Dopamina - co to jest i jak działa?

Kategorie

Dopamina to rodzaj neuroprzekaźnika, którego głównym zadaniem jest poprawa komunikacji pomiędzy komórkami nerwowymi. Przyczynia się zatem do wsparcia funkcjonowania układu nerwowego. Rola, jaką pełni w organizmie, zależy ściśle od lokalizacji, w jakiej dopamina jest aktywna. Ten składnik może dodatkowo regulować pracę układu hormonalnego, układu krążenia oraz układu pokarmowego.

Spis treści

Co to jest dopamina?
Dopamina jako neuroprzekaźnik
Dopamina - działanie i rola
Poziom dopaminy a uzależnienia
Nadmiar dopaminy - objawy i przyczyny
Niedobór dopaminy - objawy
Niedobór dopaminy — przyczyny
Jak zwiększyć poziom dopaminy?

Co to jest dopamina?

Dopamina to organiczny związek chemiczny, który obok noradrenaliny i adrenaliny, należy do grupy katecholamin. Powstaje na skutek przemian L-fenyloalaniny w L-tyrozynę, a następnie w prekursora dopaminy L-DOPA. Produkty pośrednie tej reakcji to łatwo dostępne aminokwasy.

Stężenie dopaminy w organizmie zależy od jej sekrecji przez rdzeń nadnerczy oraz aktywności receptorów adrenergicznych. Mimo że dopamina występuje również w pożywieniu, to nie przekracza bariery krew-mózg, przez co wymaga działania prekursorów. Dopamina ulega dalszym przemianom i uczestniczy w produkcji adrenaliny i noradrenaliny.

Polecane suplementy diety

Dopamina jako neuroprzekaźnik

W układzie nerwowym dopamina pełni rolę neuroprzekaźnika, dzięki czemu może przekazywać sygnały między neuronami. Dopamina pobudza do działania tzw. receptory dopaminergiczne.

Ze względu na budowę i właściwości receptory te podzielić możemy na dwa typy: receptory D1 i D2. Podrodzina D1 obejmuje receptory, które pobudzają aktywność neuronów dopaminergicznych. Z kolei podrodzina D2 to receptory hamujące ich aktywność. Receptory występują w sercu, nerkach, w ośrodkowym układzie nerwowym, w przysadce mózgowej oraz nadnerczach.

Dopamina - działanie. Rola dopaminy w obwodowym i ośrodkowym układzie nerwowym

Dopamina jest jednym z głównych neuroprzekaźników, które mogą wpływać na szereg naszych zachowań. Konkretna funkcja, jaką pełni, zależy od jej lokalizacji. Dopamina jest produkowana przez komórki nerwowe mózgu oraz w rdzeniu kręgowym.

Podwzgórze

Dopamina w podwzgórzu mózgu jest odpowiedzialna za kontrolę pracy układu hormonalnego. Reguluje pracę przysadki mózgowej i ilość produkowanej prolaktyny (odpowiedzialnej za laktację i wzrost gruczołów sutkowych), gonadotropiny (biorącej udział w prokreacji) oraz wydzielanie hormonu wzrostu.

Układ limbiczny

Dopamina w układzie limbicznym reguluje z kolei stany i procesy emocjonalne. Może mieć wpływ na naszą motywację, energię do działania, chęci, samopoczucie. Może również wspierać zapamiętywanie, uwagę czy rozwiązywanie problemów.

Pozapiramidowy układ nerwowy

Dopamina zlokalizowana w pozapiramidowym układzie nerwowym wspiera z kolei czynności ruchowe, m.in. reguluje napięcie mięśni.

Poziom dopaminy a uzależnienia

Dopamina jest uwalniana w sytuacji, gdy mózg oczekuje nagrody. Jeżeli pewne aktywności są kojarzone z przyjemnością, już samo oczekiwanie na nie może spowodować wzrost poziomu dopaminy. Łączy się to bezpośrednio z rolą, jaką pełni w tzw. systemie nagrody. Gdy podczas wykonywania przyjemnej czynności poziom dopaminy wzrasta, zwiększa się również prawdopodobieństwo uzależnienia.

Jeśli ilość neuroprzekaźnika jest okresowo większa, równolegle spada wrażliwość receptorów dopaminowych, przez co organizm domaga się częściej stymulantów, np. alkoholu, narkotyków, papierosów, itp. Nawet gdy ich ilość zostanie w końcu ograniczona, organizm nadal jest skłonny do powrotu do uzależnienia.

Nadmiar dopaminy - objawy i przyczyny

W niektórych sytuacjach może dojść do podwyższenia poziomu dopaminy w organizmie. Najczęstszym symptomami takiego stanu są:

problemy ze skupieniem i uwagą,
problemy z prawidłową oceną rzeczywistości,
brak racjonalnego myślenia, np. skłonność do hazardu,
urojenia,
halucynacje,
natrętne myśli.

Wyrzut dopaminy, który przejawia się chwilową euforią, może mieć swoje źródła w stosowaniu środków psychoaktywnych. Gdy organizm przyjmuje niewielką ilość narkotyku, szybko się do niej przyzwyczaja i potrzebuje coraz więcej środka psychoaktywnego, by osiągnąć taki sam poziom euforii.

Dopamina a pląsawica Huntingtona

Nadmiar dopaminy i nadmierna aktywność neuronów mogą mieć związek z pląsawicą Huntingtona — chorobą genetyczną ośrodkowego układu nerwowego, która przejawia się występowaniem nieskoordynowanych ruchów ciała, otępieniem oraz szeregiem innych zaburzeń psychicznych. Do objawów schorzenia zaliczyć możemy m.in. obniżone napięcie mięśni oraz ruchy mimowolne.

Niedobór dopaminy - objawy

Do ogólnych symptomów związanych z niedoborem dopaminy w organizmie zaliczyć możemy przede wszystkim:

zmęczenie,
brak motywacji,
apatię,
poczucie smutku,
trudności z myśleniem,
mgłę mózgową,
wahania nastroju,
problemy ze snem,
niskie libido,
zimne dłonie i stopy.

Inne symptomy związane z niską ilością dopaminy w organizmie zależą w dużej mierze od konkretnej przyczyny niedoboru.

Niedobór dopaminy — przyczyny

Niewielki poziom dopaminy lub jej niedobór w wielu przypadkach ma swoje źródło w konkretnym schorzeniu. Podjęcie terapii może zatem przyczynić się do wyregulowania poziomu tego neuroprzekaźnika.

Zespół Parkinsona a dopamina

Choroba Parkinsona to upośledzenie układu nerwowego, które może powodować drgawki, sztywność mięśni oraz problemy z równowagą i koordynacją. Główną przyczyną choroby Parkinsona jest utrata komórek produkujących dopaminę w mózgu. Gdy chwilowe stężenie dopaminy znacznie spada, pacjent nie jest w stanie kontrolować swoich ruchów. W terapii zespołu Parkinsona coraz częściej stosowane są leki zwiększające ilość dopaminy we krwi.

ADHD a dopamina

Kolejnym zaburzeniem, które przyczynia się do zmniejszenia poziomu dopaminy w organizmie, jest ADHD. Zespół ten występuje zwykle u dzieci, ale może również towarzyszyć choremu w życiu dorosłym.

Osoby z ADHD skarżą się na problemy z koncentracją, uwagą oraz kontrolą zachowań impulsywnych. Badania wskazują, że chorzy mają prawdopodobnie wyższe stężenie transporterów dopaminy. Gdy jest ich więcej, ogólny poziom dopaminy spada.

Dopamina to neuroprzekaźnik, który wpływa na ogólną kondycję naszego mózgu - wspiera funkcje poznawcze i ma duże znaczenie jeżeli chodzi o nastrój człowieka.

Uzależnienie od narkotyków a dopamina

Jak wskazują badacze, niedobór dopaminy może mieć związek z uzależnieniem od narkotyków. Regularne przyjmowanie tego typu środków może wpływać na aktywność neuronów dopaminowych. Podczas zażywania substancji psychoaktywnych możemy zauważyć zmniejszenie ilości receptorów D2.

Dieta i otyłość a dopamina

Nieodpowiedni sposób żywienia może również powodować niedobór dopaminy. Dieta uboga w białko nie zapewnia organizmowi wystarczającej ilości L-tyrozyny, a jej niedobór uniemożliwia syntezę dopaminy. Spożywanie dużej ilości tłuszczy nasyconych również może powodować zmiany w systemie dopaminergicznym.

Z kolei u osób z otyłością niedobór dopaminy wiąże się z tzw. genem związanym z masą tłuszczową i otyłością (ang. FTO). Osoby z niektórymi wariantami tego genu są bardziej skłonne do otyłości. Dzieje się tak, ponieważ FTO może wpływać na poziom dopaminy oraz funkcjonowanie układu nagrody.

Jak zwiększyć poziom dopaminy?

Zbyt niski poziom dopaminy przyczynia się do senności, apatii czy problemów z porannym wstawaniem. Na szczęście istnieje kilka sposobów, dzięki którym możemy pobudzić produkcję dopaminy.

Zdrowy styl życia

Regularne uprawianie aktywności fizycznej może przyczyniać się do zwiększenia ilości dopaminy w organizmie. Spacery, pływanie, joga, jazda na rowerze czy ćwiczenia na siłowni sprzyjają syntezie neuroprzekaźników, takich jak dopamina, serotonina oraz noradrenalina. W efekcie mamy lepszy nastrój oraz więcej energii.

Dieta

Posiłki, jakie spożywamy, również mogą wspierać działanie dopaminy. Produkty z dużą ilością tłuszczy nasyconych oraz cukrów aktywują system dopaminergiczny. Mogą jednak przyczyniać się do stanów zapalnych, przez co w dłuższej perspektywie czasu zakłócają przekazywanie dopaminy. Inne działanie mają natomiast tłuszcze nienasycone.

Bardzo ważnym składnikiem są również produkty bogate w prekursory dopaminy, m.in. - L-tyrozynę. Zaliczamy do nich m.in. kurczaka, wołowinę, jajka, banany, migdały, arbuzy, kukurydzę, sezam, pomidory, cytrusy.

Suplementy diety

Poza zdrowym trybem życia oraz zbilansowaną dietą zwiększeniu stężenia dopaminy sprzyjają suplementy diety zwierające L-tyrozynę. Zaliczyć do nich możemy zarówno suplementy z czystą tyrozyną, jak i preparaty wieloskładnikowe, np. suplement diety wspierający zdolności poznawcze z L-tyrozyną i L-teaniną.

L-tyrozyna stanowi również częsty składnik suplementów diety dla sportowców. Możemy znaleźć ją m.in. w przedtreningówkach, w których jej zadaniem jest przede wszystkim wsparcie regeneracji po wysiłku fizycznym oraz zwiększenie motywacji podczas treningu.

Lekarstwa

Dopamina może być również przyjmowana w formie leku podawanego dożylnie w formie kroplówki po wcześniejszym rozcieńczeniu w glukozie lub roztworze soli fizjologicznej. Lek można przyjmować tylko pod nadzorem lekarza, a efekt leczenia zależy ściśle od zastosowanej dawki. Zazwyczaj dopaminę stosuje się przy zawale serca, wstrząsie kardiogennym, ostrej niewydolności nerek czy niskim ciśnieniu tętniczym krwi.

Co ciekawe, dopamina podana dożylnie nie ma zdolności do przekraczania bariery krew-mózg. Nie wpływa zatem na emocje oraz nie pobudza. Wpływ na stan emocjonalny jest odczuwalny po przyjęciu prekursora dopaminy.

Bibliografia:

Podobne artykuły