Kurkuma to przyprawa znana i stosowana w Azji od tysięcy lat. Stanowi niezbędny składnik curry oraz istotny surowiec wykorzystywany w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej. W Europie przez setki lat była używana jako barwnik. Dopiero pod koniec XX wieku kurkuma zaczęła zyskiwać popularność w ziołolecznictwie i fitoterapii.
Spis treści
Jakie właściwości może wykazywać kurkuma? W jakich schorzeniach warto ją stosować? Czy kurkuma może być pomocna w redukcji masy ciała?
Co to jest kurkuma?
Kurkuma (Curcuma longa), czyli ostryż długi, to roślina z rodziny imbirowatych, występująca na obszarach okołorównikowych, głównie w Południowej Azji, która uprawiana jest również w Chinach, Bangladeszu, Australii czy Peru. Wyróżnia się oryginalnym kwiatem, który przypomina szyszkę - składa się ze spiralnie złożonych i barwnych liści, i może pełnić funkcję ozdobną. Za częścią użytkową rośliny uznaje się jednak kłącze kurkumy, które znane jest od co najmniej 4000 lat. Początkowo roślina wykorzystywana była głównie jako żółty barwnik, następnie również jako przyprawa. Dopiero na przestrzeni wieków, stopniowo odkrywano prozdrowotne właściwości kurkumy.
Kurkuma stanowi nieodłączny składnik indyjskiego curry. Stosowana jest również jako element mieszanki przyprawowej o tej samej nazwie. Ponadto wykorzystywana jest w kuchni azjatyckiej, potrawach Bliskiego Wschodu oraz w daniach arabskich. Służy również do barwienia masła, serów czy innej żywności.
W medycynie ajurwedyjskiej uznawana jest za składnik wzmacniający i rozgrzewający. Kurkumę wykorzystywano niegdyś w celu poprawy trawienia, a także eliminacji pasożytów czy wzdęć. Związek miał oczyszczać i wzmacniać wątrobę, jak również łagodzić zapalenia stawów oraz niwelować dolegliwości po ukąszeniach owadów. Kurkuma to kłącze, które doceniano nie tylko w starożytnych Indiach, ale również na Hawajach - roślina była stosowana jako środek zapobiegający i łagodzący dolegliwości związane z infekcją ucha czy zatok, a także w terapii wrzodów żołądka i dwunastnicy.
Kurkuma często nazywana jest szafranem indyjskim. Wynika to z faktu, iż kurkuma ma zbliżone do szafranu właściwości barwiące. Jednakże kurkuma i szafran to substancje o zupełnie różnych walorach smakowych, które jednocześnie znajdują się na zupełnie innych półkach cenowych.
Składniki aktywne obecne w kurkumie
Kurkuma jest wykorzystywana jako barwnik oraz może wykazywać działanie prozdrowotne ze względu na obecność kurkuminoidów, wśród których najważniejszym jest kurkumina.
Ponadto w kłączu rośliny można znaleźć związki, takie jak:
- olejki eteryczne,
- saponiny,
- flawonoidy,
- alkaloidy
- taniny,
- sterole,
- witaminy, np. witaminy z grupy B czy witamina E,
- składniki mineralne, np. magnez, cynk, fosfor, wapń, żelazo.
Polecane produkty
Kurkuma - właściwości i działanie. Na co pomaga?
Według medycyny ajurwedyjskiej kurkuma wykazuje liczne działania prozdrowotne. Co na ten temat mówi współczesna nauka? Kiedy warto sięgnąć po kurkumę?
Kurkuma a układ pokarmowy
Kurkuma może stymulować przepływ żółci, co może być związane z obecnością w kłączu rośliny substancji takich, jak flawonoidy i olejki eteryczne. Związki mogą przyczyniać się do skurczu pęcherzyka żółciowego, jednocześnie zwiększając jego efektywne opróżnianie. Dodatkowo żółciopędne działanie kurkumy może zwiększać zdolność organizmu do trawienia tłuszczu, zmniejszając ryzyko występowania niestrawności.
Kurkuma może również wykazywać działanie hepatoprotekcyjne, wspierając pracę wątroby. Kurkuminian sodu, czyli sól kurkuminy, może zwiększać wydalanie z żółcią soli żółciowych, a także cholesterolu i bilirubiny, jednocześnie zwiększając rozpuszczalność soli żółciowych. Tym samym kurkuma może być pomocna w kamicy żółciowej, jak również w zapaleniu wątroby czy żółtaczce. Dodatkowo przyprawa może łagodzić wzdęcia i zatrzymywanie gazów.
