Hiperkaliemia: przyczyny, objawy i skuteczne metody leczenia
Potas stanowi jeden z głównych elektrolitów płynu wewnątrzkomórkowego, który odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego i mięśnia sercowego. Jednak jego nadmiar może prowadzić do groźnych konsekwencji zdrowotnych, włącznie z zatrzymaniem akcji serca. Hiperkaliemia, czyli zbyt wysokie stężenie potasu we krwi, to stan, który może rozwijać się podstępnie, dlatego łatwo go przeoczyć. Jak rozpoznać objawy nadmiaru potasu i jakie są najczęstsze przyczyny hiperkaliemii? Jak wygląda leczenie tego zaburzenia elektrolitowego i czy da się obniżyć poziom potasu w organizmie domowymi sposobami?
Spis treści
- Co to jest hiperkaliemia?
- Objawy nadmiaru potasu we krwi
- Przyczyny i skutki hiperkaliemii
- Diagnozowanie i leczenie nadmiaru potasu w organizmie
- Hiperkaliemia - jak jej zapobiegać?
- Czego nie jeść przy wysokim potasie?
- Jak obniżyć poziom potasu domowymi sposobami?
- Hiperkaliemia - poważne zaburzenie elektrolitowe, którego nigdy nie lekceważ!
Co to jest hiperkaliemia?
Potas należy do najważniejszych jonów w homeostazie organizmu. Aż 90% tego pierwiastka znajduje się wewnątrz komórek, natomiast pozostałe 10% jest obecne w przestrzeni pozakomórkowej, w tym w płynach tkankowych oraz krwi. Potas odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, wspomaga pracę mięśni oraz reguluje ciśnienie krwi. Dodatkowo wpływa na syntezę białek, stabilizuje funkcje błon komórkowych oraz przyspiesza usuwanie zbędnych produktów przemiany materii.
Prawidłowe stężenie potasu w surowicy krwi powinno mieścić się w przedziale od 3,5 do 5,0 mmol/l. Stan, w którym jego poziom przekracza 5,5 mmol/l jest określany mianem hiperkaliemii lub hiperpotasemii. To zaburzenie elektrolitowe, które może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, jakie są objawy wysokiego potasu oraz jakie działania należy podjąć w sytuacji, gdy jego poziom zostanie przekroczony ponad normę.
Istotne znaczenie dla homeostazy potasu mają nerki, przez które jest wydalana większość tego jonu. Prawidłowe funkcjonowanie nerek jest więc jednym z kluczowych czynników wpływających na utrzymanie równowagi potasu w organizmie. Upośledzenie wydalania potasu przez nerki jest jedną z najczęstszych przyczyn rozwoju tego zaburzenia elektrolitowego.
Pod względem klinicznym wyróżnia się trzy stopnie ciężkości hiperkaliemii:
- łagodny (5,5-6,0 mmol/l),
- umiarkowany (6,1- 7,0 mmol/l),
- ciężki (> 7,1 mmol/l).
Nadmiar potasu może powodować zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni i inne poważne objawy, dlatego ważne jest monitorowanie poziomu potasu we krwi. Wartości potasu przekraczające 7,5 mmol/l są uznawane za zagrażające życiu i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej.
Objawy nadmiaru potasu we krwi
Objawy nadmiaru potasu często są niespecyficzne i pojawiają się dopiero w zaawansowanej postaci hiperkaliemii. Wczesne rozpoznanie zaburzenia może uchronić pacjenta przed niebezpiecznymi powikłaniami takimi jak zmniejszenie objętości wyrzutowej serca, migotanie komór czy zatrzymania pracy serca.
Nadmiar potasu - objawy:
- uczucie zmęczenia, apatia,
- zmniejszenie siły mięśniowej i skurcze mięśni,
- mrowienie i drętwienie kończyn,
- bradykardia,
- zaburzenia czucia,
- nieregularne tętno,
- splątanie, drgawki.
Objawy hiperkalemii mogą być bardzo różne, ale często są uzależnione od poziomu potasu w surowicy krwi. Zdarza się, że łagodna hiperkaliemia przebiega bezobjawowo. Najczęściej przekroczenie normy stężenia potasu obejmuje symptomy z trzech układów: ośrodkowego układu nerwowego, sercowo-naczyniowego oraz mięśniowego. W skrajnych przypadkach hiperkaliemia może wiązać się z utratą przytomności, zatrzymaniem krążenia i śmiercią.
Przyczyny i skutki hiperkaliemii
Do zaburzenia gospodarki potasowej może dojść na skutek wielu różnych czynników. Jedną z najczęstszych przyczyn podwyższonego poziomu potasu we krwi jest upośledzenie jego wydalania przez nerki - stąd hiperkaliemia często jest diagnozowana u osób ze ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek.
Pozostałe przyczyny wysokiego potasu we krwi to:
- niedoczynność kory nadnerczy i niedobór aldosteronu,
- nadmierna podaż potasu wraz z dietą lub suplementami,
- zaburzenia transportu potasu (np. w przebiegu kwasicy metabolicznej, niedoboru insuliny, neuropatii wegetatywnej),
- uwolnienie potasu z komórek (np. na skutek rozpadu guza nowotworowego, zatrucia, sepsy),
- stosowanie leków, które hamują wydalanie potasu (takich jak inhibitory konwertazy angiotensyny, blokery receptora angiotensyny, diuretyki oszczędzające potas, leki immunosupresyjne, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz niektóre leki przeciwdrobnoustrojowe).
Poza przewlekłą chorobą nerek do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia hiperkaliemii zalicza się podeszły wiek, choroby serca, postępujące upośledzenie funkcji nerek, schorzenia endokrynologiczne oraz przyjmowanie leków ingerujących w gospodarkę potasową organizmu.
Diagnozowanie i leczenie nadmiaru potasu w organizmie
Diagnoza hiperkaliemii opiera się na oznaczeniu stężenia potasu we krwi oraz ocenie objawów klinicznych zgłaszanych przez pacjenta. Zanim podejmie się właściwe leczenie, ważne jest też, aby wykluczyć hiperkaliemię rzekomą, czyli fałszywy wzrost poziomu potasu spowodowany przez hemolizę próbki krwi (rozpad krwinek czerwonych wynikający z błędów związanych z pobieraniem lub przechowywaniem próbki).
Leczenie hiperkaliemii zależy głównie od stopnia nasilenia zaburzenia elektrolitowego oraz od przyczyny nadmiaru potasu. W łagodnych przypadkach najczęściej stosuje się leki, które wiążą potas (np. leki moczopędne zwiększające wydalanie potasu z moczem takie jak furosemid).
W przypadku znacznego nadmiaru potasu - hiperkaliemii w zaawansowanej postaci pacjentom podaje się środki farmakologiczne, które obniżają poziom pierwiastka i przesuwają go do wnętrza komórek. W ostrej hiperkaliemii stanowiącej zagrożenia dla życia stosuje się też dożylne podawanie wapnia, diuretyki pętlowe oraz żywice jonowymienne. W ciężkich przypadkach lub przy niewydolności nerek często wdrażana jest też hemodializa.
Polecane suplementy diety z potasem
Hiperkaliemia - jak jej zapobiegać?
Kluczową rolę w zapobieganiu hiperkaliemii ma regularne monitorowanie poziomu potasu we krwi. O kontroli stężenia tego elektrolitu powinny pamiętać w szczególności osoby z przewlekłymi chorobami nerek, cukrzycą, niewydolnością serca oraz zażywające leki, które zwiększają poziom potasu. Do ważnych elementów przeciwdziałania temu zaburzeniu zalicza się też dietę o niskiej zawartości potasu, dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu oraz unikanie suplementów zawierających potas bez konsultacji z lekarzem.
Czego nie jeść przy wysokim potasie?
Wiesz już, jak wyglądają objawy i leczenie hiperkaliemii. Jakie są natomiast najważniejsze zalecenia żywieniowe dla osób z nadmiarem potasu w organizmie? Czego nie jeść przy wysokim potasie?
W przypadku podwyższonego stężenia tego pierwiastka wskazane jest ograniczenie spożycia produktów spożywczych bogatych w potas. Z jadłospisu należy wyeliminować przede wszystkim ziemniaki, bataty, banany, awokado, orzechy, kakao, czekoladę oraz suszone owoce (rodzynki, morele). Do pokarmów zawierających duże ilości tego makroelementu zalicza się też nasiona roślin strączkowych oraz soki warzywne i owocowe.
Przy hiperkaliemii pomocne może być też stosowanie technik kulinarnych zmniejszających zawartość potasu w przyrządzanych daniach. Należy do nich między innymi moczenie warzyw i ziemniaków w wodzie przed gotowaniem, a także unikanie smażenia i pieczenia bez wcześniejszego gotowania.
Jak obniżyć poziom potasu domowymi sposobami?
W łagodnych przypadkach leczenie wysokiego stężenia potasu można wspierać naturalnymi metodami, o ile są one zalecone przez lekarza. Jak obniżyć potas domowymi sposobami?
W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na dietę. Do jadłospisu warto włączyć produkty o niskiej zawartości potasu, do których zalicza się jabłka, gruszki, borówki, czereśnie, kapustę, cukinię, kalafior, kaszę mannę, biały ryż, pieczywo pszenne. Jeśli nerki działają prawidłowo - bardzo ważne jest też picie odpowiednich ilości wody. Należy unikać napojów izotonicznych, soków warzywnych, bulionów oraz mocnej kawy.
W celu obniżenia wysokiego potasu warto również kontrolować ilość białka w diecie (jego nadmiar może przyczyniać się do dalszych zaburzeń elektrolitowych, zwłaszcza przy niewydolności nerek), uważnie czytać etykiety (unikać produktów spożywczych z dodatkiem potasu) oraz ograniczyć spożycie soli kuchennej zawierającej chlorek potasu.
Hiperkaliemia - poważne zaburzenie elektrolitowe, którego nigdy nie lekceważ!
Potas jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Poza tym, że reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową, odpowiada za przewodzenie impulsów nerwowych, reguluje ciśnienie tętnicze krwi oraz bierze udział w licznych reakcjach enzymatycznych.
Hiperkaliemia, czyli nadmiar potasu w ustroju, stanowi poważne zaburzenie elektrolitowe. Wzrostowi stężenia potasu w wielu przypadkach można zapobiegać, monitorując poziom pierwiastka w organizmie, co jest szczególnie ważne w przypadku osób z chorobami nerek oraz przyjmujących leki hamujących jego wydalanie. Poza kontrolą jego stężenia w przeciwdziałaniu hiperkaliemii ważne znaczenie ma stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety oraz dbanie o odpowiednie nawodnienie poprzez picie dużej ilości wody, co może pomóc organizmowi w wydalaniu nadmiaru potasu przez nerki. W przypadku podejrzenia hiperkaliemii należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, aby ustalić odpowiedni plan działania i wdrożyć leczenie.
Bibliografia: