GABA to jeden z najważniejszych neuroprzekaźników w układzie nerwowym, który wykazuje działanie hamujące, zmniejszając pobudliwość komórek nerwowych - może zmniejszać napięcie, lęk i niepokój, a także ułatwiać zasypianie. Kwas gamma-aminomasłowy cieszy się dużą popularnością, szczególnie wśród osób narażonych na działanie czynników stresogennych, a niedobór związku w ustroju może zwiększać ryzyko rozwoju chorób o podłożu nerwowym.
Jak działa GABA? Gdzie występuje i jak stosować kwas gamma-aminomasłowy? Kiedy warto rozważyć przyjmowanie suplementów diety zawierających GABA? Czy związek jest bezpieczny?
Spis treści
GABA - co to jest?
GABA, kwas γ-aminomasłowy, to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy aminokwasów niebiałkowych, który nie jest wykorzystywany jako materiał budulcowy białek. GABA jest istotnym neuroprzekaźnikiem w układzie nerwowym, który bierze udział w transporcie informacji pomiędzy komórkami układu nerwowego. Powstaje w organizmie z aminokwasu białkowego, jakim jest glutaminian, jednak kwas gamma-aminomasłowy może być dostarczany do ustroju również wraz z codzienną dietą.
GABA to neurotransmiter hamujący, który blokuje niektóre sygnały w mózgu i zmniejsza aktywność układu nerwowego. Tym samym kwas gamma-aminomasłowy wykazuje działanie uspokajające, zmniejszające niepokój i lęk.
Największą zawartość związku w ustroju można zaobserwować w podwzgórzu i układzie pozapiramidowym. GABA ma istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego (OUN), ponieważ aż 60-75% wszystkich synaps występujących w OUN jest GABA-ergicznych, czyli wykazujących działanie hamujące.
Polecane produkty z GABA
Działanie GABA w układzie nerwowym
Działanie kwasu gamma-aminomasłowego polega na połączeniu się związku z jednym z receptorów - GABAa lub GABAb. Receptory GABA stanowią związki jonotroficzne, co oznacza, że w wyniku połączenia z kwasem gamma-aminomasłowym dochodzi do otwarcia powiązanego kanału jonowego i przepuszczenia cząsteczek naładowanych dodatnio lub ujemnie.
Receptory GABAa odpowiadają za przepuszczanie ujemnych jonów chlorkowych Cl-, natomiast receptory GABAb za transport dodatnich jonów potasowych. Tym samym receptory wpływają na polaryzację błony komórki nerwowej i sprawiają, że prawdopodobieństwo przekazania impulsu nerwowego do kolejnej komórki ulega zmniejszeniu. W ten sposób dochodzi do hamowania, czyli wyciszania reakcji organizmu.
Gdzie występuje GABA? - Źródła kwasu gamma-aminomasłowego w żywności
W organizmie człowieka kwas gamma-aminomasłowy powstaje w ograniczonym zakresie, dlatego też dobrym rozwiązaniem, aby nie doprowadzić do niedoborów związku w ustroju, jest włączenie do codziennego jadłospisu produktów uznawanych za cenne źródła aminokwasu. GABA można znaleźć m.in. w produktach, takich jak:
- herbata,
- pomidory,
- soja,
- kiszonki,
- fermentowane produkty mleczne - kefiry, jogurty, maślanki,
- kozłek lekarski - waleriana.
GABA - właściwości i działanie
GABA jest neuroprzekaźnikiem hamującym, który może wpływać w ustroju na wiele różnych zachowań. Kwas gamma-aminomasłowy ma właściwości oddziałujące m.in. na pamięć, nastrój, rytm okołodobowy, a nawet na odczuwanie bólu.
Dodatkowo związek może wykazywać działanie hipotensyjne, a także powodować rozluźnienie mięśni. Aminokwas może również pozytywnie oddziaływać na pracę układu odpornościowego i przyspieszać proces gojenia się ran, poprzez wpływ na aktywację namnażania fibroblastów. GABA może też korzystnie wpływać na komórki beta trzustki - związek może działać antyapoptycznie, a co więcej, może oddziaływać na proliferację komórek i zwiększenie zapasów insuliny trzustkowej, co może okazać się pomocne w terapii cukrzycy typu I.
Najlepiej przebadany jest jednak wpływ kwasu gamma-aminomasłowego na stres, sen oraz koncentrację. Jak GABA może wpływać na pracę ludzkiego organizmu?
GABA a stres
Kwas gamma-aminomasłowy może być pomocny w redukcji stresu. Wpływ GABA na stres może być zależny od stosowanej dawki suplementu diety zawierającego związek. Zgodnie z wynikami badań, dawki poniżej 30 mg GABA mogą oddziaływać wyłącznie na autonomiczny układ nerwowy, z kolei większe porcje suplementu mogą przenikać przez barierę krew-mózg i wpływać również na pracę ośrodkowego układu nerwowego.
Ponadto stosowanie suplementów diety zawierających GABA w odpowiedniej dawce może przyczyniać się do obniżenia poziomu kortyzolu we krwi. Poprzez wpływ na zmniejszenia poziomu hormonu stresu, kwas gamma-aminomasłowy może przyczynić się do wystąpienia uczucia odprężenia i relaksacji oraz zmniejszenia stanu lęku i niepokoju.
GABA a sen
Dodatkowo kwas gamma-aminomasłowy może korzystnie oddziaływać również na proces zasypiania. Stosowanie związku przed snem przez dłuższy okres czasu może spowodować spowolnienie akcji serca i spłycenie oddechu, a tym samym może przyspieszyć proces zasypiania i pozytywnie oddziaływać na jakość snu. Stosowanie GABA może także wydłużać fazę snu głębokiego oraz zmniejszać częstotliwość nocnych wybudzeń. Nie zaobserwowano jednak podobnych rezultatów w wyniku jednorazowego spożycia kwasu gamma-aminomasłowego.
GABA a pamięć i koncentracja
Kwas gamma-aminomasłowy może nie tylko zmniejszać objawy stresu, lęk i niepokój, ale również może korzystnie wpływać na funkcje poznawcze. Prawidłowe funkcjonowanie układu GABA-ergicznego wpływa na ograniczenie nadmiernego pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego. Tym samym może ułatwiać skupienie uwagi, zapobiegać jej rozpraszaniu oraz pozytywnie oddziaływać na koncentrację i pamięć, oraz zdolności poznawcze. Co ciekawe, wyższe stężenie GABA w ustroju może zwiększać tendencję do tworzenia wspomnień.
GABA w sporcie
Dotychczas przeprowadzone badania naukowe sugerują, iż kwas gamma-aminomasłowy może przyczyniać się w pewnym stopniu do zwiększenia wydzielania hormonu wzrostu.
GABA może wspierać fazę głębokiego snu, podczas której uwalniany jest hormon wzrostu. Efekty działania aminokwasu mogą jednak zależeć od miejsca występowania związku, gdyż udowodniono podwójne działanie GABA - substancja może pośredniczyć centralnie, a także na poziomie przysadki mózgowej. Tym samym kwas gamma-aminomasłowy może być odpowiedzialny za właściwości pobudzające lub hamujące wydzielanie hormonu wzrostu.
Dzięki możliwemu pobudzającemu działaniu GABA na hormon wzrostu, aminokwas może sprzyjać zwiększeniu wytrzymałości i wydolności organizmu oraz poprawie regeneracji powysiłkowej.
Co więcej, aminokwas może sprzyjać rozluźnieniu i wyciszeniu, zmniejszając stres i wydzielanie kortyzolu, a tym samym GABA może mieć istotne znaczenie dla sportowców i osób aktywnych fizycznie. Wciąż potrzeba jednak dalszych badań, aby potwierdzić działanie kwasu gamma-aminomasłowego w świecie osób aktywnych.
Nadmiar i niedobór GABA w organizmie
GABA jako neuroprzekaźnik w organizmie jest odpowiedzialny przede wszystkim za ograniczenie nadmiernego pobudzenia w ośrodkowym układzie nerwowym. Tym samym związek może ułatwiać zasypianie i radzenie sobie ze stresem, a także funkcjonowanie w sytuacjach stresowych. Niedobór aminokwasu może niekorzystnie wpływać na pracę całego organizmu, przyczyniając się do występowania objawów, takich jak:
- bezsenność,
- pogorszenie pamięci,
- stany lękowe czy napady paniki, a także wzmożona agresja,
- nerwowość,
- rozdrażnienie,
- problemy z koncentracją,
- trudności z radzeniem sobie ze stresem.
Zbyt niski poziom GABA w organizmie człowieka może być konsekwencją nadużywania alkoholu, a także może wynikać z niedoboru kwasu glutaminowego w ustroju. Niedobór kwasu gamma-aminomasłowego może występować także wśród osób narażonych na działanie zbyt dużej ilości czynników stresowych, a także wśród osób nadużywających kofeiny i borykających się z niedoborami witamin, szczególnie witaminy B1, B3 i B6, które mogą ułatwiać produkcję neuroprzekaźnika.
Nadmierne ilości kwasu gamma-aminomasłowego w ustroju również nie są wskazane i mogą negatywnie oddziaływać na funkcjonowanie układu nerwowego oraz pracę całego organizmu. W przypadku nadmiernej podaży związku może dojść do:
- zwiększonej ospałości i senności oraz chronicznego zmęczenia,
- braku motywacji,
- zwiększenia apetytu.