Kurkuma może również zmniejszać ryzyko występowania wrzodów, przyczyniając się do zwiększenia ilości śluzu w ścianie żołądka. Co więcej, substancja może hamować skurcz jelit i zwiększać wydzielanie enzymów trawiennych oraz może wspierać prawidłową pracę trzustki.
Kurkuma a stany zapalne
Przewlekłe stany zapalne to powszechny problem współczesnego społeczeństwa. Mogą prowadzić do rozwoju wielu dolegliwości i schorzeń np. zespołu metabolicznego czy chorób układu krążenia. Dane naukowe sugerują, iż kurkumina obecna w kurkumie może wykazywać silne działanie przeciwzapalne, przyczyniając się do obniżenia stężenia prozapalnej prostaglandyny E2, interleukiny-6 oraz hamując aktywność transkrypcyjnego czynnika NF-κB. Tym samym związek może być pomocny np. w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów czy nieswoistych stanów zapalnych jelit.
Kurkuma a stres oksydacyjny
Kurkuma może również wykazywać właściwości antyoksydacyjne, dzięki obecności kurkuminy czy związków, takich jak np. witamina E.
Kłącze rośliny może hamować działanie wolnych rodników, które są chemicznie aktywnymi cząsteczkami wywołującymi uszkodzenia struktur komórkowych organizmu (białek, DNA, lipidów błon komórkowych), a także może zmniejszać stres oksydacyjny i opóźniać starzenie. Kurkumina może blokować działanie wolnych rodników oraz aktywować inne przeciwutleniacze.
Kurkuma a odchudzanie
Kurkumina, czyli substancja obecna w kurkumie, może być pomocna w redukcji masy ciała. Związek może przyczyniać się do obniżenia masy ciała, a także do zmniejszenia obwodu talii i poziomu hormonów związanych z odczuwaniem głodu - leptyny i adiponektyny. Dodatkowo kurkuma może zwiększać wrażliwość komórek na insulinę.
Aby wspierać proces odchudzania, należy przyjmować co najmniej 500 mg kurkuminy dziennie, najlepiej w towarzystwie piperyny, która zwiększa wchłanianie kurkumy. Dlatego też, picie wody z kurkumą nie przyczyni się do wystąpienia pożądanych efektów - szklanka napoju zawiera zaledwie 60 mg kurkuminy. W trakcie odchudzania warto rozważyć więc stosowanie suplementów diety zawierających kurkuminę i piperynę. W połączeniu z regularnie podejmowaną aktywnością fizyczną oraz zdrową i zbilansowana dietą preparat może okazać się pomocny w redukcji masy ciała.
Inne właściwości prozdrowotne kurkumy
Wiele dostępnych badań naukowych analizujących możliwe prozdrowotne właściwości kurkumy, skupia się nie na samym kłączu rośliny, ale na wyizolowanej z kurkumy substancji, jaką jest kurkumina. Związek wykazuje ogromny potencjał i może wpływać m.in. na układ krążenia - kurkumina może zmniejszać ryzyko występowania chorób układu sercowo-naczyniowego. Ponadto może wykazywać działanie przeciwutleniające, a co więcej, może przyczyniać się do obniżenia poziomu cholesterolu i trójglicerydów w surowicy krwi, a także do regulacji ciśnienia tętniczego krwi i zmniejszenia akumulacji blaszki miażdżycowej.
Dodatkowo kurkuma może wykazywać właściwości przeciwbakteryjne, a także przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze. Substancja może również poprawiać gojenie ran.
W kurkumie można znaleźć również związek, jakim jest tumeron. To substancja, która może wspomagać namnażanie oraz różnicowanie komórek mózgowych. Tym samym regularne spożywanie kurkumy może korzystnie oddziaływać na pamięć oraz logiczne myślenie i koncentrację.
Która kurkuma jest najlepsza?
Zastanawiasz się, co wybrać - świeży korzeń kurkumy, kurkumę w proszku czy może w formie suplementów diety? Jaka kurkuma jest najlepsza?
Świeży korzeń kurkumy wyróżnia się delikatnie słodkim, lekko orzechowym smakiem z nutą goryczy. Jest chrupiący i soczysty, jednak w Polsce - trudno dostępny. Zdecydowanie częściej można spotkać kurkumę w proszku, która zwykle w sklepie znajduje się na dziale przypraw.
Korzeń kurkumy lub kurkuma w proszku to wartościowy dodatek do dań, który warto stosować profilaktycznie, jako źródło cennych substancji. Jednakże, aby korzystać w pełni z licznych właściwości prozdrowotnych rośliny, lepszym rozwiązaniem może być stosowanie preparatów zawierających kurkuminę, czyli najlepiej przebadany składnik aktywny kurkumy, który w tabletkach występuje w znacznie większych ilościach niż naturalnie w kłączu rośliny.
Decydując się na suplementy diety zawierające kurkuminę, warto zwrócić uwagę na zawartość ekstraktu z kurkumy standaryzowanego na zawartość kurkuminoidów. Ponieważ kurkumina jest substancją, która słabo wchłania się z przewodu pokarmowego, warto przyjmować ją w towarzystwie piperyny, która może znacząco poprawiać jej biodostępność.
Jak stosować kurkumę?
Kurkuma jako przyprawa może świetnie podkreślić smak mięsnych i rybnych dań. To także doskonały dodatek do ryżu, który nie tylko odmieni smak potrawy, ale również nada jej charakterystycznej, żółtej barwy. Podobnie jest z zupami - zaledwie pół łyżeczki szafranu indyjskiego wystarczy, aby podkreślić kolor i aromat rosołu.
Przygotowując zaprawy, kurkumę można dodać również do ogórków. Przyprawa sprawdzi się również jako dodatek do omletów, jajecznicy czy kanapek. Co ciekawe, przygotowując potrawy smażone, kurkumę należy dodać na końcu, aby zapobiec gorzkiemu posmakowi dania.
Kurkumę można wykorzystać również do przygotowania napoju, jakim jest "złote mleko", zwane także "płynnym złotem". Do przygotowania płynu potrzebne są składniki, takie jak:
- 1 szklanka mleka lub napoju roślinnego,
- 1 łyżka miodu,
- 1 łyżeczka kurkumy,
- szczypta pieprzu,
- 1 łyżeczka cynamonu.
Jak przygotować złote mleko? Wystarczy wszystkie składniki wymieszać i podgrzać, nie doprowadzając do ich wrzenia. Eliksir spożywany regularnie może wzmacniać odporność organizmu oraz wykazywać szereg innych, prozdrowotnych właściwości.
Kurkumę, oprócz w kuchni, można wykorzystywać również w kosmetyce. Substancje zawarte w roślinie mogą działać kojąco na skórę, wspomagając walkę z trądzikiem. Ponadto kurkuma stosowana zewnętrznie może być pomocna w gojeniu się ran oraz łagodzeniu dolegliwości związanych z oparzeniami. Wykorzystywana w kremach i preparatach do pielęgnacji, może natomiast opóźniać procesy starzenia się skóry i działać przeciwzmarszczkowo.
Kurkuma - skutki uboczne i przeciwwskazania
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, szafran indyjski nie powinien przyczynić się do występowania skutków ubocznych. Kurkuma w postaci świeżego kłącza lub w formie sproszkowanej uznawana jest za bezpieczną i może być powszechnie wykorzystywana w umiarkowanych ilościach.
Dawkę maksymalnego dziennego spożycia (ADI) dla kurkuminy ustalono na poziomie 0,1-,3,0 mg/ kg masy ciała, co oznacza, że przeciętna osoba dorosła może bezpiecznie przyjąć ok. 210 mg kurkuminy na dobę, czyli mniej więcej 4,2 g kurkumy w postaci sproszkowanej. Przekroczenie tych wartości z wykorzystaniem świeżego kłącza rośliny jest mało możliwe, inaczej wygląda jednak sytuacja w przypadku suplementów diety. Przyjmując kurkumę w tabletkach, warto stosować się do zaleceń producenta, a w razie wątpliwości - skonsultować się z lekarzem.
Preparatów zawierających kurkumę nie powinny jednak spożywać osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe - substancja może wzmocnić ich działanie i doprowadzić do samoistnych krwawień. Dodatkowo ostrożność powinny zachować także osoby stosujące preparaty przeciwcukrzycowe. Kurkuma nie jest rekomendowana także wśród osób, które cierpią na niedrożność dróg żółciowych oraz kamienie żółciowe - związek może bowiem nasilać dolegliwości bólowe.
Bibliografia:
