Ostropest plamisty - właściwości i działanie potwierdzone naukowo

Ostropest plamisty to roślina o prozdrowotnych właściwościach, która wykorzystywana jest w medycynie naturalnej od ponad 2000 lat, a jej działanie znane było już w czasach średniowiecza. Niegdyś roślina była stosowana jako antidotum na zatrucie toksyną grzybową muchomora zielonawego, dziś najczęściej używana jest ze względu na możliwe hepatoprotekcyjne działanie.

W jakich schorzeniach ostropest plamisty może okazać się pomocny? Czy stosowanie rośliny jest bezpieczne?

Czym jest ostropest plamisty?

Ostropest plamisty (Silybum marianum) to roślina należąca do rodziny astrowatych, wykorzystywana w tradycyjnej medycynie już od czasów starożytnych. Dawniej ostropestu plamistego używano ochronnie przed użądleniami owadów, a także ukąszeniami węży i zatruciami grzybami. Właściwości rośliny po raz pierwszy opisał grecki botanik Dioskorides w 40 r. n.e.

Niegdyś ostropest plamisty naturalnie występował w rejonie basenu Morza Śródziemnego. Następnie rozprzestrzenił się na całym świecie - obecnie roślinę można spotkać zarówno w Europie, jak i na terenach Ameryki Południowej i Północnej, czy w Afryce. Ostropest plamisty uprawiany jest również w Polsce, zarówno jako roślina prozdrowotna, jak i ozdobna.

Wyglądem Silybum marianum do złudzenia przypomina bardzo powszechne osty. Ma wysoko wzniesioną łodygę, która może osiągać wysokość do 2 metrów. Jednocześnie roślina ma zielone lub zielono-białe liście i fioletowe lub białe kwiaty występujące w postaci zwisających koszyczków. Angielska nazwa ostropestu to „milk thistle”, czyli dosłownie „mleczny oset”, co związane jest z tym, iż podczas miażdżenia liści rośliny powstaje biała wydzielina przypominająca mleko.

Surowcem prozdrowotnym pozyskiwanym z ostropestu plamistego są jego owoce, bez puchu kielichowego, oraz liście. W niektórych regionach popularne jest również spożywanie kiełków rośliny. W medycynie naturalnej wykorzystuje się często całe owoce, jak również napary z mielonych owoców oraz ekstrakty z owoców i liści rośliny.

Ostropest plamisty to roślina stosowana w wielu różnych schorzeniach i dolegliwościach. Kiedy ostropest rzeczywiście może pozytywnie wpływać na organizm człowieka?

Polecane produkty z ostropestem plamistym

Składniki aktywne obecne w ostropeście plamistym

Prozdrowotne właściwości ostropestu plamistego mogą być związane z obecnością w roślinie aktywnego kompleksu flawonoglikanów, które znane są razem jako "sylimaryna".

W skład sylimaryny wchodzą związki, takie jak sylibina, sylidianina, sylikrystyna oraz taksyfolina. Najsilniejsze działanie w kompleksie może wykazywać sylibina. Owoce ostropestu plamistego zawierają od 1,5 do 3% sylimaryny, w tym 0,26-0,36% taksyfoliny, 0,69-0,99% sylidianiny, 1,31-1,78% sylibiny oraz 0,27–0,39% izosylibiny.

Poza sylimaryną roślina zawiera również kwercetynę, fitosterole oraz garbniki i śluzy. W ostropeście plamistym obecne są także kwasy organiczne, witamina C, E i K oraz błonnik pokarmowy. Ponadto roślina zawiera histaminę i tyraminę, czyli związki, które mogą przyczyniać się do występowania reakcji alergicznych. Te składniki znaleźć można przede wszystkim w nieodtłuszczonych owocach ostropestu. Za najlepsze źródło sylimaryny uznaje się natomiast ekstrakty z owoców i liści rośliny.

Ostropest plamisty - właściwości i zastosowanie. Na co pomaga?

Ostropest plamisty ceniony jest szczególnie ze względu na prozdrowotne właściwości. Bogactwo substancji aktywnych sprawia, że roślina może stanowić wsparcie w wielu schorzeniach. W jakich konkretnie przypadkach ostropest plamisty może okazać się pomocny?

Ostropest plamisty a wątroba

Ostropest plamisty może chronić wątrobę i nerki przed szkodliwym działaniem toksyn, i trucizn. Jednocześnie roślina może wykazywać właściwości odtruwające organizm.

Wyciąg z ostropestu plamistego jest głównym składnikiem dostępnego na rynku preparatu, znanego jako Sylimarol, który zgodnie z informacjami zawartymi na ulotce, może korzystnie oddziaływać na pracę wątroby, zarówno w wyniku zatrucia, jak i w przypadku niestrawności.

Zgodnie z wynikami badań naukowych, sylimaryna może przyczyniać się do obniżenia stężenia enzymów wątrobowych, takich jak aminotransferaza asparaginianowa czy aminotransferaza alaninowa, szczególnie wśród osób zmagających się ze stłuszczeniową niealkoholową chorobą wątroby.

Ponadto ostropest plamisty może wykazywać właściwości hepatoprotekcyjne poprzez działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwzwłóknieniowe. Udowodniono, że ostropest może zmniejszać lub hamować ekspresję mediatora szlaków zapalnych, a co więcej, zmniejszać zawartość cytokin prozapalnych w wątrobie i osoczu. Dodatkowo sylimaryna może zwiększać aktywność dysmutazy ponadtlenkowej oraz poziom glutationu i peroksydazy glutationowej w ustroju oraz działać na poziomie DNA i RNA, stymulując regenerację komórek wątroby.

Warto zaznaczyć również, że sylimaryna nie wykazuje działania żółciopędnego i nie zwiększa przepływu żółci w ustroju.

Ostropest plamisty a układ kostny

Osteoporoza to choroba szkieletu związana z kruchością kości, która wynika ze zmniejszenia masy kostnej i zmian w strukturze kości. Może zwiększać skłonność do złamań, nawet w wyniku niewielkiego urazu.

Badania naukowe sugerują, że sylimaryna może korzystnie wpływać na proces tworzenia kości, modulując wiele genów, które mogą zapobiegać utracie masy kostnej oraz wspomagać ich budowę. Jednocześnie związek może regulować osteogenezę i wspierać terapię złamań oraz wykazywać działanie estrogenne przeciw osteoporozie w strukturze kości, co może być szczególnie pomocne wśród kobiet po menopauzie.

Ostropest plamisty a cukrzyca

Ostropest plamisty może również wspierać osoby cierpiące na cukrzycę i insulinooporność, gdyż może wykazywać właściwości hipoglikemizujące.

Substancje zawarte w roślinie mogą wykazywać właściwości agonisty receptora aktywowanego przez proliferatory peroksysomów γ (PPARγ), które są wykorzystywane jako środek uwrażliwiający na insulinę w celu obniżenia poziomu glukozy we krwi.

Tym samym sugeruje się, iż ostropest plamisty może być pomocny w terapii cukrzycy i stanowić wsparcie wśród diabetyków.

Ostropest plamisty a skóra

Badania sugerują, iż związki występujące w roślinie mogą wykazywać aktywność przeciw enzymom, takim jak kolagenaza i elastaza. Jednocześnie dzięki właściwościom antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym, ostropest plamisty może być wykorzystywany jako składnik preparatów łagodzących objawy trądziku.

Dlatego też przypuszcza się, iż ostropest plamisty może pozytywnie wpływać na kondycję skóry, m.in. poprzez zwalczanie wolnych rodników i opóźnianie procesów starzenia.

Ostropest plamisty a odchudzanie

Choć można spotkać się ze stwierdzeniem, iż stosowanie ostropestu plamistego wspomaga proces odchudzania, badania naukowe nie potwierdzają takiego działania rośliny.

Ostropest plamisty nie jest uznawany za spalacz tłuszczu, ani za substancję wspomagającą redukcję masy ciała. Jedyne działanie rośliny, które może okazać się wsparciem w dążeniu do uzyskania prawidłowej masy ciała, może dotyczyć jej wpływu na zwiększenie wrażliwości na insulinę i obniżenie poziomu glukozy na czczo we krwi.

Poprawa gospodarki węglowodanowej rzeczywiście może być korzystna w procesie odchudzania, jednak warto pamiętać, iż aby zgubić zbędne kilogramy, należy uwzględnić w codziennym jadłospisie ujemny bilans energetyczny.

Pozostałe prozdrowotne właściwości ostropestu plamistego

Większość możliwych prozdrowotnych właściwości ostropestu plamistego wciąż wymaga szczegółowych badań, które potwierdzałyby działanie rośliny. Ekstrakty pozyskiwane z ostropestu wykazują jednak duży potencjał, dlatego też można domniemywać, iż z czasem ilość publikacji potwierdzających prozdrowotne działanie rośliny będzie się zwiększać.

Aktualnie, oprócz wymienionych wyżej właściwości, badania naukowe sugerują również, iż ostropest plamisty może:

• Wykazywać aktywność immunomodulującą – ekstrakty z ostropestu w przeprowadzonych badaniach wykazały poprawę odporności poprzez zwiększenie wydzielania limfocytów T, interleukin i zmniejszenie stężenia wszystkich typów immunoglobulin.
• Wspierać terapię zespołu metabolicznego - badania wykazały, że ostropest plamisty może wykazywać działanie przeciwutleniające, obniżające poziom lipidów, a jednocześnie obniżające ciśnienie tętnicze krwi, jak również może działać przeciwcukrzycowo, dzięki czemu ekstrakt rośliny może być pomocny w terapii zespołu metabolicznego.
• Wspomagać laktację - ostropest plamisty może przyczyniać się do zwiększenia produkcji mleka wśród kobiet karmiących, jednocześnie nie zmieniając składu pokarmu. Nie należy jednak stosować rośliny w czasie karmienia bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

W jakiej formie stosować ostropest plamisty - mielony czy w tabletkach?

Ostropest plamisty na rynku dostępny jest głównie w dwóch postaciach - w formie mielonych, odtłuszczonych owoców oraz jako ekstrakt z owoców standaryzowany na zawartość sylimaryny.

Preparaty zawierające ostropest mogą zawierać zarówno ekstrakt z owoców, jak i zmielone owoce umieszczone w kapsułce. Ostropest mielony można kupić w sklepach z tzw. zdrową żywnością, sklepach BIO, dużych supermarketach, aptekach i sklepach internetowych.

Decydując się na zakup suplementów diety z ostropestem plamistym, najlepiej wybrać te, które zawierają standaryzowany ekstrakt z owoców. Zawartość sylimaryny w produkcie może przesądzać o jego skuteczności i możliwych, prozdrowotnych właściwościach.

Tabletki z ekstraktem z ostropestu plamistego mogą być dobrym rozwiązaniem wśród osób, którym zależy na uzyskaniu prozdrowotnych korzyści wynikających ze stosowania preparatów bogatych w sylimarynę. Z kolei ostropest plamisty mielony może stanowić świetny dodatek do codziennej diety, który dostarczy do ustroju cenne antyoksydanty i wesprze pracę wątroby.

Na sklepowych półkach można również znaleźć olej z ostropestu plamistego, który charakteryzuje się wysoką zawartością jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Tym samym produkt może stanowić cenne źródło zdrowych kwasów tłuszczowych, jednak powinien być wykorzystywany jedynie na zimno. Olej z ostropestu nie powinien być poddawany obróbce termicznej.

Ostropest plamisty - jak stosować?

Mielony ostropest plamisty można stosować jako dodatek do dań, podobnie jak inne nasiona czy orzechy. Ostropest plamisty mielony można wykorzystywać podczas przygotowywania owsianki, musli czy jogurtu, a także jako dodatek do sałatek, past do pieczywa czy zup oraz sosów.

Z mielonego ostropestu można również przygotować napar do picia. Wystarczy 1 łyżeczkę mieszanki zalać szklanką gorącej wody (jednak nie wrzątkiem), zamieszać i pozostawić na ok. 10 minut. Ostudzony napar najlepiej pić przed posiłkiem.

Częstotliwość i pora korzystania z ostropestu plamistego dostępnego w formie suplementów diety zależy natomiast od rekomendacji producenta danego preparatu. Dawka stosowana najczęściej w badaniach naukowych waha się pomiędzy 200 a 600 mg ekstraktu na dobę.

Czy ostropest plamisty jest bezpieczny?

Przyjmowanie ostropestu plamistego mielonego lub w formie tabletek uznawane jest za bezpieczne, zakładając, że preparaty zawierające ekstrakt z rośliny stosowane są z umiarem oraz zgodnie ze wskazówkami producenta.

Ostropest plamisty - skutki uboczne i przeciwwskazania

Ostropest plamisty może jednak wśród niektórych osób doprowadzić do wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych.

Skutki uboczne związane ze spożywaniem ostropestu plamistego pojawiają się rzadko i mogą być związane przede wszystkim z jego nadmiernym spożyciem. Niepożądane dolegliwości związane z obecnością ostropestu plamistego w diecie mogą obejmować uczucie pełności w nadbrzuszu, a także gazy, mdłości, biegunkę i utratę apetytu.

Ponadto warto zachować ostrożność podczas stosowania rośliny, gdyż ostropest plamisty może przyczynić się do wystąpienia reakcji alergicznych, szczególnie wśród osób, które są uczulone na kiwi, nagietki, chryzantemy czy ambrozję.

Dodatkowo, ze względu na możliwy wpływ rośliny na działanie estrogenów, ostropestu nie powinny stosować osoby borykające się np. z endometriozą. Ostrożnie do suplementacji powinny podchodzić również osoby stosujące leki obniżające poziom cukru we krwi - ostropest może dodatkowo obniżać poziom glukozy i w połączeniu z przyjmowanymi farmaceutykami może doprowadzić do hipoglikemii.

Co więcej, roślina może wchodzić w interakcje z wieloma lekami metabolizowanymi w wątrobie. Dlatego też przyjmując na stałe preparaty lecznicze, przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z lekarzem, aby omówić możliwe interakcje pomiędzy stosowanymi medykamentami.

Bibliografia:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29245314/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541075/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24093748/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25396404/
5. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ptr.1988
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30015401/
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19260380/