Lukrecja to popularna roślina, której prozdrowotne właściwości wykorzystywane są już od kilku tysięcy lat. Roślina, a właściwie jej korzeń, wyróżnia się słodkością i intensywnym aromatem, co sprawia, że lukrecja stosowana jest również w branży spożywczej.
Spis treści
Na co pomaga lukrecja? Jakie ma działanie i skutki uboczne? Dla kogo lukrecja może być szkodliwa?
Lukrecja – co warto o niej wiedzieć?
Lukrecja gładka (Glycyrhizza glabra) to roślina należąca do rodziny bobowatych, która może dorastać do 1,5 m wysokości. Kwitnie na fioletowo lub liliowo, a jej owoce występują w postaci strąków, z których każdy zawiera 3-5 nasion. Jednak to ani nie kwiaty, ani nie owoce lukrecji mają znaczenie w ziołolecznictwie, a jej korzenie. Korzenie zbiera się późną jesienią lub wczesną wiosną. Pozyskuje się je z 3-4-letnich roślin, okorowuje, myje, a następnie suszy w niezbyt wysokich temperaturach.
Lukrecja rośnie naturalnie w krajach basenu Morza Śródziemnego – Hiszpanii, Włoszech, Grecji i Turcji, a także w Syrii, Iranie oraz w Azji Południowo-Zachodniej. Hoduje się ją w wielu krajach, w tym w Polsce.
Korzeń lukrecji to jedna z najstarszych prozdrowotnych roślin, która wykorzystywana jest od ponad 4 tysięcy lat. O lukrecji wspominali w swoich pracach już m.in. Hipokrates czy Galen. Uprawę lukrecji w Europie Zachodniej i Środkowej rozpowszechnili z kolei benedyktyni w XV wieku. Co ciekawe, w Chinach do dzisiaj około 60% roślinnych farmaceutyków bazuje na korzeniu lukrecji.
Nazwa botaniczna lukrecji Glycyrhizza pochodzi z języka greckiego od słów „glykis”, co oznacza „słodki” oraz „rhiza", czyli „korzeń”. Zatem lukrecja to „słodki korzeń”, a polskie ludowe określenie tej rośliny to natomiast „słodnia”. Wszystkie nazwy lukrecji, również w innych językach, podkreślają jej słodki smak. Lukrecja jest na tyle słodka, że próbowano nią nawet zastąpić cukier z trzciny cukrowej. Wykazuje słodycz 60 razy większą niż sacharoza.
Lukrecja była stosowana leczniczo równolegle już w starożytnej Grecji i Rzymie oraz Chinach i Indiach. Tradycyjnie roślina była wykorzystywana jako wsparcie:
- na liczne dolegliwości przewodu pokarmowego, np. wrzody żołądka, kolki i wzdęcia,
- w chorobach górnych dróg oddechowych, takich jak kaszel, astma, zapalenie migdałków i ból gardła,
- na padaczkę,
- obniżające gorączkę,
- podnoszące libido,
- na reumatyzm,
- na upławy,
- w łuszczycy,
- na malarię,
- przy krwotokach,
- na żółtaczkę.
Współczesna nauka wciąż bada potencjał lukrecji. Wydaje się, że roślina nie prezentuje tak szerokiego działania, jak wynika z jej tradycyjnych zastosowań, jednak lukrecja może wykazywać właściwości prozdrowotne w niektórych stanach.
Poza ziołolecznictwem lukrecja może być wykorzystywana powszechnie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Dzięki słodkiemu smakowi roślina może być używana do produkcji słodyczy, napojów oraz do maskowania nieprzyjemnego smaku leków.
Lukrecja i substancje aktywne w niej zawarte
Aktywność biologiczna lukrecji jest związana z bogactwem różnorodnych związków chemicznych obecnych w roślinie.
Korzenie lukrecji mogą zawierać bioaktywne fitozwiązki z grup flawonoidów (m.in. likwirtynę, ramnolikwirylinę, likwirytygeninę), saponin, polifenoli i związków lotnych, które wchodzą w skład olejków eterycznych. Najważniejszym składnikiem lukrecji może być jednak saponina o nazwie glicyryzyna. To jej aktywności i mechanizmom działania poświęca się najwięcej badań i głównie jej obecności przypisuje się właściwości prozdrowotne lukrecji. Glicyryzyna może stanowić 5-14% zawartości korzenia lukrecji. Ponadto to właśnie ten związek, wraz z glukozą, sacharozą i mannitolem, może odpowiadać za słodki smak surowca.
U ludzi glicyryzyna może być metabolizowana i przekształcana w kwas glicyretynowy, a zatem działanie farmakologiczne glicyryzyny może być podobne do działania kwasu glicyretynowego. Glicyryzyna może być także w większości odpowiedzialna za skutki uboczne stosowania lukrecji.