GABA - jak stosować? Suplementy diety zawierające kwas gamma-aminomasłowy
Badania sugerują, iż biosyntetyczny kwas gamma-aminomasłowy, wykorzystywany w suplementach diety, jest mniej skuteczny niż kwas GABA obecny w żywności, co może być związane z obecnością w pożywieniu również innych substancji, które mogą wpływać na pracę układu nerwowego i nasilać efekt działania kwasu gamma-aminomasłowego. Dlatego też przed rozpoczęciem suplementacji kwasem gamma-aminomasłowym, warto zmodyfikować dietę, aby dostarczać do ustroju jak największe ilości cennego aminokwasu wraz z pożywieniem.
Ogromne nadzieje pokładane w kwasie gamma-aminomasłowym względem działania na redukcję stresu i problemów ze snem oraz poprawę nastroju sprawiły, że dostępność na rynku suplementów diety zawierających GABA jest bardzo duża.
GABA w formie suplementów diety może występować w postaci kapsułek, proszku, czy tabletek. Dobór odpowiedniego preparatu to kwestia indywidualna. Aby jednak mieć pewność, że dany suplement zawiera odpowiednią ilość związku aktywnego, która może przyczynić się do poprawy funkcjonowania organizmu, rekomenduje się, aby zawsze sięgać po suplementy diety standaryzowane na zawartość substancji czynnej.
Kiedy warto rozważyć stosowanie suplementów diety zawierających GABA?
Po kwas gamma-aminomasłowy można sięgnąć w przypadku występowania:
- zaburzeń nastroju,
- niepokoju,
- zaburzeń snu,
- ataków paniki.
Przed rozpoczęciem przyjmowania preparatów zawierających GABA warto jednak skonsultować się z lekarzem, aby omówić wpływ suplementu na organizm oraz możliwe interakcje pomiędzy GABA a przyjmowanymi lekami.
Kiedy brać GABA?
Ze względu na relaksujący wpływ kwasu gamma-aminomasłowego na organizm, zwykle rekomenduje się, aby aminokwas w formie suplementu diety dostarczać do ustroju ok. 30 minut przed snem.
W jakich dawkach i jak długo stosować kwas γ-aminomasłowy?
W zależności od preparatu i źródła wiedzy najczęściej rekomendowane dawki suplementu wynoszą 500-2500 mg GABA/dobę.
Choć wciąż brakuje szczegółowych danych dotyczących zalecanej długości stosowania preparatów zawierających aminokwas, nie należy przyjmować kwasu gamma-aminomasłowego przez okres dłuższy niż kilka tygodni.
GABA a interakcje z innymi związkami
Produkcję neuroprzekaźnika mogą ułatwiać związki, takie jak tiamina (witamina B1), niacyna (witamina B3) oraz pirydoksyna (witamina B6), dlatego też dostarczając GABA do organizmu warto pamiętać również o odpowiedniej podaży witamin z grupy B.
Ponadto pozytywnie na biodostępność kwasu gamma-aminomasłowego mogą wpływać związki, takie jak:
- piperyna,
- fosfatydylocholina,
- waleriana - kozłek lekarski,
- chmiel,
- ashwagandha,
- bacopa monnieri,
- tauryna.
Czy GABA jest bezpieczna? Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania kwasu gamma-aminomasłowego
Kwas gamma-aminomasłow stanowi naturalny neuroprzekaźnik występujący w układzie nerwowym człowieka, dlatego też dostarczanie związku w formie suplementu diety w odpowiednich ilościach jest bezpieczne i nie powinno negatywnie wpływać na organizm.
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, suplementacja GABA nie przyczynia się do występowania ciężkich skutków ubocznych. Niekiedy, w wyniku nadmiernej podaży suplementów diety, może dojść do wystąpienia niepożądanych dolegliwości, takich jak bóle głowy, osłabienie, bóle brzucha, nudności.
Ponieważ GABA może wywoływać uczucie senności, nie należy przyjmować preparatu zawierającego kwas gamma-aminomasłowy przed, ani w czasie prowadzenia pojazdów. Ponadto nie zaleca się stosowania suplementów GABA podczas przyjmowania leków oddziałujących na pracę układu nerwowego - warto wówczas skonsultować się z lekarzem, aby omówić ewentualne interakcje pomiędzy przyjmowanymi farmaceutykami.
Istnieją przesłanki, że długotrwała suplementacja GABA może zwiększać ryzyko uzależnienia, dlatego też przyjmowanie preparatów z kwasem gamma-aminomasłowym nie powinno trwać dłużej niż kilka tygodni.
Bibliografia:
