Ferrytyna to białko ostrej fazy, które odpowiada za magazynowanie żelaza w organizmie człowieka. To marker niedoborów żelaza, którego niedobór, jak i nadmiar może powodować występowanie niepożądanych objawów i zaburzenie pracy ustroju. Czym jest ferrytyna? Jak można zbadać poziom związku w organizmie człowieka? Jakie mogą być przyczyny i konsekwencje zbyt niskiego, a także zbyt wysokiego stężenia składnika we krwi?
Spis treści
Ferrytyna a żelazo
Żelazo to jeden z najważniejszych pierwiastków występujących w organizmie człowieka, który pomaga w prawidłowej produkcji czerwonych krwinek i hemoglobiny, a także wspomaga właściwy transport tlenu w ustroju. Co więcej, związek wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia, a także pomaga w utrzymaniu optymalnych funkcji poznawczych, przyczynia się do utrzymania właściwego metabolizmu energetycznego i odgrywa rolę w procesie podziału komórek. Działanie żelaza w organizmie nie byłoby jednak możliwe bez ferrytyny, która uwalnia zmagazynowane w ustroju pokłady pierwiastka.
Zobacz też: Żelazo - na co pomaga? Źródła, właściwości i zapotrzebowanie na żelazo
Ferrytyna - co to?
Ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, które występuje przede wszystkim w szpiku kostnym, a także w wątrobie, śledzionie, nerkach oraz mięśniach szkieletowych. W mniejszych ilościach związek można znaleźć także w nabłonku jelita, płynach ustrojowych czy we krwi.
Jaką rolę ferrytyna odgrywa w organizmie człowieka? Białko odpowiada za magazynowanie żelaza w kluczowych narządach, stanowiąc swoisty magazyn pierwiastka w ustroju. Tym samym substancja zabezpiecza organizm przed zbyt wysokim stężeniem żelaza, a także umożliwia uwalnianie związku podczas zwiększonego zapotrzebowania na pierwiastek. Co więcej, ferrytyna może informować o występującym w ustroju stanie zapalnym - ponieważ stanowi białko ostrej fazy, poziom ferrytyny w organizmie człowieka zwiększa się podczas rozwoju stanu zapalnego.
Polecane produkty
Ferrytyna - badania
Badanie poziomu ferrytyny we krwi to jeden z elementów diagnostyki, który stosuje się podczas podejrzenia niedokrwistości z niedoboru żelaza, a także wówczas, gdy możliwe jest zbyt wysokie stężenie żelaza we krwi.
Badanie ferrytyny w surowicy krwi polega na pobraniu próbki krwi. Zwykle badanie wykonuje się w punkcie diagnostycznym w godzinach porannych. Aby ocenić stężenie ferrytyny, wystarczy niewielka próbka krwi.
Normy ferrytyny we krwi
Prawidłowe wartości ferrytyny we krwi zależą od płci, a także od zastosowanej przez laboratorium metody badania białka w ustroju. Prawidłowe stężenie ferrytyny powinno jednak wynosić 10-200 ug/l wśród kobiet oraz 15-400 ug/l wśród mężczyzn.
Zbyt niski poziom ferrytyny może świadczyć o występowaniu niedoboru i wskazywać na niedokrwistość (anemię), z kolei ferrytyna wysoka może sugerować obecność stanu zapalnego w ustroju.
Ferrytyna - niedobór
Niedobór ferrytyny w organizmie można zaobserwować wówczas, gdy wartość białka w ustroju wynosi mniej niż 10-15 ug/l. Niski poziom ferrytyny we krwi jest ściśle związany z niskim poziomem żelaza w organizmie człowieka, dlatego też może wskazywać na występowanie niedokrwistości z niedoboru żelaza, czyli anemii.
Niedokrwistość może mieć wiele przyczyn - może być efektem nieprawidłowej diety, a także obfitych menstruacji. Niski poziom ferrytyny można zaobserwować wśród osób borykających się z zespołem złego wchłaniania, a niekiedy również w przypadku niedoczynności tarczycy.
Niska ferrytyna - objawy
Niedobór ferrytyny może przyczynić się do występowania objawów, takich jak ogólne osłabienie, uczucie zmęczenia, problemy z koncentracją czy zaburzenia snu. Co więcej, niski poziom białka może powodować bóle i zawroty głowy, bladość skóry, łamliwość włosów i paznokci oraz obniżoną odporność i zwiększoną podatność na infekcje. Jak zapobiec występowaniu niepożądanych dolegliwości? Jak podnieść poziom ferrytyny w organizmie?
Jak podnieść ferrytynę?
W przypadku zbyt niskiego poziomu ferrytyny we krwi należy skonsultować się z lekarzem, aby mówić dalsze postępowanie. Niekiedy pomocne mogą okazać się także suplementy diety zawierające żelazo czy składniki, takie jak np. witamina C, które mogą pozytywnie oddziaływać na wchłanianie i stężenie pierwiastka w ustroju.
Dobrym rozwiązaniem, aby zwiększyć stężenie ferrytyny w ludzkim organizmie, może być również modyfikacja codziennego jadłospisu. Warto uwzględnić w diecie produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso czy przetwory mleczne, które zawierają znaczne ilości żelaza hemowego. Dobre źródło żelaza stanowią także jaja, niektóre ryby i owoce morza. Nie należy zapominać również o pełnoziarnistych produktach zbożowych, warzywach, takich jak szpinak, burak czy marchew, a także owocach, m.in. malinach i jagodach - produkty roślinne, choć zawierają żelazo niehemowe, które wyróżnia się gorszą dostępnością i wchłanialnością, stanowią jednak źródło cennych witamin i składników mineralnych, które mogą pozytywnie wpływać na przyswajanie żelaza.
Podwyższona ferrytyna - jaki poziom ferrytyny jest niebezpieczny?
Niekiedy wyniki badań krwi mogą wskazywać na podwyższony poziom ferrytyny w ustroju, który może stanowić zagrożenie dla właściwego funkcjonowania organizmu. Niebezpieczny poziom białka wśród kobiet wynosi powyżej 200 ug/l, z kolei wśród mężczyzn - powyżej 400 ug/l.
Wysokie stężenie białka w organizmie może być efektem występowania stanu zapalnego, a także może być spowodowane intensywną pracą fizyczną i wymagającym treningiem. Nadmiar ferrytyny można zaobserwować również na skutek przeciążenia organizmu żelazem, które może być efektem nieprawidłowego stosowania suplementów diety zawierających związek, a także może być związane z występowaniem choroby uwarunkowanej genetycznie, jaką jest hemochromatoza. Wysokie stężenie ferrytyny może występować także wśród osób borykających się z przewlekłymi chorobami nerek czy schorzeniami wątroby.
Wysoka ferrytyna - objawy
Wysoki poziom ferrytyny w ustroju może przyczyniać się do występowania niespecyficznych objawów, takich jak:
- uczucie zmęczenia i osłabienia,
- bóle stawów,
- zaparcia,
- wzdęcia,
- utrata masy ciała,
- zaburzenia pracy serca,
- złe samopoczucie.
Aby obniżyć poziom ferrytyny w organizmie, warto skonsultować się z lekarzem. Jednym z rozwiązań może być modyfikacja codziennego jadłospisu i ograniczenie spożycia produktów uznawanych za bogate źródła żelaza.
Ferrytyna - suplementacja
Niski poziom ferrytyny może być wskazaniem do stosowania preparatów zawierających związek lub suplementów bogatych w żelazo. Nie zawsze jednak korzystanie z suplementów diety jest konieczne - w przypadku niewielkich niedoborów wystarczającym działaniem może być bowiem modyfikacja jadłospisu i zwiększenie spożycia produktów uznawanych za źródła żelaza.
Suplementy diety zawierające ferrytynę lub żelazo mogą okazać się pomocne wśród osób, które mają trudności w przyswajaniu żelaza, stosują diety roślinne lub borykają się z chorobami przewlekłymi. Przed rozpoczęciem korzystania z dostępnych na rynku preparatów warto jednak skonsultować się z lekarzem i wykonać niezbędne badania, aby nie doprowadzić do nadmiaru ferrytyny w ustroju.
Bibliografia:
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18835072/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20304033/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38067440/