Lukrecja – właściwości
Korzeń lukrecji może wykazywać szereg prozdrowotnych właściwości. Roślina ma udowodnione naukowo działanie przede wszystkim w obrębie przewodu pokarmowego, a także w infekcjach górnych dróg oddechowych i w różnego rodzaju zakażeniach wirusowych i bakteryjnych.
Układ oddechowy a lukrecja
Lukrecja może pozytywnie wpływać na pracę układu oddechowego. Ze względu na obecność glicyryzyny korzeń lukrecji może wykazywać wyraźne działanie sekretolityczne (rozrzedzające wydzielinę), a także wykrztuśne i przeciwdrobnoustrojowe. Dzięki obecności związków flawonoidowych roślina z kolei może działać rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli.
Z tego względu korzeń lukrecji może być skutecznym wsparciem w infekcjach górnych dróg oddechowych, a także w przypadku kaszlu i kataru.
Działanie lukrecji na układ pokarmowy
Lukrecja może wykazywać również korzystny wpływ na układ pokarmowy. Korzeń rośliny może działać przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego. Może również przyspieszać proces gojenia wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz wykazywać aktywność immunosupresyjną. Te właściwości lukrecja może zawdzięczać zwiększonemu wydzielaniu glikokortykosteroidów oraz oddziaływaniu na metabolizm kwasu arachidonowego, hamowaniu syntezy prostaglandyny E2 i aktywności fosfolipazy A.
Stosowanie ekstraktów z korzenia lukrecji może przyspieszać odnowę śluzówki przewodu pokarmowego, z kolei picie herbaty z rośliny może zmniejszać nawet o 50% wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Działanie to może mieć znaczenie dla osób z nadmierną produkcją kwasu solnego i podrażnionym żołądkiem. Jednak dla osób z prawidłowym wydzielaniem może stanowić ryzyko niedoboru kwasu solnego i zaburzeń trawienia białka.
Niektóre badania sugerują również, iż ekstrakt z lukrecji może korzystnie wpływać na zgagę i refluks. Roślina może także przyspieszać regenerację błon śluzowych układu pokarmowego po różnego rodzaju zatruciach i urazach.
Przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne działanie lukrecji
Roślina może działać przeciwbakteryjne wobec bakterii chorobotwórczych, takich jak np. Staphylococcus aureus czy E. Coli. Istnieją także badania sugerujące korzystny wpływ korzenia lukrecji na obniżenie poziomu bakterii Helicobacter Pylori w organizmie człowieka.
Działanie przeciwbakteryjne rośliny może być wykorzystywane w infekcjach skóry i trądziku. W tym celu okłady można stosować bezpośrednio na skórę.
Ponadto lukrecja może działać przeciwpróchnicowo - próchnica może być wywoływana przez obecność bakterii Streptococcus mutans, a korzeń lukrecji może wykazywać wobec nich aktywność przeciwbakteryjną.
Lukrecja a układ hormonalny
Lukrecja może zawierać fitoestrogeny, czyli związki, które mogą łagodzić objawy menopauzy i być pomocne w zmniejszaniu dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, takich jak np. drażliwość czy pogorszenie nastroju.
Roślina może pozytywnie wpływać na zmiany osteoporotyczne, a także może wykazywać potencjał antyandrogenowy, czyli zmniejszający oddziaływanie męskich hormonów, co może być pomocne wśród pacjentów z hirsutyzmem czy łysieniem androgenowym.
Lukrecja a odchudzanie
Lukrecja może pobudzać układ pokarmowy do pracy, może również zmniejszać apetyt i zapobiegać wzdęciom. Substancje zawarte w roślinie mogą korzystnie wpływać na zmniejszenie poziomu tkanki tłuszczowej w ustroju. Dodatkowo lukrecja może wspierać regulowanie poziomu cukru we krwi.
Wymienione właściwości mogą więc sugerować, iż lukrecja może sprzyjać redukcji masy ciała.
Zastosowanie lukrecji
Lukrecja ze względu na liczne, prozdrowotne właściwości może być wykorzystywana w różnych dziedzinach życia, m.in. w kosmetyce czy w branży spożywczej.
Lukrecja w kosmetykach
Korzeń lukrecji może być stosowany do produkcji różnego rodzaju kosmetyków. Substancje zawarte w roślinie mogą wykazywać właściwości łagodzące, co może koić podrażnienia i przyspieszać regenerację uszkodzonego naskórka. Dodatkowo glicyryzyna może zatrzymywać wodę w skórze, a tym samym może być wykorzystywana do produkcji głęboko nawilżających preparatów.
