Kasztanowiec pospolity to drzewo parkowe, które często porasta także skwery między blokami w miejskich aglomeracjach. Roślina pełni funkcję ozdobną oraz chroni przed promieniami słonecznymi, a jej nasiona i owoce są chętnie zbierane przez dzieci. Czy wiesz jednak, że kasztanowiec pospolity to także surowiec o prozdrowotnych właściwościach, który szeroko wykorzystywany jest zarówno w fitoterapii, jak i w kosmetyce?
Jakie właściwości może wykazywać kasztanowiec zwyczajny? Czy kasztanowiec różni się od kasztana?
Kasztanowiec pospolity - opis
Kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum L.), znany także jako kasztanowiec zwyczajny, to gatunek dorodnego drzewa z rodziny mydleńcowatych. Roślina może osiągać nawet 25 metrów wysokości i do 2 metrów grubości. Na grubych pędach kasztanowca zwyczajnego wyrastają sporych rozmiarów złożone liście, których kształt przypomina dłoń.
Kasztanowiec pospolity kwitnie w maju - wówczas obsypany jest białymi kwiatami, zebranymi w gęste i stożkowate kwiatostany. Następnie owoce dojrzewają i w okolicach września na drzewie pojawiają się brązowe nasiona zamknięte w zielonej, kolczastej skorupce.
Kasztanowiec pospolity pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego. W XVI i XVII wieku, w czasie ekspansji tureckiej, rozprzestrzenił się również w Europie, a obecnie uprawiany jest także na innych kontynentach. Kasztanowiec wykorzystywany jest przede wszystkim na terenach zurbanizowanych, gdzie roślina pełni funkcję ozdobną oraz daje cień. Dawniej nasiona kasztanowca zwyczajnego wykorzystywano do produkcji kleju i używano ich jako paszę dla zwierząt. Dziś roślina, oprócz funkcji ozdobnej, doceniana jest również ze względu na właściwości prozdrowotne. Ponadto surowiec wykorzystywany jest do produkcji kosmetyków.
Kasztanowiec pospolity a kasztan jadalny
Co ciekawe, kasztanowiec pospolity to nie to samo, co kasztan jadalny. Nasiona kasztanowca nazywane są kasztanami, jednak drzewo kryjące się pod tą nazwą, to zupełnie inna roślina niż kasztanowiec pospolity.
Kasztan jadalny należy do rodziny bukowatych. Różni się od kasztanowca zwyczajnego przede wszystkim budową liścia - liście kasztana są pojedyncze i ząbkowane na brzegu. Wyglądem przypominają liście buku, choć są znacznie większe. Nasiona kasztana są jadalne, a samo drzewo nie jest popularne w Polsce, gdyż w kraju jest dla niego za zimno.
Polecane produkty
Substancje czynne w kasztanowcu pospolitym
W medycynie naturalnej, fitoterapii i kosmetyce, wykorzystuje się niemal wszystkie części kasztanowca pospolitego - zarówno jego nasiona, jak i owoce, a także kwiaty, liście i korę. Roślina cieszy się dużą popularnością ze względu na zawartość związków aktywnych. Jakie substancje można znaleźć w kasztanowcu pospolitym?
- Saponiny triterpenowe, z których najważniejszym związkiem jest escyna, czyli mieszanka co najmniej 30 różnych saponin,
- flawonoidy,
- kumaryny - na szczególną uwagę zasługuje eskulina, czyli kumaryna z kory kasztanowca,
- garbniki,
- fenolokwasy
- cukry,
- skrobię,
- karotenoidy,
- sterole,
- związki mineralne,
- olejki eteryczne.
W fitoterapii i przemyśle kosmetycznym najczęściej wykorzystuje się kwiaty i korę kasztanowca ze względu na ich skład oraz wysokie stężenie wartościowych substancji. Najrzadziej stosowanym składnikiem są natomiast liście rośliny.
Właściwości kasztanowca pospolitego
Kasztanowiec pospolity może wykazywać właściwości przeciwzapalne, antybakteryjne oraz rozkurczowe. Roślina może wzmacniać i uszczelniać naczynia krwionośne. Escyna, czyli mieszanina saponin z nasion kasztanowca zwyczajnego, może natomiast hamować aktywność enzymów, które niszczą ścianki naczyń włosowatych, a dodatkowo związek może zwiększać odporność naczyń, poprawiać ich elastyczność oraz uszczelniać je.
Substancje czynne zawarte w kasztanowcu pospolitym mogą także wspierać prawidłowy przepływ krwi. Związki mogą rozrzedzać krew oraz zmniejszać jej lepkość i opóźniać proces krzepnięcia. Tym samym mogą zmniejszać ryzyko powstawania zakrzepów naczyń krwionośnych i mogą poprawiać ukrwienie wszystkich narządów.
Związki aktywne obecne w wyciągu z kasztanowca zwyczajnego mogą także hamować powstawanie obrzęków oraz łagodzić już występujące krwiaki i uszkodzenia. Ponadto mogą zmniejszać ból, działać ściągająco i wspomagać niwelowanie skutków oparzeń, odmrożeń, czy innych uszkodzeń skóry.
Właściwości przeciwobrzękowe kasztanowca mogą być wykorzystywane również jako pomoc w zwalczaniu cellulitu. Ekstrakty z rośliny mogą poprawiać mikrokrążenie i uszczelniać naczynia krwionośne, a także ułatwiać usuwanie toksyn z tkanki podskórnej, jednocześnie przyczyniając się do zmniejszenia cellulitu.
Kasztanowiec pospolity może również stanowić wsparcie w łagodzeniu dolegliwości trawiennych - obecne w roślinie garbniki oraz inne związki aktywne, mogą działać rozkurczowo, przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie, wspomagając prawidłową pracę układu pokarmowego.
Zastosowanie kasztanowca pospolitego
Wyciągi i preparaty z kasztanowca zwyczajnego wykorzystywane są często w terapii wielu schorzeń. Kasztanowiec pospolity może być pomocny podczas występowania obrzęków czy krwiaków, a także w przypadku siniaków, odmrożeń czy oparzeń. Ekstrakty z rośliny mogą łagodzić stany zapalne ścięgien i chronić naczynia krwionośne przed uszkodzeniami. Mogą również stanowić wsparcie w terapii hemoroidów czy zakrzepów żylnych.
Kasztanowiec pospolity wykorzystywany jest również w kosmetyce, m.in. jako składnik balsamów i kremów antycellulitowych. Dodatkowo roślina może być pomocna w pielęgnacji skóry naczynkowej, a także dojrzałej - surowiec może zwiększać napięcie skóry i zwężać pory, a także zmniejszać widoczność rozszerzonych naczyń.
Dodatkowo kasztanowiec pospolity może być wykorzystywany jako:
- roślina miododajna,
- barwnik do wełny - kora i łupiny owoców mogą być stosowane w garbarstwie do zabarwiania wełny,
- składnik kleju,
- pasza dla zwierząt - jako składnik pożywienia dla zwierząt wykorzystuje się nasiona bogate w skrobię,
- środek piorący i produkt pianotwórczy do gaśnic - do tego celu używa się sproszkowanych nasion kasztanowca,
- czarna farba - okrywy owocowe po spaleniu, mogą dawać farbę o ciemnym zabarwieniu.
Jak przygotować napar z kasztanowca zwyczajnego?
Napar z kasztanowca pospolitego można przygotować samodzielnie. Wystarczy łyżkę suszu z kwiatów rośliny zalać szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem przez 20 minut.
Napar, a właściwie odwar, można również przygotować z kory kasztanowca zwyczajnego - wówczas łyżkę zmielonej kory należy zalać szklanką wrzącej wody i taką mieszankę należy gotować przed 5 minut. Dalej płyn należy zdjąć z ognia, odstawić do przestygnięcia na pół godziny i przecedzić.
Jak przygotować nalewkę z kasztanowca pospolitego?
Aby przygotować nalewkę z kasztanowca potrzeba:
- 100 g kwiatów kasztanowca pospolitego,
- 500 ml spirytusu.
Kwiaty należy zalać alkoholem i odstawić w ciemne i chłodne miejsce na minimum tydzień. Po upływie 7 dni mieszankę należy przecedzić. Nalewkę można stosować zarówno zewnętrznie, do nacierania obrzęków czy żylaków, jak również doustnie.
Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania kasztanowca pospolitego
Niepożądane dolegliwości po zastosowaniu kasztanowca zwyczajnego są rzadkim zjawiskiem. Niekiedy jednak wyciąg z rośliny może przyczynić się do zaburzenia pracy układu pokarmowego i wystąpienia objawów, takich jak nudności, wymioty czy biegunki. Kasztanowiec pospolity może także przyczynić się do wystąpienia reakcji uczuleniowej.
Preparatów z kasztanowca nie powinny stosować osoby cierpiące na ostrą niewydolność nerek. Ostrożność powinny zachować także osoby przyjmujące różne leki - wyciąg z kasztanowca może osłabiać lub nasilać działanie niektórych farmaceutyków, a także może działać toksycznie w połączeniu z innymi preparatami. Dlatego też nie należy łączyć kasztanowca pospolitego z lekami przeciwzakrzepowymi czy lekami zawierającymi cefalosporynę. Niebezpieczne może być także przyjmowanie kasztanowca wraz z antybiotykami aminoglikozydowymi.
Bibliografia:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31643542/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23152216/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31631970/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32649293/
