIBO jest upośledzenie pracy mioelektrycznego kompleksu wędrującego MMC (z języka angielskiego Migrating Motor Complex) w jelitach, który ok. 90 minut po posiłku rozpoczyna proces usuwania bakterii i resztek pokarmowych w obrębie jelit. Zespół rozrostu bakteryjnego SIBO może być związany także z zaburzeniami mechanizmów zabezpieczających jelito cienkie, a upośledzenie motoryki jelit oraz działania MMC mogą skutkować nadmierną kolonizacją mikroorganizmów w jelicie cienkim.

Choroba jelit SIBO może mieć wiele rozmaitych przyczyn, a niektóre schorzenia, takie jak np.:

• wrodzone i nabyte nieprawidłowości anatomiczne jelit, m.in. zwężenia jelit, uchyłki jelita cienkiego, przetoki jelitowe,
• zaburzenia motoryki jelit, występuje np. w zespole rzekomej niedrożności jelit, neuropatii cukrzycowej czy w zespole jelita drażliwego,
• zmniejszona kwasowość żołądka,
• zaburzenia trawienia i wchłaniania, które może powodować choroba wątroby, mukowiscydoza czy przewlekłe zapalenie trzustki,
• gastropareza, czyli spowolnienie transportu treści pokarmowej przez układ pokarmowy,
• zmniejszona aktywność immunologiczna i osłabiony układ odpornościowy - wrodzony lub nabyty, m.in. na skutek AIDS lub niedożywienia,

mogą zwiększać ryzyko wystąpienia SIBO.

SIBO a choroby autoimmunologiczne

Niektóre choroby autoimmunologiczne występujące w organizmie człowieka mogą zwiększać ryzyko wystąpienia SIBO. Do takich schorzeń należy m.in. celiakia, charakteryzująca się nadwrażliwością na gluten - spożywanie produktów zawierających niepożądane białko może przyczyniać się do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, co może prowadzić do zmniejszenia ilości kwasu solnego w żołądku, w konsekwencji sprzyjając zwiększeniu ilości bakterii w jelicie cienkim i rozwojowi SIBO.

Przewlekłe stany zapalne jelit, a tym samym zwiększone ryzyko rozwoju zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, mogą być również związane z występowaniem choroby Leśniowskiego-Crohna, a także z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego.

SIBO a styl życia

Zespół SIBO może być spowodowany nieprawidłowym stylem życia. Nadmierny stres może zaburzać działanie nerwu błędnego, który łączy mózg bezpośrednio z jelitami, co może zwiększać ryzyko rozwoju zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Co więcej, niekorzystnie na kondycję jelit może oddziaływać również niezbilansowana dieta, spożywanie posiłków w pośpiechu i niezwracanie uwagi na to, co znajduje się na talerzu, a także podjadanie pomiędzy posiłkami.

Istotnym aspektem jest również regularne podejmowanie aktywności fizycznej - brak ruchu może negatywnie wpływać na bakterie w jelitach i perystaltykę jelit, co może zwiększać ryzyko rozwoju zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego SIBO. Co ciekawe, również nadmierny wysiłek fizyczny może przyczyniać się do zaburzenia kompleksu MMC, co może prowadzić do zachwiania równowagi bakteryjnej w układzie pokarmowym.

SIBO a leki

Negatywnie na kondycję jelit może oddziaływać przyjmowanie niektórych leków oraz długotrwała antybiotykoterapia. Powszechnie panuje przekonanie, iż długoterminowe stosowanie leków, których zadaniem jest zmniejszenie wydzielania kwasu żołądkowego, takich jak inhibitory pompy protonowej IPP, może sprzyjać rozwojowi SIBO, co wynika z faktu, iż farmaceutyki zobojętniające mogą podnosić pH soku żołądkowego, zmniejszając jego kwasowość, co może przyczyniać się do nadmiernego namnażania bakterii w jelicie cienkim.

Najnowsze badania naukowe skupiające się na oddziaływaniu IPP na SIBO pozostają jednak niejednoznaczne, sugerując, iż głównym czynnikiem sprzyjającym zaburzeniom flory bakteryjnej w jelicie pozostaje upośledzona motoryka jelita cienkiego. Warto jednak zachować ostrożność podczas przyjmowania preparatów zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego.

SIBO diagnostyka - metody i badania

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego może dawać niespecyficzne objawy, które mogą świadczyć również o występowaniu w ustroju innych schorzeń układu pokarmowego, co sprawia, że kluczową rolę we właściwym postępowaniu odgrywa badanie jelita cienkiego i prawidłowa diagnostyka SIBO.

Choć złotym standardem diagnostyki SIBO jest badanie mikrobiologiczne treści pobranej z jelita cienkiego, nie jest to rutynowe postępowanie, co wynika z faktu, iż metoda jest czasochłonna, inwazyjna i kosztowna. Podstawowym testem w trakcie diagnostyki SIBO jest więc wodorowy test oddechowy, a coraz częściej także wodorowo-metanowy test oddechowy, czyli metody polegające na spożyciu roztworu glukozy lub laktulozy, a następnie na regularnych pomiarach stężenia wodoru, a niekiedy także metanu, w wydychanym powietrzu. To metoda diagnostyczna opierająca się na założeniu, iż ludzkie komórki nie są zdolne do produkcji cząsteczek wodoru lub metanu. Tym samym obecność tych gazów w wydychanym przez pacjenta powietrzu po spożyciu glukozy lub laktulozy może świadczyć o zachodzących w ustroju procesach fermentacji bakteryjnej w jelicie cienkim, sugerując występowanie choroby SIBO.

Niekiedy w ramach diagnostyki SIBO lekarz prowadzący może zlecić także:

• badania laboratoryjne krwi, takie jak morfologia, albuminy czy poziom witaminy B12 oraz witaminy B9 w ustroju;
• badania kału;
• RTG przewodu pokarmowego;
• USG jamy brzusznej;
• endoskopię.

Skuteczne postępowanie w SIBO – od antybiotyków po metody naturalne

Wiele osób zmagających się z zespołem rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego zastanawia się, jak leczyć SIBO. Podstawą terapii zaburzeń mikroflory jelitowej powinny być działania ukierunkowane na znalezienie przyczyny SIBO i postępowanie niwelujące występujące zaburzenia. Tym samym w przypadku nieprawidłowości anatomicznych, konieczny może okazać się zabieg chirurgiczny, z kolei wśród osób, u których SIBO jest związane ze współwystępowaniem innej jednostki chorobowej - odpowiednia terapia i stosowanie dopasowanych do ustroju farmaceutyków.

SIBO leczenie polega przede wszystkim na właściwej antybiotykoterapii, której celem jest eliminacja nadmiernego rozrostu drobnoustrojów oraz złagodzenie występujących objawów. Antybiotyk należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza - w terapii SIBO zwykle rekomenduje się przyjmowanie leków, takich jak ryfaksymina, norfloksacyna, metronidazol, kotrimoksazol, cyprofloksacyna czy też amoksycylina z kwasem klawulanowym lub doksycyklina czy tetracyklina.

W przypadku występujących w ustroju niedoborów pokarmowych zalecanym działaniem może być również przyjmowanie suplementów diety, które ułatwią zaspokojenie zapotrzebowania organizmu na cenne składniki odżywcze - wśród osób zmagających się z SIBO najczęściej zaleca się przyjmowanie witaminy B12 oraz kwasu foliowego.

SIBO a probiotyki

Probiotyk SIBO to temat budzący wiele kontrowersji, ponieważ zdania dotyczące skuteczności przyjmowania probiotyków w zespole przerostu bakteryjnego jelita cienkiego są podzielone.

Dotychczas przeprowadzone analizy wskazują, iż probiotyki w SIBO mogą być pomocne, jednak kluczowy jest odpowiedni dobór przyjmowanego szczepu bakterii. Co więcej, warto zwrócić uwagę na fakt, iż probiotyki w zaburzeniach mikroflory jelita cienkiego nie są uniwersalnym rozwiązaniem i oprócz potencjalnych korzyści mogą wiązać się również z występowaniem niepożądanych skutków ubocznych.

Suplementy diety i zioła na SIBO

SIBO leczenie naturalne to zagadnienie, które cieszy się coraz większym zainteresowaniem wśród pacjentów zmagających się z zespołem przerostu bakteryjnego jelita cienkiego. Choć najistotniejsze w terapii SIBO jest znalezienie przyczyny występujących w ustroju zaburzeń oraz właściwie dobrana antybiotykoterapia, zioła na SIBO mogą okazać się cennym uzupełnieniem optymalnego postępowania w terapii schorzenia.

Wśród ziół, które mogą okazać się pomocne podczas SIBO najczęściej wymienia się składniki wykazujące właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i wspierające procesy trawienne. Tym samym dobrym rozwiązaniem może być uzupełnienie codziennej diety w:

• berberynę (OstroVit Berberyna), która m.in. może hamować rozwój bakterii w jelicie cienkim;
• olejek z oregano (OstroVit Olejek Eteryczny z Oregano), który wykazuje silne właściwości przeciwbakteryjne;
• czosnek (OstroVit Ekstrakt z Czosnku), a zwłaszcza w allicynę, która stanowi związek o działaniu bakterio- i grzybobójczym;
• kurkumę i imbir (OstroVit Kurkumina + Czarny Pieprz + Imbir), czyli związki, które mogą wspomagać procesy trawienne.

Dodatkowo wsparciem w postępowaniu podczas SIBO może okazać się stosowanie suplementów diety, takich jak:

• OstroVit Digezyme Enzymy Trawienne, które mogą wspomagać prawidłowy przebieg procesów trawiennych zachodzących w ludzkim organizmie;
• OstroVit Pharma PRO-60 BIOTIC LactoSpore, który może dostarczać do ustroju cenne szczepy żywych kultur bakterii;
• OstroVit Błonnik Witalny, który stanowi źródło błonnika pokarmowego, który może pozytywnie oddziaływać na funkcjonowanie układu pokarmowego.

Jak dieta wpływa na SIBO? Przewodnik po żywieniu

Istotną rolę w terapii SIBO odgrywa odpowiedni sposób odżywiania - dieta na jelita może bowiem przyczyniać się do złagodzenia występujących objawów i poprawy komfortu życia codziennego pacjentów. Zgodnie z rekomendacją Amerykańskiego Towarzystwa Gastrologów (American College of Gastroenterology) wśród osób zmagających się z zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego po zakończeniu antybiotykoterapii zaleca się stosowanie diety low FODMAP (z języka angielskiego Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols), która charakteryzuje się niską zawartością produktów bogatych w węglowodany łatwo fermentujące, będące pożywką dla bakterii obecnych w jelicie cienkim. Tym samym stosowanie diety low FODMAP ma na celu ograniczenie namnażania bakterii w jelicie cienkim, co może wiązać się ze zmniejszoną produkcją wodoru i metanu przez bakterie jelitowe.

Zwykle rekomenduje się, aby SIBO dieta bazowała na trzech etapach interwencji, a mianowicie na:

• fazie eliminacji, podczas której należy z jadłospisu wykluczyć wszystkie produkty uznawane za żywność bogatą w FODMAP;
• fazie reintrodukcji, podczas której należy stopniowo wprowadzać do codziennego jadłospisu wcześniej wyeliminowane artykuły spożywcze, obserwując indywidualne reakcje organizmu;
• fazie stabilizacji, podczas której należy spożywać jak najwięcej różnorodnych produktów, z wykluczeniem żywności przyczyniającej się do nasilenia niepożądanych objawów, bilansując jadłospis w taki sposób, aby nie doprowadzić do występowania niedoborów pokarmowych w ustroju.

SIBO - produkty zalecane

Wśród produktów rekomendowanych przy SIBO, które wyróżniają się niską zawartością mono-, di- i oligosacharydów oraz polioli można wymienić:

• warzywa, takie jak bakłażan, papryka, cukinia, marchew, ogórek, ziemniak czy pomidor;
• owoce, takie jak mandarynki, borówki, truskawki, kiwi, maliny;
• produkty mleczne, takie jak sery twarde, ser feta, napój migdałowy, camembert, mleko bez laktozy, jogurty bez laktozy;
• produkty zbożowe, takie jak chleb orkiszowy, płatki kukurydziane, chleb kukurydziany, makaron ryżowy, komosa ryżowa;
• orzechy i nasiona, m.in. orzechy włoskie, pestki dyni czy orzeszki ziemne;
• mięso, ryby, owoce morza, a także jaja i tofu.

Osoby rozpoczynające stosowanie diety low FODMAP często zastanawiają się, jak chleb przy SIBO mogą spożywać. Podczas przestrzegania restrykcji żywieniowych dozwolone jest sięganie po pieczywo wyprodukowane w 100% z mąki kukurydzianej, ryżowej lub orkiszowej, które nie zawiera dodatku pszenicy, żyta czy jęczmienia.

SIBO - czego nie jeść?

Do produktów niezalecanych na diecie low FODMAP można zaliczyć żywność o wysokiej zawartości mono-, di- i oligosacharydów oraz polioli, czyli artykuły, takie jak np.:

• warzywa, takie jak kalafior, groszek zielony, karczochy, cebula, czosnek;
• owoce, takie jak dojrzałe banany, winogrono, śliwki, arbuz, brzoskwinie;
• produkty mleczne, takie jak mleko, sery twarogowe, lody, tradycyjne jogurty, mleko w proszku;
• produkty zbożowe na bazie pszenicy, jęczmienia, żyta;
• orzechy, takie jak pistacje i orzechy nerkowca;
• substancje słodzące, m.in. erytrytol, ksylitol, maltitol, a także miód i syrop kukurydziany.

Powiązania SIBO z innymi schorzeniami przewodu pokarmowego

SIBO i IBS to dwie najczęściej występujące choroby jelita cienkiego, które mogą być ze sobą ściśle związane. Dotychczas przeprowadzone analizy sugerują, iż aż 78% osób zmagających się z SIBO może równocześnie borykać się z zespołem jelita drażliwego. Czym różni się SIBO od IBS?

SIBO to schorzenie związane z nadmierną ilością bakterii w jelicie cienkim, które niekiedy może być efektem występujących w ustroju anomalii anatomicznych, z kolei zespół jelita drażliwego stanowi zaburzenie motoryki jelit, które nie jest związane z występowaniem nieprawidłowości anatomicznych w organizmie człowieka. Objawy SIBO i IBS mogą być podobne, dlatego też choroby trudno rozróżnić na pierwszy rzut oka. Niezwykle ważna jest więc prawidłowa diagnostyka, ponieważ właściwe postępowanie w przypadku zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego różni się od działań rekomendowanych w zespole jelita drażliwego.

Co zrobić, jeśli podejrzewasz SIBO?

Osoby zmagające się z występowaniem niepożądanych objawów ze strony układu pokarmowego, a także konsumenci borykający się z objawami skórnymi czy neurologicznymi, które utrudniają codzienne funkcjonowanie i negatywnie oddziałują na komfort życia, powinni skonsultować się z lekarzem w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki i dopasowania właściwego postępowania do występujących schorzeń.

Wśród osób, które podejrzewają SIBO dobrym rozwiązaniem może okazać się również zmiana stylu życia, m.in. redukcja poziomu stresu, a także modyfikacja diety stosowanej na co dzień i wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej do planu dnia. Pomocne mogą być również suplementy diety, ułatwiające dostarczenie do ustroju wartościowych składników pokarmowych.

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30645678/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36615748/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38613116/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39237384/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38657418/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31584459/
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32965895/