Kwas glicyryzynowy i powstały w wyniku jego hydrolizy kwas glicyretynowy, mogą stanowić składniki kremów do rąk oraz środków do opalania. Lukrecja może wykazywać działanie wybielające, dzięki czemu może rozjaśniać cienie pod oczami i przebarwienia skórne. Roślina może być wykorzystywana również do produkcji kosmetyków kolorowych.
Lukrecja, ze względu na możliwe działanie przeciwbakteryjne i antyłojotokowe, może być stosowana jako składnik kosmetyków do cery trądzikowej i tłustej. Dzięki antyoksydacyjnym właściwościom może także stanowić element preparatów przeciwzmarszczkowych, wpływając na wygładzenie i poprawę elastyczności skóry.
Lukrecja w przemyśle spożywczym
Lukrecja, ze względu na słodki i charakterystyczny, podobny do anyżu smak, może być szeroko wykorzystywana w branży spożywczej. Szczególnymi wielbicielami smaku lukrecji są Skandynawowie, jednak roślina znana jest na całym świecie.
Z lukrecji można produkować m.in. czekolady, cukierki, żelki czy napoje. Może być stosowana również jako substancja słodząca czy też jako składnik lokalnych alkoholi.
Ciekawą kompozycją smakową może wyróżniać się także słona lukrecja, czyli połączenie lukrecji z chlorkiem amonu, co sprawia, że słodycze mają intensywny, lecz cierpki aromat.
Ponieważ lukrecja może wykazywać właściwości przeciwpróchnicze, cukierki czy żelki z jej wykorzystaniem mogą stanowić ciekawą alternatywę dla słodkości wśród najmłodszych.
Jak stosować lukrecję?
Lukrecja jest dostępna w wielu formach, m.in. w postaci tabletek do żucia, ekstraktu z korzeni w płynie, kapsułek, korzenia mielonego na proszek i suszonego korzenia w większych kawałkach.
W zależności od celu jej przyjmowania roślinę można używać na kilka sposobów. Do stosowania na skórę poleca się mieszankę zmielonego korzenia lukrecji z żelem z aloesu. Na ból gardła, kaszel i katar można przygotować odwar z korzenia - zalać kawałki korzenia lukrecji gorącą wodą i pozostawić pod przykryciem na kilka minut. Taka forma podania często nazywana jest herbatą z lukrecji, choć właściwie nie jest to herbata. W sklepach zielarskich dostępne są jednak herbatki ziołowe z dodatkiem lukrecji. Natomiast ekstrakty z korzenia można dodawać do napojów lub przyjmować je bezpośrednio pod język.
Wartościowym preparatem, którego stosowanie warto rozważyć może być Ostrovit Lukrecja Vege 90 kapsułek, czyli łatwy w użyciu suplement diety, który może być stosowany także przez wegetarian i wegan. To produkt bez zbędnych dodatków i wypełniaczy, który wyróżnia się wysoką jakością i bezpieczeństwem stosowania.
Korzeń lukrecji – skutki uboczne i przeciwwskazania
Zgodnie z aktualnymi danymi dziennie spożycie sproszkowanego korzenia lukrecji powinno wynosić maksymalnie od 5 do 15 g, co odpowiada 200-600 mg glicyryzyny. Bez konsultacji z lekarzem nie należy przyjmować lukrecji dłużej niż 4-6 tygodni, a stosowane dawki nie powinny być większe niż 100 mg glicyryzyny. Taka ilość uznawana jest przez WHO za bezpieczną dla większości osób dorosłych.
Długotrwałe stosowanie korzenia lukrecji i przekraczanie dozwolonych dawek może przyczynić się do wystąpienia skutków ubocznych, takich jak m.in.:
- zatrzymanie wody i jonów sodowych, co może skutkować wystąpieniem obrzęków,
- spadek poziomu potasu w organizmie,
- zawroty głowy,
- wzrost ciśnienia krwi,
- ospałość,
- zaburzenia rytmu serca,
- osłabienie mięśnia sercowego,
- zaburzenia pracy nerek.
Korzeń lukrecji nie powinien być stosowany przez osoby cierpiące na choroby wątroby z zastojem żółci, marskość wątroby oraz niewydolność nerek. Antykoncepcja hormonalna może zwiększać wrażliwość na glicyryzynę i dlatego też może być przeciwwskazaniem do stosowania korzenia lukrecji.
Lukrecja może wchodzić w interakcje z lekami - dlatego rośliny nie należy stosować, przyjmując środki obniżające poziom potasu, mając niski poziom potasu we krwi, lecząc nadciśnienie, przyjmując środki moczopędne, regulujące rytm pracy serca, rozrzedzające krew, a także w czasie stosowania terapii hormonalnej i przyjmowania kortykosteroidów.
Nasze bestsellery
Bibliografia:
