Ścięgno Achillesa: budowa, urazy i postępowanie. Sprawdź!

Ścięgno Achillesa to największe ścięgno ludzkiego ustroju, które umożliwia prawidłowe poruszanie, a jednocześnie wykonywanie dynamicznych ruchów i amortyzowanie obciążeń. To struktura, która, choć wyróżnia się niezwykłą wytrzymałością, jest słabo ukrwiona, co może przyczyniać się do uszkodzenia ścięgna m.in. na skutek wykonywania gwałtownych ruchów czy intensywnych wysiłków fizycznych. Jakie są najczęstsze urazy ścięgna Achillesa? Gdzie jest ścięgno Achillesa? Zerwane ścięgno Achillesa leczenie bez operacji - czy jest możliwe? Zapalenie ścięgna Achillesa leczenie domowe - na czym polega?

Ścięgno Achillesa – czym jest i jaką pełni funkcję?

Ścięgno Achillesa (z języka łacińskiego tendo Achillis), znane również jako ścięgno piętowe, to najmocniejsze, a zarazem największe ścięgno w organizmie człowieka, które stanowi szeroką i masywną w części szczytowej strukturę anatomiczną, która stopniowo się zwęża i grubieje ku dołowi, kończąc się wyraźnym poszerzeniem w miejscu przyczepu końcowego na guzie piętowym kości piętowej. To struktura umiejscowiona w tylnej części goleni nad stawem skokowo-goleniowym, która łączy w sobie włókna należące do dwóch mięśni, takich jak mięsień brzuchaty łydki oraz mięsień płaszczkowaty.

Ścięgno Achillesa jest utworzone z włókien kolagenowych. To część ciała o ograniczonych możliwościach rozciągowych, która stanowi słabo ukrwioną i unerwioną strukturę anatomiczną. To twór włóknisty wyróżniający się niezwykłą wytrzymałością, który umożliwia prawidłowe poruszanie się i amortyzowanie obciążeń. Ścięgno piętowe pracuje podczas dynamicznych ruchów, takich jak skakanie, wspinanie się na palce stóp czy bieganie, jednak jest niezbędne również podczas chodzenia czy utrzymywania wyprostowanej postawy ciała w trakcie stania.

Nazwa ścięgna Achillesa wywodzi się od mitycznego bohatera, który, choć był zwinny, dobrze zbudowany i wytrzymały, miał też słaby punkt, którym była pięta Achillesa. Jeśli zaś chodzi o ścięgno piętowe, słabym punktem struktury jest jej ukrwienie. Do okolic ścięgna Achillesa krew jest dostarczana za pomocą dwóch tętnic - piszczelowej tylnej i strzałkowej. Po 35. roku życia zmniejsza się jednak przepływ krwi, co powoduje osłabienie ścięgna, zwiększając ryzyko jego uszkodzenia podczas wykonywania gwałtownych ruchów.

Najczęstsze urazy i schorzenia ścięgna Achillesa

W ostatnich latach obserwuje się wzrost częstotliwości kontuzji i urazów ścięgna Achillesa, który ma związek z rosnącą popularnością aktywnego trybu życia wśród osób starszych, których układ ruchu nie jest tak wytrzymały na uszkodzenia jak organizmy młodych zawodników. Niemniej jednak, urazy ścięgna Achillesa występują również wśród młodych sportowców, w efekcie nieprawidłowego przygotowania do wzmożonego wysiłku fizycznego czy zbyt krótkiej rozgrzewki przed treningiem. Ból ścięgna Achillesa może pojawić się także w przypadku zbyt obciążającego treningu, jak również w rezultacie zbyt krótkiej przerwy pomiędzy treningami na skutek niepełnej regeneracji ustroju.

Wśród najczęściej występujących urazów i kontuzji ścięgna Achillesa można wymienić uszkodzenia takie jak np.:

• zapalenie ścięgna Achillesa;
• naderwanie ścięgna Achillesa;
• zerwanie ścięgna Achillesa,
• entezopatia ścięgna Achillesa.

Polecane suplementy diety

Zapalenie ścięgna Achillesa

Ścięgno piętowe jest otoczone specjalną błoną, znaną jako pochewka ścięgnista, która chroni strukturę ścięgna przed nadmiernym tarciem. Ponieważ jednak ścięgno często zmienia swą długość, a pochewka jest niekurczliwa, może dochodzić do tarcia błony o włókna ścięgniste, co może przyczyniać się do podrażnień i powstawania stanu zapalnego. Zapalenie ścięgna Achillesa może mieć charakter nagły, związany z pojedynczym incydentem, lub przewlekły, rozwijający się na skutek powtarzalnego podrażnienia ścięgna.

Najczęściej zapalenie ścięgna Achillesa wiąże się z kilkoma różnymi czynnikami, takimi jak np.:

• nieprawidłowa budowa stopy,
• nadwaga i otyłość,
• osłabienie mięśni łydek,
• nieprawidłowe obuwie,
• sztywność mięśni łydek,
• pięta Haglunda.

Jakie mogą być objawy zapalenia ścięgna Achillesa? Najczęściej w przypadku schorzenia można zaobserwować ból łydki z tyłu, który może występować w dowolnym miejscu wzdłuż ścięgna. Zapalenie Achillesa zwykle powoduje tkliwość tuż nad piętą, jednak niekiedy może występować także powyżej tej części ciała.

Naderwanie i zerwanie ścięgna Achillesa

Naderwane ścięgno Achillesa zwykle jest spowodowane zbyt dużą intensywnością uprawianych ćwiczeń lub gwałtownym wykonywaniem ruchów. To częściowe przerwanie włókien ścięgnistych, które może powodować ostry ból w tylnej części nogi, występujący w szczególności podczas przemieszczania się, a także trudności w poruszaniu się na palcach.

Z kolei zerwanie ścięgna Achillesa polega na całkowitym przerwaniu włókien ścięgnistych zwykle na wysokości 2-6 cm powyżej guza piętowego. Zerwany Achilles najczęściej jest efektem zbyt dużego obciążenia lub wykonywania ruchu odpychania stopą, często wykorzystywanego np. podczas gry w piłkę nożną. Przyczyną zerwania ścięgna może być również zbyt duża gwałtowność czy też intensywność uprawianych aktywności fizycznych. Objawy zerwania ścięgna Achillesa mogą być podobne do tych pojawiających się przy naderwaniu struktury, jednak zwykle występują ze znacznie większą intensywnością. W przypadku zerwania ścięgna można zaobserwować również charakterystyczne trzeszczenie ścięgna w trakcie ruchu.

Entezopatia ścięgna Achillesa

Entezopatia ścięgna Achillesa to zmiana przeciążeniowo–zwyrodnieniowa przyczepu ścięgnistego, która powstaje na skutek przeciążenia ścięgna, co przyczynia się do wystąpienia mikrourazów, które powodują odrywanie się pojedynczych włókien ścięgnistych od chrząstki i ich przemieszczanie w obrębie ścięgna, co skutkuje powstawaniem zwapnień, znanych jako entezofity. Przyczyną rozwoju schorzenia mogą być również obciążone mięśnie łydki, a także zbyt intensywny wysiłek fizyczny i niewystarczająca regeneracja po jego zakończeniu. Entezopatia ścięgna Achillesa może rozwijać się także na skutek powtarzalnego wykonywania monotonnych wzorców ruchowych czy w efekcie nieprawidłowego uprawiania ćwiczeń. Zmiany w ścięgnie najczęściej objawiają się bólem, choć mogą powodować również sztywność ścięgna i charakterystyczny trzask w jego obrębie.

Alarmujące objawy problemów ze ścięgnem Achillesa

Urazom ścięgna piętowego może sprzyjać nadmierna masa ciała, nadwaga i otyłość, a także niewłaściwie dopasowane obuwie czy wady budowy stóp. Negatywny wpływ na ścięgno Achillesa mogą mieć również choroby o podłożu zwyrodnieniowym, a także długotrwałe unieruchomienie, które może powodować przykurcze, przyczyniając się do skrócenia ścięgna piętowego.

Wśród najczęściej występujących objawów urazów ścięgna Achillesa można wymienić symptomy, takie jak np.:

• opuchlizna, obrzęk i zaczerwienienie,
• bolesność podczas poruszania stopą,
• charakterystyczny trzask,
• piekący ból podczas wysiłku fizycznego,
• tkliwość ścięgna przy ucisku,
• zwiększona ciepłota skóry w okolicy ścięgna,
• sztywność ścięgna,
• ból łydki,
• zmniejszenie zakresu ruchu i trudności z poruszaniem.

Jak skutecznie zdiagnozować problemy ze ścięgnem?

Diagnostyką oraz leczeniem urazów ścięgna Achillesa zajmuje się lekarz ortopeda we współpracy z wykwalifikowanym fizjoterapeutą. Przy podejrzeniu kontuzji i uszkodzenia ścięgna Achillesa zwykle wykonuje się badanie fizykalne oraz wnikliwy wywiad medyczny, a w razie potrzeby, gdy uraz wydaje się poważny, również badania obrazowe, które umożliwiają potwierdzenie występującego schorzenia.

Tym samym w diagnostyce problemów ze ścięgnem najczęściej wykorzystywanym badaniem jest ultrasonografia (USG), która stanowi szybką i nieinwazyjną metodę, umożliwiającą ocenę struktury i rozpoznanie ewentualnych uszkodzeń ścięgna. W celu diagnostyki uszkodzeń ścięgna piętowego stosuje się również rezonans magnetyczny, który, choć wiąże się z wyższymi kosztami i charakteryzuje się mniejszą dostępnością, umożliwia dokładną analizę uszkodzeń i ocenę struktury ścięgna Achillesa.

Co więcej, lekarz może zalecić także wykonanie testów funkcjonalnych, które umożliwiają ocenę wpływu uszkodzenia ścięgna Achillesa na codzienne funkcjonowanie.

Sprawdzone metody leczenia ścięgna Achillesa

Urazy ścięgna piętowego wymagają specjalnego postępowania - niekiedy wystarczające mogą okazać się domowe sposoby na naciągnięte ścięgno Achillesa, lecz w niektórych przypadkach konieczne może być leczenie operacyjne lub specjalistyczne postępowanie medyczne.

Domowe sposoby na urazy ścięgna Achillesa

W przypadku bólu w okolicy ścięgna Achillesa należy zaprzestać wykonywania czynności, które powodują jego nasilenie, a następnie warto w miejscu urazu zastosować zimny okład w postaci woreczków z lodem, kompresów czy polewania wodą, co może zmniejszyć obrzęk i bolesność kontuzjowanego ścięgna.

Jeśli ból Achillesa nie jest intensywny, wystarczającym rozwiązaniem może okazać się stosowanie opatrunków stabilizujących oraz zmniejszenie intensywności praktykowanych aktywności i np. zastąpienie treningów biegowych zajęciami z pływania lub jazdą na rowerze. Wśród domowych sposobów na pogrubione ścięgno Achillesa warto wymienić również maści chłodzące, a także środki przeciwbólowe i przeciwzapalne dostępne bez recepty.

Uszkodzenie ścięgna Achillesa a interwencja medyczna

W przypadku poważnych i skomplikowanych urazów, takich jak np. zerwanie ścięgna Achillesa, konieczna może okazać się interwencja chirurgiczna, ponieważ wówczas do przywrócenia warunków prawidłowej biomechaniki stopy niezbędna jest rekonstrukcja ścięgna piętowego.

Operacja może stanowić dobre rozwiązanie również wtedy, gdy objawy zapalenia ścięgna Achillesa nie mijają w ciągu sześciu miesięcy od rozpoczęcia postępowania niechirurgicznego, a rodzaj przeprowadzanego zabiegu zależy od umiejscowienia stanu zapalnego oraz rodzaju uszkodzenia struktury ścięgna.

Jednym z zabiegów chirurgicznych wykonywanych w przypadku urazów ścięgna piętowego jest recesja mięśnia brzuchatego łydki, która ma na celu wydłużenie mięśnia łydki, co może zwiększać ruchomość kostki, odciążając ścięgno Achillesa.

Zabiegi fizykoterapii w uszkodzeniach ścięgna Achillesa

Wśród pacjentów zmagających się z uszkodzeniami ścięgna Achillesa wskazana może być również kinezyterapia, polegająca na treningu ekscentrycznym, a także rollowanie i stretching dynamiczny. W przeciążeniach ścięgna piętowego sprawdzają się również terapie manualne, takie jak masaż funkcyjny, masaż poprzeczny czy techniki mobilizacji tkanek miękkich. Po konsultacji z lekarzem i fizjoterapeutą pomocne mogą być również zabiegi fizykoterapii takie jak:

• krioterapia, wykorzystywana w celu zmniejszenia obrzęków oraz bolesności ścięgna;
• laseroterapia, która może wspomagać trening ekscentryczny.

Niekiedy jako wsparcie postępowania w schorzeniach ścięgna Achillesa rekomenduje się również ultradźwięki, falę uderzeniową, tejpy czy taping.

Powrót do formy – rehabilitacja po urazach Achillesa

Po operacjach zerwanego ścięgna Achillesa, a także po długotrwałej terapii niechirurgicznej, wsparciem dla pacjenta może okazać się fizjoterapia oraz rehabilitacja, która może ułatwić i przyspieszyć powrót organizmu zawodnika do pełnej sprawności. Warto jednak pamiętać, iż redukcja stanu zapalnego lub uszkodzenia ścięgna nie stanowi końca zalecanego postępowania - aby zapobiec ponownym urazom, należy znaleźć i zniwelować jego przyczynę, która może być związana np. z nieprawidłowo dobranym obuwiem lub złym ustawieniem stopy.

Dobrym rozwiązaniem może być regularne wykonywanie ćwiczeń na wzmocnienie i rozciąganie ścięgna Achillesa, które mogą zmniejszyć obciążenie ścięgna piętowego, wzmocnić mięśnie łydki, jednocześnie przywracając pełną ruchomość w obrębie stawu skokowego - dobór odpowiednich aktywności powinien być indywidualnie dopasowany do pacjenta przez specjalistę prowadzącego fizjoterapię.

Podczas powrotu do formy po uszkodzeniu ścięgna Achillesa często rekomendowany i stosowany jest również kinesiotaping, który może wspierać podtrzymanie uzyskanych efektów terapii, a także może działać odciążająco, łagodząc objawy bólowe. Niekiedy zalecana przez specjalistów może być również orteza lub opaska kompresyjna, która może stanowić dodatkowe wsparcie podczas rehabilitacji, ograniczając mikroruchy w ścięgnie, co może przyspieszać procesy gojenia.

Jak uniknąć urazów ścięgna? Sprawdzone sposoby

W wyniku nadmiernego obciążenia lub przeciążenia ścięgno Achillesa może ulec uszkodzeniu, naderwaniu lub zerwaniu, co może wiązać się z długoterminowymi objawami bólowymi i wielomiesięczną rehabilitacją. Ponieważ uszkodzenia ścięgna piętowego zwykle są poważne i bolesne, ważna jest właściwa profilaktyka zapobiegająca urazom.

Aby chronić ścięgno Achillesa i zmniejszyć ryzyko jego kontuzji, warto regularnie rozciągać mięśnie łydek, a także unikać gwałtownego zwiększania intensywności uprawianych aktywności fizycznych. Co więcej, należy dostosować praktykowane ćwiczenia do możliwości własnego organizmu, nie przeciążając ścięgna piętowego. Ważne są również odpowiednie buty, a także specjalne wkładki do obuwia, które mogą korzystnie oddziaływać na ścięgno. Wsparciem w profilaktyce urazów Achillesa może być też wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie łydki oraz edukacja dotycząca zmiany nawyków ruchowych i dbanie o prawidłową technikę biegu.

Suplementacja na zdrowe ścięgna

Działania profilaktyczne odgrywają istotną rolę w zapobieganiu uszkodzeniom ścięgna Achillesa. Aby zmniejszyć ryzyko urazu ścięgna piętowego, warto dbać o prawidłową kondycję stawów - wsparciem wśród sportowców wykonujących intensywne aktywności, którzy są szczególnie narażeni na kontuzje i urazy mogą okazać się suplementy na stawy, takie jak np. kolagen, który stanowi składnik budulcowy ścięgna Achillesa, a także glukozamina czy chondroityna. Dobrym rozwiązaniem mogą być również zioła na stawy i ścięgna, takie jak np. arnika górska, kozieradka czy kurkuma, które mogą wykazywać właściwości przeciwzapalne, a niekiedy również przeciwbólowe i ochronne na stawy.

Ścięgno Achillesa - podsumowanie

Ścięgno Achillesa jest największym ścięgnem w ludzkim organizmie, które umożliwia dynamiczne poruszanie się oraz utrzymywanie wyprostowanej postawy ciała podczas stania. To słabo ukrwiona struktura, która na skutek nieprawidłowego przygotowania do wzmożonego wysiłku fizycznego, zbyt intensywnych treningów czy też innych czynników może ulegać uszkodzeniom i urazom, takim jak np. zapalenie, naderwanie lub zerwanie ścięgna Achillesa.

W przypadku wystąpienia schorzenia ścięgna piętowego należy zastosować domowe sposoby, które mogą złagodzić ból, a w razie konieczności skonsultować się z lekarzem, który może zlecić terapię nieoperacyjną lub zarekomendować interwencję medyczną. Aby zapobiegać uszkodzeniom ścięgna Achillesa, warto dbać o właściwą profilaktykę, regularnie wykonując ćwiczenia rozciągające mięsień brzuchaty łydki i mięsień płaszczkowaty. Dobrym rozwiązaniem może okazać się również przyjmowanie suplementów i ziół na stawy oraz ścięgna.

Bibliografia:

1. https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/sciegno-achillesa.html
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18519331/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37810568/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36368849/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31370992/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27405457/